Ciało obce w przewodzie pokarmowym – objawy i leczenie

Medycyna odnotowała już tysiące najróżniejszych ciał obcych w przewodzie pokarmowym, które zostały połknięte zarówno przez dzieci, jak i dorosłych. Monety, fragmenty zabawek, guziki, szpilki czy kęsy pokarmowe zawierające kości – to tylko kilka przykładów połkniętych elementów, wymagających podjęcia interwencji lekarskiej. Do jakich odcinków przewodu pokarmowego trafiają ciała obce i co zrobić, gdy dojdzie do takiego zdarzenia?

Jakie ciała obce wykrywane są w przewodzie pokarmowym?

Ciała obce w przewodzie pokarmowym najczęściej wykrywane są u małych dzieci. Zazwyczaj są to małe przedmioty, którymi dziecko w danym wieku nie powinno się bawić: koraliki, guziki, monety, baterie pochodzące z urządzeń elektronicznych, części zabawek czy magnesy. Ze względu na zróżnicowaną wielkość połkniętych przedmiotów oraz różne rodzaje materiałów, z których dane przedmioty zostały wykonane, obecność ciał obcych w organizmie może być zarówno niegroźna jak i  bardzo niebezpieczna. Przedmioty metalowe stosunkowo trudno usunąć, a kiedy znajdą się wewnątrz przewodu pokarmowego, mogą wywoływać stan zapalny związany z wydzielaniem drażniących związków chemicznych. Artykuły pochodzenia organicznego łatwiej usunąć, ale mogą pęcznieć  i wywoływać dolegliwości bólowe.

W przypadku dorosłych najczęściej dochodzi do połnięcia twardego kęsa pokarmowego, który następnie zatrzymuje się z powodu zwężenia przełyku, raka przełyku czy innych patologii obecnych w obrębie przełyku. Trzecim rodzajem ciał obcych w przewodzie pokarmowym są bezoary czyli sklejone fragmenty włosów, sztucznych włókien i resztek pokarmowych. Większość z nich jest po pewnym czasie wydalana z organizmu wraz z procesem defekacji.

Objawy ciała obcego w przewodzie pokarmowym

Większość objawów wywoływana jest przez obecność ciała obcego w przełyku. Pojawia się wtedy:

• ból gardła,
• trudności w przełykaniu śliny,
• krztuszenie się,
• świst krtaniowy,
• nudności i wymioty,
• kaszel,
• ból za mostkiem,
• duszności.

Jeśli ciało obce przebije ścianę przewodu pokarmowego, może wywołać gorączkę, tachykardię, bóle brzucha czy obrzęk szyi. Przedostanie się ciała obcego z przełyku do dalszych odcinków przewodu pokarmowego zwykle nie powoduje symptomów chorobowych. Czasem jednak chory odczuwa: bóle i wzdęcia brzucha, a w kale pojawia się świeża krew.

Diagnostyka ciała obcego w przewodzie pokarmowym

Około 80- 90 proc. połkniętych ciał obcych przechodzi przez przewód pokarmowy i jest wydalana samoistnie, pozostałe muszą być usunięte chirurgicznie. Pacjent, który połknął ciało obce powinien zgłosić się do lekarza. Dzieci często połykają drobne przedmioty pod nieobecność rodziców, dlatego opiekunowie powinni znać objawy charakterystyczne dla połknięcia ciała obcego, by móc szybko zainterweniować. Po zgłoszeniu się na SOR pacjent proszony jest o poinformowanie lekarza o okolicznościach zdarzenia.

Na początku wykonuje się zdjęcie radiologiczne jamy brzusznej, szyi i klatki piersiowej. W badaniu RTG drewniane, szklane i plastikowe ciała obce mogą nie zostać uwidocznione. Jeśli obraz RTG jest prawidłowy, ale nadal istnieją podejrzenia o połknięciu ciała obcego, dodatkowo wykonuje się RTG z użyciem środka cieniującego bądź badanie endoskopowe.

Leczenie stosowane przy połknięciu ciała obcego

Rodzaj zastosowanego leczenia zależy od tego, jakie ciało obce zostało połknięte, gdzie się znajduje i czy występują objawy kliniczne. Niewielkie, tępo zakończone przedmioty, które przedostały się poniżej przełyku zostaną samoistnie wydalone w ciągu kilku tygodni od zdarzenia, jednak konieczna jest kontrola radiologiczna przemieszczającego się ciała obcego.

Zaleganie przedmiotu w żołądku przez okres miesiąca jest wskazaniem do zabiegu endoskopowego. Szybka interwencja wymagana jest u osób, które połknęły ostro zakończone przedmioty, magnesy i baterie. Leczenie polega na wyciągnięciu ciała obcego przy pomocy odpowiednich narzędzi, np. kleszczy czy siatki. Przeprowadzenie operacji jest konieczne, jeśli doszło do perforacji układu pokarmowego lub niedrożności jelita. Powikłania związane są z dłuższym przebywaniem ciała obcego w tym samym miejscu to nadżerki błony śluzowej, ropnie czy krwawienie.

Bibliografia:

1. M. C. Louie, S. Bradin, Połknięcie lub aspiracja ciała obcego, Pediatria po Dyplomie, 6/2010.

2. M. Stańczyk i in., Ciało obce w przewodzie pokarmowym, Chirurgia po Dyplomie, 2019.