Choroby piersi – rak sutka, zapalenie, brodawczak i mastopatia

Choroby piersi kojarzymy głównie ze zmianami nowotworowymi. Nic dziwnego – rak piersi diagnozowany jest u coraz młodszych kobiet. Ale zmiany nowotworowe to nie jedyne choroby piersi. W obrębie gruczołu piersiowego mogą rozwinąć się takie zmiany jak stany zapalne, torbiele, mastopatia (dysplazja sutka), gruczolakowłókniaki czy brodawczaki. Diagnozowanie chorób piersi wymaga wykonania takich badań obrazowych jak USG czy mammografia. Taką szczegółową diagnostykę zapewnia m.in. poradnia chorób piersi i sutka.

Prawidłowa budowa piersi

Gruczoł piersiowy ma bardzo charakterystyczną budową. Występuje w nim wiele typów zróżnicowanych komórek, wchodzących w skład takich tkanek budujących pierś jak tkanka tłuszczowa, tkanka gruczołowa, tkanka łączna oraz naczynia krwionośne i limfatyczne.

W obrębie gruczołu piersiowego wyróżnić można następujące struktury anatomiczne:

• płaty, które stanowią podstawową jednostkę anatomiczną, która dzieli się na płaciki; każda pierś liczy 15-20 płatów,
• płaciki (zraziki), w których zlokalizowane są pęcherzyki mleczne,
• przewody mleczne stanowiące sieć kanalików odpowiedzialnych za doprowadzenie mleka do brodawki sutkowej; przewody mleczne są zakończone pęcherzykami mlecznymi,
• brodawka sutkowa,
• otoczka brodawki sutkowej.

W ciągu całego życia kobieta może odczuć liczne zmiany w strukturze piersi. Tkanka gruczołowa podlega działaniu hormonów płciowych, zatem w przebiegu cyklu miesięcznego, ciąży i laktacji czy menopauzy możliwe jest zaobserwowanie zmian w budowie tkanki gruczołowej. Bywa jednak tak, że zmiany te mają charakter chorobowy.

Najczęstsze choroby piersi 

Choroby piersi mogą pojawić się w każdym wieku, choć najczęściej występują u kobiet po 50. roku życia. Pomimo wzrostu liczby zachorowań na raka piersi w ostatnich latach, to łagodne zmiany w gruczole sutkowym stanowią największy odsetek wykrywanych chorób piersi. Schorzenia w obrębie piersi dzieli się na: 

• łagodne, do których zalicza się torbiele, gruczolakowłókniaki, brodawczaki wewnątrzprzewodowe, guzy liściaste, rozstrzenie przewodów wyprowadzających, mastopatie; niewielkie ryzyko przemiany w nowotwór złośliwy występuje u osób z gruczolakowłókniakami, natomiast w przypadku guzów liściastych obserwuje się ich szybki wzrost i stosunkowo wysoką tendencję do złośliwienia;
• złośliwe: rak piersi, w tym rak wewnątrzzrazikowy, rak wewnątrzprzewodowy, rak zapalny, rak śluzowy; rak Pageta. 

Rak piersi 

Rak piersi, nazywany też rakiem sutka, to najczęstszy nowotwór złośliwy u kobiet w Polsce, stanowiący 23% wszystkich zachorowań. Rocznie w naszym kraju wykrywa się go u ok. 13 500 kobiet, natomiast na świecie jest rozpoznawany co roku aż u 1,7 mln kobiet. W około 10% przypadków przyczyną choroby są czynniki genetyczne – nowotwór występuje u nosicielek mutacji genów BRCA1 i BRCA2. Pozostałe zachorowania mają związek ze sporadycznymi mutacjami w komórkach somatycznych. Do czynników ryzyka zalicza się: 

•  wiek powyżej 50. roku życia (ok. 80% przypadków w Polsce), 
•  antykoncepcja hormonalna,  
• wczesna pierwsza miesiączka oraz późna menopauza (po 55. roku życia), 
• otyłość, 
• nadmierne spożywanie tłuszczów i alkoholu, 
• niska aktywność fizyczna. 

Rak piersi na wczesnym etapie rozwoju nie daje charakterystycznych objawów, a jego wykrycie możliwe jest przy pomocy mammografii. W miarę rozrostu guza, którego można wyczuć w samobadaniu jako nieregularne zgrubienie, pojawiają się takie symptomy jak: zmiana wielkości lub kształtu piersi, zaczerwienienie skóry, wciągnięcie brodawki sutkowej, wgłębienia skóry, wyciek z brodawki. Ponadto brodawka może być pogrubiała, pokryta owrzodzeniami lub mieć zmienione zabarwienie. Charakterystycznym objawem jest tzw. objaw skórki pomarańczy wywołany obrzękiem i naciekaniem skóry – obserwuje się zaczerwienie i drobne dołeczki w skórze. 

Przy diagnozowaniu raka piersi konieczne jest wykonanie USG piersi wraz z oceną dołów pachowych oraz przeprowadzenie mammografii. Jeśli wyniki badań nie są jednoznaczne dodatkowo wykonuje się rezonans magnetyczny. Leczenie polega na przeprowadzeniu zabiegu chirurgicznego, w którym usuwany jest guz. Jeśli możliwe jest zastosowanie leczenia oszczędzającego pierś (BCT), wycina się jedynie guza wraz z marginesem zdrowych tkanek; natomiast u kobiet z zaawansowaną postacią raka oraz tych, które nie spełniają warunków do leczenia oszczędzającego pierś, przeprowadza się mastektomię, czyli amputację piersi.  

Rak sutka Pageta

Choroba Pageta sutka to rzadka postać nowotworu piersi, który najczęściej rozwija się w obrębie brodawki sutkowej. Jeszcze rzadziej występuje pozasutkowa postać choroby Pageta, obejmująca okolice odbytu lub narządów płciowych. Rak sutka Pageta niemal zawsze towarzyszy innemu typowi raka piersi, zlokalizowanemu w głębi gruczołu piersiowego. Poza współwystępowaniem raka piersi, inne czynniki ryzyka rozwoju choroby Pageta to:

• wiek powyżej 35 roku życia,
• późne macierzyństwo,
• długotrwałe stosowanie antykoncepcji hormonalnej lub HTZ,
• nadużywanie alkoholu,
• dieta obfitująca w tłuszcze,
• otyłość,
• wczesna pierwsza miesiączka,
• późna menopauza,
• występowanie mutacji genów BRCA1 i BRCA2.

Objawy choroby Pageta to owrzodzenie brodawki sutkowej, wciągnięcie brodawki, krwisty wyciek z brodawki sutkowej. Ponadto zaobserwować można zaczerwienienie, obrzęk brodawki sutkowej, występują dolegliwości bólowe. Szczególną czujność powinny zachować kobiety karmiące naturalnie – zmiany w obrębie brodawki mogą świadczyć o tym, że rozwija się choroba, a karmienie piersią może prowadzić do bolesności brodawek i ich obrzęku. I wówczas łatwo o przeoczenie objawów choroby Pageta.

Mastopatia

Mastopatia, czyli łagodne zmiany o charakterze włóknisto – torbielowatym są częstymi zmianami występującymi w obrębie gruczołów piersiowych. Przyczyną ich powstania jest przebudowa tkanki piersiowej pod wpływem zmian hormonalnych; kluczowe znaczenie ma zbyt niski poziom progesteronu w stosunku do estrogenów. Zmiany mogą dotyczyć fragmentu piersi, jednej piersi lub obu piersi i mogą być wyczuwalne pod postacią guzków i stwardnień. Mastopatii piersi towarzyszyć może bolesność, obrzęk, uczucie ciężkości piersi.

Mastopatia może przyjmować następujące postacie:

• zmiany włóknisto-szkliste,
• zmiany rozrostowe przewodów,
• torbiele,
• gruczolistość.

Leczenie mastopatii polega na stosowaniu preparatów miejscowych o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym, a także dieta bogata w warzywa, z ograniczonym spożyciem tłuszczów zwierzęcych.

Torbiele piersi

Torbiele w piersiach to zmiany dysplastyczne, które najczęściej mają charakter łagodny. Są to zmiany powstałe w efekcie zaburzeń gospodarki hormonalnej. Dochodzi do rozrostu nabłonka w przewodach wyprowadzających sutka, a także gromadzenia płynu surowiczego. Torbiele zazwyczaj nie dają charakterystycznych objawów i nie powodują dolegliwości bólowych. Podczas badania palpacyjnego piersi możliwe jest wyczuwanie elastycznego guza. Każda zmiana tego typu powinna być zbadana przez lekarza, zalecane jest badanie USG lub mammografia. Należy mieć na uwadze, że torbiele rzadko przekształcają się w guzy nowotworowe. Niepokojąca jest obecność twardych zmian o nieregularnym kształcie, które nie ulegają swobodnemu przesuwaniu.

Leczenie torbieli piersi polega na nakłuciu i odessaniu zalegającego płynu surowiczego lub chirurgicznym usunięciu zmian.

Stany zapalne piersi

Zapalenie gruczołu piersiowego przebiega z zaczerwienieniem, obrzękiem i bolesnością piersi. Ponadto może pojawić się gorączka. Co powoduje choroby piersi tego typu? Najczęstszą przyczyną jest zastój pokarmu podczas karmienia piersią. Zastój pokarmu pojawia się wówczas, gdy dziecko jest w nieprawidłowy sposób przystawiane do piersi. Znacznie rzadziej przyczyną stanu zapalnego piersi jest infekcja bakteryjna gronkowcem Staphylococcus aureus, towarzysząca uszkodzeniu brodawek sutkowych.

Diagnostyka stanów zapalnych piersi sprowadza się do wywiadu lekarskiego i badania piersi; gdy uszkodzona została brodawka sutkowa i podejrzewane jest infekcyjne podłoże zapalenia, konieczne może być wykonanie posiewu mleka kobiecego. Leczenie stan zapalnego piersi polega na stosowaniu leków przeciwzapalnych, a niekiedy także antybiotyku.

Badanie piersi 

Dzięki regularnemu badaniu piersi możliwe jest wykrycie chorób gruczołu piersiowego na ich początkowym etapie rozwoju, co pozwala na szybkie wdrożenie leczenia. Podstawowym elementem profilaktyki powinno być samobadanie piersi, wykonywane co miesiąc od 20. roku życia. Poleca się, aby badanie to przeprowadzać po zakończeniu krwawienia miesiączkowego, ze względu na mniejszą tkliwość piersi w tym czasie. Koniecznie trzeba wykonywać je w tej samej fazie cyklu, ponieważ zmiany hormonalne mają wpływ na strukturę piersi. Procedura przy samobadaniu piersi jest następująca:

1. Stań przed lustrem ze swobodnie opuszczonymi ramionami i obejrzyj swoje piersi upewniając się, czy nie zmieniły kształtu, położenia czy wielkości. Obserwację powtórz w dwóch innych pozycjach: po uniesieniu rąk do góry oraz po położeniu rąk na biodrach. Niepokojące objawy to: wyciek z brodawki, wciągnięta brodawka, zagłębienia, powiększona żyła na piersi, zrogowacenie brodawki, zaczerwienienie na skórze lub w okolicy brodawki, uczucie gorąca w piersi.
2.  Załóż lewą rękę za głowę, złącz trzy środkowe palce prawej dłoni. Sprawdź pierś wykonując na niej trzy typy ruchów: ruchy okrężne od środka piersi na zewnątrz, ruchy z góry na dół oraz promieniste ruchy od środka piersi na zewnątrz. Drugą pierś zbadaj w ten sam sposób.
3. Leżąc połóż prawą rękę za głowę. Zbadaj pierś palcami lewej ręki w ten sam sposób jak w punkcie drugim.

Bibliografia:

1. Nehring – Gugulska M., Protokół leczenia zapalenia piersi. Ginekologia po Dyplomie, 2016
2. Rak piersi. Wytyczne postępowania diagnostyczno – terapeutycznego. Onkologia w Klinice Praktycznej, 2018