Choroby podwzgórza – objawy, diagnostyka i leczenie

Choroby podwzgórza to schorzenia wywołane m.in. na skutek urazów, infekcji czy guzów rozwijających się w obrębie podwzgórza. Podwzgórze jest niezwykle ważnym elementem mózgu, odpowiadającym za utrzymanie homeostazy. Uszkodzenie struktury międzymózgowia, w którym znajduje się podwzgórze może prowadzić do pojawienia się zaburzeń neurologicznych, hiperprolaktynemii lub zaburzeń odżywiania. Na czym polega diagnostyka chorób podwzgórza i jak leczy się zaburzenia czynności podwzgórza?

Jakie funkcje pełni podwzgórze?

Podwzgórze to niewielka struktura znajdująca się w międzymózgowiu. Jej funkcją jest utrzymanie homeostazy. Podwzgórze odpowiada za procesy termoregulacji, kontrolę czynności gruczołów wydzielania zewnętrznego, regulowanie rytmu dobowego, ciśnienia krwi, oddychania, przyjmowania pokarmu, odczuwania emocji i popędu seksualnego. To w podwzgórzu znajdują się ośrodki głodu i sytości oraz ośrodek chłodzenia. Do wydzielanych przez podwzgórze hormonów i neuroprzekaźników należą m.in.: tyreoliberyna (TRH), somatoliberyna, somatostatyna,  kortykoliberyna i dopamina. Działanie podwzórza jest ściśle związane z działaniem przysadki mózgowej. Wydzielane przez podwzgórze liberyny pobudzają przysadkę mózgową do uwalniania hormonów.

Choroby i zaburzenia podwzgórza

Nieprawidłowości w funkcjonowaniu podwzgórza mogą być wynikiem:

• infekcji układu nerwowego,
• urazów czaszki,
• guzów podwzgórza (czaszkogardlaków, glejaków drogi wzrokowej, guzów germinalnych, malformacji naczyniowych),
• operacji neurochirurgicznych,
• procesów naciekowych,
• zapalenia podwzgórza,
• radioterapii nowotworów,
• patologii ciąży,
• poronienia,
• wad wrodzonych,
• zaburzeń autoimmunologiczych.

Niektóre choroby podwzórza są uwarunkowane genetycznie, jak np. zespół Kallmana. W chorobie tej występuje opóźnienie dojrzewania, upośledzenie powonienia, zaburzenia układu kostnego i wrodzone wady serca.

Objawy uszkodzenia podwzgórza

Ze względu na liczne funkcje, które pełni podwzgórze, objawy uszkodzenia tej struktury są bardzo zróżnicowane, a obraz kliniczny chorób niezwykle różnorodny. Wyróżnia się trzy główne grupy objawów obserwowanych w chorobach podwzgórza: objawy neurologiczne, objawy endokrynologiczne oraz objawy zaburzeń regulacji metabolizmu. Wśród symptomów związanych z układem nerwowym wymienia się zaburzenia widzenia, nieprawidłowe reakcje źrenic na światło, zaburzenia świadomości i pamięci, zaburzenia rytmu sen-czuwanie oraz zaburzenia zachowania.

Do objawów zaburzeń hormonalnych należą:

• wtórna niedoczynność przysadki ze współistniejącą moczówką prostą,
• hiperprolaktynemia wywołana obniżonym stężeniem dopaminy,
• zwojakoglejaki podwzgórza.

Uszkodzenia w obrębie podwgórza mogą prowadzić do nieprawidłowej regulacji temperatury ciała i częstej hipertermii (uszkodzenie przedniej części podwzgórza) oraz otłuszczenia (uszkodzenie jądra brzuszno-przyśrodkowego) lub anoreksji (uszkodzenie jądra bocznego podwzgórza).

Diagnostyka chorób podwzgórza

Diagnostyka chorób podwzgórza jest skomplikowana. Konieczne jest przeprowadzenie szczegółowego wywiadu z pacjentem, ocena jego stanu klinicznego oraz wykonanie badań poszczególnych hormonów. Lekarz może również wspomóc się badaniami obrazowymi, w tym badaniem ultrasonograficznym, rezonansem magnetycznym lub tomografią komputerową. Guzy często powodują zaburzenia widzenia, dlatego przy podejrzeniu zmiany o charakterze nowotworowym wykonuje się również badanie wzroku.

Leczenie chorób podwzgórza

Leczenie choroby podwzgórza zależy od rodzaju wykrytego schorzenia. Objawy endokrynologiczne mogą być wyeliminowane dzięki zastosowaniu terapii hormonalnej. W niedoczynności tarczycy podaje się hormony tarczycy, kortykosteroidy i gestageny. Zakażenia układu nerwowego leczone są antybiotykoterapią i preparatami przeciwwirusowymi. Powstałe guzy wycina się lub poddaje działaniu radioterapii.

Bibliografia:

1. G. Zieliński, Zaburzenia czynności podwzgórza, Medycyna po Dyplomie.

2. F. H. Netter, Atlas anatomii człowieka, Edra Urban&Partner, Tablica 148.