Choroby układu nerwowego – najczęstsze (i rzadsze) choroby

Układ nerwowy to najważniejszy układ w organizmie człowieka, który kontroluje czynność wszystkich innych układów. Układ nerwowy dzieli się na ośrodkowy układ nerwowy i obwodowy układ nerwowy – i każdy z tych elementów narażony jest na rozwój licznych schorzeń. Choroby układu nerwowego mogą mieć charakter ostry lub przewlekły, a powikłania niektórych z nich mogą być przyczyną poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu, a nawet śmierci. Choroby naczyniowe układu nerwowego, choroby zapalne układu nerwowego czy schorzenia neurodegeneracyjne mogą prowadzić do pojawienia się zaburzeń neurologicznych, a także objawów ogólnoustrojowych.

Ośrodkowy układ nerwowy – choroby naczyniowe

Choroby naczyniowe układu nerwowego dotyczą wszelkich zaburzeń w przepływie krwi w mózgu; zaburzenia te mogą mieć charakter trwały lub przejściowy. Jedną z najczęściej występujących chorób naczyniowych mózgu jest miażdżyca naczyń krwionośnych. Miażdżyca mózgu rozwija się na podłożu odkładania się blaszek miażdżycowych w ścianach naczyń mózgowych, co prowadzi do zwężenia światła naczyń i zaburzeń przepływu krwi. W konsekwencji może dojść do postępującego niedotlenienia mózgu. Jednym z najpoważniejszych powikłań miażdżycy mózgu jest udar niedokrwienny mózgu, czyli obumarcie części mózgu unaczynionej przez naczynie krwionośne objęte miażdżycą, w którym przepływ krwi został znacząco ograniczony lub całkowicie zahamowany. Objawy udaru niedokrwiennego mózgu to bóle głowy, wymioty, niedowład twarzy, porażenie połowicze, zaburzenia mowy, drgawki czy utrata przytomności.

Udar krwotoczny mózgu (krwotok śródmózgowy) ma zazwyczaj gwałtowny przebieg i jest konsekwencją pęknięcia naczynia mózgowego, tętniaka, zaburzenia krzepliwości krwi czy nowotworów mózgu. Objawy udaru krwotocznego są podobne do objawów udaru niedokrwiennego, mogą mieć jednak bardziej nasilony charakter i nagły początek. Z kolei krwotok podpajęczynówkowy to krwotok do przestrzeni podpajęczynówkowej mózgu, spowodowany pęknięciem tętniaka czy urazem głowy. Tego typu krwotok objawia się przede wszystkim silnymi bólami głowy i wymiotami, a w przypadku wystąpienia takich powikłań jak obrzęk mózgu – utratą przytomności, porażeniem kończyn czy śpiączką. Wspomniany tętniak to patologiczne poszerzenie światła naczynia mózgowego, zazwyczaj spowodowane nadciśnieniem lub mające charakter wrodzony; ściany tętniaka są cieńsze i osłabione.

Choroby infekcyjne ośrodkowego układu nerwowego

Choroby infekcyjne układu nerwowego mogą być spowodowane przez rozmaite patogeny – wirusy, bakterie, grzyby czy priony. Wirusowe choroby infekcyjne ośrodkowego układu nerwowego mogą przybierać postać zapalenia mózgu oraz zapalenia opon mózgowych. Wirusowe zapalenie mózgu nie jest częstą chorobą i zazwyczaj wywołane są przez takie wirusy jak:

• wirus opryszczki Herpes simplex,
• enterowirusy,
• adenowirusy,
• wirus Epsteina-Barr,
• wirus odry,
• wirus różyczki,
• wirus cytomegalii,
• wirus świnki,
• wirus poliomyelitis (wywołujący występującą obecnie sporadycznie chorobę Heinego – Medina).

Występuje gorączka, bóle głowy, drgawki, utrata przytomności, niedowłady i porażenia, a w skrajnych przypadkach – śmierć. Bakteryjne zapalenie mózgu może mieć przebieg cięższy niż zapalenie wirusowe i występuje bardzo rzadko, a częściej dochodzi do rozwoju bakteryjnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Spowodowane może być ono przez bakterie przenikające przez jamę nosowo-gardłową, rzadziej skórę, które wraz z krwią docierają do opon mózgowo-rdzeniowych. Zazwyczaj są to bakterie Neisseria meningitidis, Haemophilus influenzae, Streptococcus pneumoniae, Listeria monocytogenes, Escherichia coli. Wspomniane bakterie odpowiadają za rozwój ropnego zakażenia opon mózgowo-rdzeniowych; z kolei aseptyczne (nieropne) choroby zapalne układu nerwowego spowodowane są przez bakterie Borrelia burgdorferi, a także krętki Leptospira czy prątki gruźlicy. Objawy wspólne dla bakteryjnych chorób infekcyjnych układu nerwowego obejmują gorączkę, dreszcze, nudności i wymioty, sztywność karku, światłowstręt. Może dojść do nadmiernej senności czy utraty przytomności. Powikłania to sepsa, niewydolność krążenia i śmierć.

Grzybicze zapalenie mózgu wywołane jest przez grzyby Cryptococcus, Aspergillus oraz Candida i spotykane jest przede wszystkim u osób z obniżoną odpornością. Zapalenie mózgu może być także wywołane przez pasożyty Toxoplasma, Toxocara, Plasmodium czy Trypanosoma.

Choroby neurodegeneracyjne

Schorzenia neurodegeneracyjne to wrodzone lub nabyte choroby przebiegające z postępującą utratą neuronów. Ryzyko rozwoju nabytych chorób neurodegeneracyjnych wzrasta wraz z wiekiem i wiąże się z występowaniem tzw. zespołów otępiennych. Najczęściej występujące choroby neurodegeneracyjne to choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, stwardnienie zanikowe boczne, pląsawica Huntingtona. U podłoża tych schorzeń może leżeć kumulowanie nieprawidłowych związków w obrębie mózgu, zaburzenia syntezy neuroprzekaźników czy zmiany zwyrodnieniowe i zanikowe neuronów. Objawy chorób neurodegeneracyjnych są zróżnicowane w zależności od obszaru układu nerwowego objętego chorobą. Może wystąpić demencja, problemy z pamięcią i koncentracją, zaburzenia orientacji, zaburzenia mowy, wahania nastrojów. Inne symptomy mogą dotyczyć napadów drgawkowych, zaburzeń równowagi i koordynacji ruchowej.

Choroby obwodowego układu nerwowego

Choroby obwodowego układu nerwowego, czyli neuropatie, to schorzenia nerwów obwodowych. Wrodzone neuropatie to bardzo rzadkie choroby układu nerwowego, spowodowane mutacjami zaburzającymi czynność nerwów obwodowych. Znacznie częściej spotykane są nabyte choroby obwodowego układu nerwowego, które mogą być spowodowane przez następujące czynniki:

• cukrzyca, w przebiegu której dochodzi do uszkodzenia włókien nerwowych spowodowanych zbyt wysokim poziomem glukozy we krwi,
• nadużywanie alkoholu,
• stosowanie niektórych leków (chemioterapeutyki, leki przeciwdrgawkowe, leki przeciwwirusowe),
• urazy mechaniczne uszkadzające nerwy,
• ucisk na nerw, odpowiedzialny za rozwój m. in. zespołu cieśni nadgarstka,
• schorzenia autoimmunologiczne,
• infekcje wirusowe, bakteryjne i pasożytnicze.

Neuropatie objawiają się uczuciem mrowienia, zaburzeniami czucia dotyku czy temperatury, dolegliwościami bólowymi, osłabieniem siły mięśniowej i stopniowym zanikiem mięśni.

Bibliografia:

1. Wald E., Infective agents in the central nervous system; Neurosurgery Clinics, Apr 1992, vol. 3