Choroby zakaźne – rodzaje, przyczyny, drogi rozprzestrzeniania

Choroby zakaźne, czyli choroby infekcyjne rozwijają się w konsekwencji zakażenia organizmu rozmaitymi czynnikami zakaźnymi. Czynnikami etiologicznymi mogą być wirusy, bakterie, grzyby, priony, riketsje. Jak rozprzestrzeniają się choroby zakaźne? Najczęściej drogą kropelkową, a także przez bezpośredni kontakt z osobą zarażoną. Profilaktyka sprowadza się do unikania kontaktu z chorymi, a także – w przypadku niektórych schorzeń – wykonywania szczepień ochronnych.

Choroby zakaźne – rodzaje

Podstawowy podział chorób zakaźnych dotyczy rodzaju czynnika wywołującego chorobę. Bakteryjne choroby zakaźne wywoływane są przez bakterie. Jednymi z najczęściej diagnozowanych chorób bakteryjnych są:

• szkarlatyna,
• angina,
• zapalenie płuc,
• zapalenie dróg moczowych,
• szkarlatyna.

Rzadziej diagnozowane infekcje bakteryjne to róża – choroba skóry i tkanki podskórnej, dur brzuszny wywołany przez pałeczkę duru brzusznego, choroba reumatyczna wywoływana przez paciorkowce. Ciężkie infekcje bakteryjne mogą przyjmować postać posocznicy czy zapalenia opon mózgowych. Jedną z najpoważniejszych chorób bakteryjnych, występujących głównie w Indiach i Afryce jest trąd, wywoływany przez prątka Mycobacterium leprae.

Wirusowe choroby zakaźne wywoływane są przez wirusy. Jakie są choroby zakaźne o podłożu wirusowym, które występują najczęściej? Jedna z najczęstszych chorób o podłożu wirusowym jest grypa, a także opryszczka. Wiele z chorób wirusowych to tzw. choroby wieku dziecięcego, w tym:

• różyczka,
• mononukleoza zakaźna,
• świnka,
• ospa,
• odra,
• bostonka.

Choroby zakaźne pasożytnicze wywołane są przez pasożyty po ich wniknięciu do organizmu. Przykładami chorób pasożytniczych jest świerzb, toksoplazmoza, owsica czy wszawica.

Choroby zakaźne – sposób rozprzestrzeniania

Charakterystyczną cechą chorób zakaźnych jest możliwość przeniesienia ich z jednej osoby na drugą. Drogi rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych są zróżnicowane. W przypadku chorób wirusowych najczęstszą możliwością zarażenia jest kontakt z osobą zakażoną. Wirus przekazywany jest drogą kropelkową lub poprzez bezpośredni kontakt z chorą osobą czy zainfekowanymi przedmiotami. W przypadku chorób bakteryjnych drogą zakażenia może być kontakt z płynami ustrojowymi osoby zakażonej, przenikanie bakterii przez przerwanie ciągłości skóry czy błon śluzowych. Możliwa jest zatem droga zakażenia kropelkowa lub pokarmowa. Zdarzają się także zakażenia wewnątrzmaciczne i w trakcie porodu, gdy zakażenie przekazywane jest z matki na noworodka.

W przypadku chorób pasożytniczych potencjalne drogi zakażenia to bezpośredni kontakt, zakażenie przez skórę, droga pokarmowa oraz droga kontaktów płciowych.

Profilaktyka chorób zakaźnych

Możliwe jest zapobieganie wielu chorobom zakaźnym o podłożu wirusowym, bakteryjnym czy pasożytniczym. Konieczne jest ograniczenie mechanizmów prowadzących do przekazywania czynników zakaźnych. Przede wszystkim – wskazane jest utrzymywanie higieny osobistej, a także higieny żywienia. Nie wolno pić nieprzegotowanej wody, która nie została przebadana pod kątem jej przydatności do spożycia. Konieczne jest dokładne mycie warzyw i owoców, a także dokładne gotowanie ryb i mięs. Kolejne istotne działania profilaktyczne powinny obejmować:

• unikanie kontaktu z osobami zarażonymi,
• dezynfekowanie zranień,
• wykonywanie szczepień ochronnych,
• używanie sterylnego sprzętu medycznego,
• wietrzenie pomieszczeń,
• prowadzenie zdrowego stylu życia.

Najczęstsze choroby zakaźne wieku dziecięcego

Wiek dziecięcy charakteryzuje się występowaniem wielu chorób zakaźnych. Jedną z nich jest świnka, czyli choroba wywołana przez paramyksowirusa. Czym charakteryzuje się świnka? Choroba ma charakter zapalenia ślinianek przyusznych, w przebiegu którego pojawia się obrzmienie ślinianek, gorączka, brak apetytu, suchość w jamie ustnej. Powikłaniem świnki może być zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych. Kolejna choroba wieku dziecięcego to różyczka, wywołana przez wirusy Togaviridae. Choroba cechuje się charakterystycznym przebiegiem – pojawia się różowa wysypka zlokalizowana na tułowiu i kończynach. Wysypce towarzyszy powiększenie węzłów chłonnych, gorączka, bóle głowy i gardła, a także zapalenie spojówek. Może wystąpić także wrodzona różyczka; objawy choroby przekazanej z matki na noworodka to niska masa urodzeniowa, zaćma, wady serca czy problemy ze słuchem.

Chorobą często występującą u dzieci jest szkarlatyna. Objawy tej choroby o podłożu bakteryjnym to przede wszystkim silny ból gardła, kaszel, wymioty, gorączka, drobna wysypka skórna. Szkarlatyna u dzieci charakteryzuje się ponadto występowaniem tzw. truskawkowego języka – obrzękniętego i żywo czerwonego.

Odra to choroba wirusowa przebiegająca z wysypką skórną, podobnie jak ospa. Wirusy z grupy ospy mogą wywołać także inne schorzenia, takie jak mięczak zakaźny czy półpasiec. Parwowirus B19 wywołuje rumień zakaźny, objawiający się swędzącą wysypką. Bostonka u dzieci wywoływana jest przez wirusy Coxsackie, najczęściej diagnozowana jest u dzieci chodzących do żłobka lub przedszkola i objawia się występowaniem grudkowatej, nie swędzącej wysypki.

Bibliografia:

1. Virella G., Mikrobiologia i choroby zakaźne; Urban&Partner, 2015