Chwyt Heimlicha (rękoczyn Heimlicha) – na czym polega i jak go prawidłowo wykonać?

Chwyt Heimlicha wykonany prawidłowo może uratować człowiekowi życie. Nie może być jednak wykonany u każdego pacjenta – wyjątek stanowią kobiety ciężarne, osoby otyłe i dzieci przed pierwszym rokiem życia.

Chwyt Heimlicha czy też rękoczyn Heimlicha wykonujemy w przypadku zadławienia. Stosowany może być u dorosłych, jak również u dzieci. Jest to czynność, którą powinien znać każdy człowiek bez względu na wiek czy wykształcenie. Chwyt Heimlicha wchodzi w zakres pierwszej pomocy przedmedycznej i może uratować komuś życie. Henry Heimlich był amerykańskim lekarzem pracującym na oddziale chirurgii w Cincinnati. Pod koniec XIX wieku opracował ten chwyt ze względu na ogromną ilość przypadków zadławień ze skutkiem śmiertelnym. Co ciekawe, sam Heimlich mimo że był autorem tego rękoczynu, nie miał zbyt wielu okazji, by go zastosować w praktyce. Okazuje się, że użył go tylko raz w swoim życiu, notabene w ostatnich dniach swojego życia, ratując życie pewnej starszej kobiety w domu spokojnej starości.

Czym jest chwyt Heimlicha?

Chwyt Heimlicha to rękoczyn wykonywany w przypadku zadławienia, czyli w sytuacji, gdy w drogach oddechowych znajdzie się ciało obce. Zadławienie jest stanem zagrożenia życia. Brak pomocy przedmedycznej zmniejsza szanse chorego na przeżycie. Rękoczyn Heimlicha polega na uciśnięciu nadbrzusza, czego efektem jest gwałtowny wzrost ciśnienia w klatce piersiowej. Prowadzi to do wypchnięcia znajdującego się w drogach oddechowych ciała obcego. Konsekwencją zatkania dróg oddechowych jest uduszenie się. Już po kilkunastu sekundach dochodzi do zaburzeń świadomości, a po około 3–4 minutach do zatrzymania krążenia. Czasami zadławienie przebiega z niecałkowitym zamknięciem światła dróg oddechowych. Wtedy też chory jest w stanie kaszleć i coś powiedzieć. W przypadku całkowitego zatkania dróg oddechowych chory nie kaszle, nie jest w stanie wydusić słowa, robi się siny i w bardzo krótkim czasie traci świadomość.

Jak wykonać rękoczyn Heimlicha?

Chwyt Heimlicha nie jest wykonywany od razu w pierwszej kolejności w przypadku zadławienia. Jeśli chory jest przytomny, konieczne jest zachęcenie poszkodowanego do kaszlu. Jeśli chory nie jest w stanie efektywnie kaszleć, należy stanąć po jego lewej stronie ( w przypadku osób leworęcznych po prawej), położyć lewą rękę na klatce piersiowej, a otwartą prawą dłoń w okolicy międzyłopatkowej. Następnie pochylić poszkodowanego do przodu i uderzać go energicznie kłębem ręki. Należy powtórzyć takie uderzenie maksymalnie 5 razy, następnie w przypadku braku efektu wykonać rękoczyn Heimlicha. Przygotowując się do wykonania tego manewru, trzeba stanąć za poszkodowanym i objąć go ramionami. Lewa ręka zwinięta w pięść powinna spoczywać tuż pod wyrostkiem mieczykowatym. Prawą dłoń należy umieścić na pięści lewej ręki i energicznym ruchem pociągnąć je w kierunku do siebie i ku górze. Ucisk wywierany na przeponę powoduje wzrost ciśnienia w klatce piersiowej. Manewr Heimlicha wykonuje się maksymalnie 5 razy, po czym powraca się do uderzenia w okolicę międzyłopatkową. Te czynności wykonuje się na zmianę.

U chorych nieprzytomnych nie stosuje się manewru Heimlicha. Wtedy konieczne jest ułożenie chorego na wznak i uciskanie w środkową część mostka. Oznacza to, że wykonuje się uciśnięcia podobne do wykonywanych w ramach resuscytacji.

Rękoczyn Heimlicha u dzieci

U dzieci manewr Heimlicha może być wykonany, jednak poniżej 12. miesiąca życia nie stosuje się go wcale. W przypadku zadławienia niemowlęcia kładzie się je na przedramieniu główką poniżej reszty ciała. Kciukiem i palcem wskazującym podpiera się żuchwę dziecka. Nigdy nie wolno chwytać za szyję. Nadgarstkiem drugiej ręki należy uderzać w okolicę międzyłopatkową. Jeśli to nie przynosi efektu, konieczny jest ucisk na klatkę piersiową na 1/3 jej głębokości z częstotliwością 100–120/minutę. Starsze dzieci przekłada się przez kolano i uderza w okolicę międzyłopatkową. W przypadku braku efektu można zastosować rękoczyn Heimlicha.

Zawsze należy też kontrolować, czy w jamie ustnej dziecka nie znalazło się ponownie ciało obce.

U kogo nie można zastosować rękoczynu Heimlicha?

U osób otyłych, a także u kobiet ciężarnych nie wykonuje się rękoczynu Heimlicha. W tych sytuacjach ucisk wykonuje się na klatkę piersiową w dolnej części mostka. Takie uciski również stosuje się zamiennie z uderzeniami w okolicę międzyłopatkową.