Czerwonka bakteryjna (dyzenteria) – objawy i leczenie

Czerwonka (dyzenteria) to popularna nazwa choroby biegunkowej układu pokarmowego. Wywoływana jest przez czynnik infekcyjny. W zależności od przyczyny wyróżnia się czerwonkę bakteryjną oraz amebową. Zalicza się ją do grupy chorób brudnych rąk. Na zapadnięcie na to schorzenie najbardziej narażeni są podróżnicy.

Czerwonka wymaga leczenia polegającego na nawadnianiu organizmu. W zależności od przyczyny powstania i stanu chorobowego do terapii dołącza się antybiotyki lub leki przeciwpierwotniakowe. Przy szybkim ich wdrożeniu ryzyko pojawienia się powikłań czerwonki zmniejsza się.

Co to jest czerwonka (dyzenteria) i jakie są jej rodzaje?

Czerwonka to potoczne określenie choroby przebiegającej z krwistą biegunką. Może być ona wywołana przez czynnik bakteryjny lub przez pierwotniaka. Zazwyczaj pojawienie się choroby wiąże się z podróżą do ciepłych krajów. Jej występowanie w krajach rozwiniętych, w tym w Polsce, nie zdarza się już często. Czerwonka bakteryjna, wywoływana przez pałeczkę czerwonki (Shigella) – gram-ujemną bakterię, to choroba zakaźna przewodu pokarmowego. Źródłem zakażenia jest człowiek chory, ozdrowieniec lub nosiciel. Do zachorowania najczęściej dochodzi poprzez spożycie zakażonego pokarmu lub wody, a także przez brudne ręce. Czynnikiem chorobotwórczym tej bakterii są toksyny, które wytwarzane są przez nią w przewodzie pokarmowym. Inną chorobą jest czerwonka amebowa – pełzakowica. Wywoływana jest przez pierwotniaka – pełzaka czerwonki (Entamoeba histolytica). Pasożytuje on w jelicie grubym – najczęściej w kątnicy oraz wstępnicy. Człowiek zaraża się cystami, spożywając zanieczyszczoną wodę, nieumyte owoce i warzywa lub poprzez bezpośredni kontakt z osobą zarażoną. Po ich przedostaniu się drogą doustną do ostatniego odcinka przewodu pokarmowego uwalniają się trofozoity. Wydzielają enzymy uszkadzające ścianę jelita i to przez nie tworzą się owrzodzenia z wtórnymi zakażeniami bakteryjnymi. Zarażenie czerwonką pełzakowatą następuje zazwyczaj na terenach tropikalnych oraz subtropikalnych, w krajach rozwijających się.

Objawy czerwonki

Choć różnią się przyczyną, to objawy czerwonki bakteryjnej (shigellozy) oraz pełzakowicy w początkowym stadium są podobne. W obu przypadkach podstawową dolegliwością jest biegunka. Ponadto mogą pojawić się:

• kurczowe bóle brzucha,
• częste oddawanie małych ilości stolca z zawartością patologicznych wydzielin: krwi, śluzu oraz ropy,
• osłabienie,
• gorączka,
• utrata apetytu,
• zmniejszenie masy ciała,
• nudności oraz wymioty.

Dodatkowo charakterystyczne dla czerwonki jest szybkie pojawienie się objawów odwodnienia: suchości śluzówek, zmniejszenia napięcia skóry, przyspieszenie akcji serca, a u dzieci zapadnięcie się ciemiączka. W przypadku czerwonki bakteryjnej rokowanie jest dobre, a objawy ustępują zazwyczaj po 7–10 dniach jej trwania. Najgroźniejsze dla tej choroby są jednak powikłania: uszkodzenie nerek, zespół hemolityczno-mocznicowy oraz sepsa – w ich przebiegu mogą pojawić się dolegliwości ze strony układu nerwowego, bóle głowy, zapalenie stawów, cewki moczowej, mięśnia sercowego oraz uszkodzenie wątroby. Czerwonka pełzakowata ma cięższy i dłuższy przebieg. Objawy ustępują wolno po leczeniu, ale przez lata mogą pojawiać się dolegliwości, które przypominają zespół jelita drażliwego. Do możliwych powikłań czerwonki amebowej należą: ropień wątroby, płuc, mózgu, niedrożność przewodu pokarmowego, perforacja, krwotok. Powikłania chorób w obu przypadkach występują częściej u osób z osłabioną odpornością.

Czerwonka – leczenie

Obecność krwi w stolcu oraz biegunek, które prowadzą do ciężkiego odwodnienia, powinny sprowokować chorego do jak najszybszej wizyty u lekarza. Najważniejszym postępowaniem w leczeniu czerwonki jest nawodnienie organizmu (uzupełnienie strat wody związanych z biegunkami). W tym celu podaje się płyny wieloelektrolitowe. W większości przypadków konieczne jest leczenie za pomocą kroplówek w warunkach szpitalnych. Dodatkowo należy przeprowadzić terapię antybiotykową lub przeciwpierwotniakową. Wybór odpowiedniego leku podparty jest wywiadem oraz wynikami badań dodatkowych: kolonoskopii oraz analizy kału. W przypadku zakażenia bakteriami czerwonki stosuje się doustnie nifuroksazyd lub inne antybiotyki, w zależności od wrażliwości patogenów określanej na podstawie wykonanego antybiogramu. Jeśli przyczyną stanu chorobowego jest pełzak, to w terapii pierwszego rzutu stosuje się metronidazol oraz leki aktywne tylko w świetle jelita, które mają za zadania wyeliminować cysty. W obu przypadkach niezwykle istotna jest profilaktyka zakażenia pełzakiem czerwonki oraz pałeczką czerwonki. W zapobieganiu choroby istotne znaczenie ma przegotowywanie wody do spożycia – wysoka temperatura zabija drobnoustroje. Należy pamiętać o częstym myciu rąk, odpowiednim przygotowaniu warzyw oraz owoców – dokładnym ich umyciu lub termicznej obróbce.