Choroby mikrokrążenia – skutki i profilaktyka zaburzeń

Mikrokrążenie to przepływ krwi w naczyniach krwionośnych o średnicach mniejszych niż 0,1 mm. Struktury wchodzące w skład tej sieci naczyń krwionośnych odpowiadają za dostarczanie komórkom substancji potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania. Choroby związane z zaburzeniami mikrokrążenia mogą mieć negatywny wpływ na stan wielu narządów organizmu. Jak zapobiegać tym zmianom?

Czym jest mikrokrążenie?

Mikrokrążenie jest terminem określającym sieć rozgałęzionych naczyń krwionośnych o średnicy mniejszej niż 0,1-0,2 mm, które stanowią miejsce przejścia układu tętniczego w układ żylny.

Aorta (tętnica główna) transportuje bogatą w tlen i substancje odżywcze krew z serca. Płynie ona kolejno przez tętnice stanowiące odgałęzienia aorty o coraz mniejszej średnicy. Tętnice rozgałęziają się w końcu w tętniczki, a następnie przechodzą w kapilary, które łączą się z żyłkami o małej średnicy. Następnie krew płynie żyłami o coraz większej średnicy aż do żyły głównej górnej lub żyły głównej dolnej, którymi dociera do serca.

Najmniejsze elementy sieci naczyń krwionośnych (tętniczki, kapilary, żyłki) wchodzą w skład mikrokrążenia. Kapilary mają cienkie, półprzepuszczalne ściany, co umożliwia im pośredniczenie w wymianie substancji między naczyniami i otaczającymi je tkankami.

Znaczenie mikrokrążenia w powstawaniu chorób

Zaburzenia mikrokrążenia prowadzą do ograniczenia wymiany substancji między naczyniami krwionośnymi i tkankami organizmu. Skutkiem tego komórki budujące tkanki w danym obszarze mogą nie otrzymywać dostatecznej ilości tlenu i składników odżywczych potrzebnych do ich właściwego funkcjonowania. W takiej sytuacji zaburzone jest również odprowadzanie produktów przemiany materii z tych komórek.

Jakie skutki mogą mieć choroby wywołujące zaburzenia mikrokrążenia? Są to:

• osłabienie organizmu związane z ograniczoną ilością energii dostępnej na poziomie komórek,
• osłabienie funkcji układu odpornościowego i zwiększone ryzyko infekcji,
• dysfunkcje narządów, których mikrokrążenie jest zaburzone,
• spowolnienie gojenia ran.

Choroby związane z zaburzeniami mikrokrążenia

Jedną z najczęstszych chorób wywołujących zaburzenia mikrokrążenia jest cukrzyca. U pacjentów ze źle kontrolowanym schorzeniem mamy do czynienia z chronicznie podwyższonym stężeniem glukozy we krwi. Ten stan skutkuje niszczeniem naczyń krwionośnych, związanymi z tym problemami z mikrokrążeniem oraz rozwojem powikłań, wśród których wymienić można:

• uszkodzenie naczyń siatkówki oka (retionopatia cukrzycowa) będące jedną z najczęstszych przyczyn utraty wzroku,
• uszkodzenie nerek (nefropatia cukrzycowa) – wysoki poziom glukozy we krwi powoduje uszkodzenie naczyń krwionośnych nerek, przez co zmniejsza się ich zdolność do filtracji i usuwania szkodliwych produktów przemiany materii; w zaawansowanym stadium choroby konieczne są dializy lub przeszczepienie nerki,
• uszkodzenie nerwów (neuropatia cukrzycowa) – dochodzi do niego u około 30 proc. pacjentów z cukrzycą; jedną z podstawowych przyczyn tego problemu są zaburzenia dopływu krwi do komórek nerwowych; chorzy z neuropatią często odczuwają mrowienie lub pieczenie (zwykle w obszarze dłoni i stóp), mogą także mieć zaburzenia odczuwania temperatury i bólu,
• zaburzenia gojenia ran, które mogą skutkować rozwojem zespołu stopy cukrzycowej.

Do zaburzeń mikrokrążenia w obrębie mięśni może dochodzić w przebiegu innej bardzo częstej choroby – miażdżycy. Na skutek zmian w naczyniach dopływ krwi do mięśni jest zmniejszony. Podczas wysiłku ilość docierającego do nich tlenu staje się niewystarczająca, przez co kończyna szybko słabnie i zaczyna boleć nawet przy aktywności o niskim stopniu nasilenia.

Profilaktyka i leczenie zaburzeń mikrokrążenia

Jak zadbać o to, żeby mikrokrążenie funkcjonowało prawidłowo? Kluczowe są tutaj podstawowe zasady zdrowego stylu życia – te, które wielokrotnie (nie bez powodu) powtarzane są w kontekście profilaktyki najczęstszych chorób metabolicznych:

• zadbaj o zdrową dietę – zaleca się szczególnie dietę śródziemnomorską oraz dietę DASH,
• nie nadużywaj alkoholu,
• zadbaj o codzienną aktywność fizyczną – zarówno przez regularne uprawianie wybranego sportu, jak i podejmowanie wysiłku fizycznego w codziennym życiu (np. wybieranie schodów zamiast windy i spaceru zamiast jazdy samochodem przy krótszych dystansach, regularne przerwy na ruch przy pracy siedzącej),
• unikaj palenia papierosów,
• zadbaj o wystarczającą ilość snu (od siedmiu do dziewięciu godzin dziennie),
• jeśli chorujesz na schorzenia przewlekłe (np. cukrzycę lub miażdżycę), stosuj się do zaleceń lekarza.

Jednym ze sposobów na leczenie zaburzeń mikrokrążenia jest fizykalna terapia naczyniowa, która polega na wysyłaniu przez specjalne urządzenie serii impulsów wytwarzających pole elektromagnetyczne. Stymuluje ono naczynia mikrokrążenia do skurczu, co powoduje zwiększony przepływ krwi przez dany obszar.

Bibliografia:

1. Federal Association for Health Information and Consumer Protection, Germany (2018) The importance of tiny vessels for healthy blood circulation.
2. Czajkowska A., Rudnicki J., Czajkowski A. i wsp. (2014) Mikrokrążenie krwi, tętno i fala tętna, Postępy Nauk Stosowanych, 2: 143-148.