Test ciążowy – wiarygodność i co ma wpływ na wynik testu

Domowe testy ciążowe mają bardzo wysoką skuteczność, pod warunkiem, że są prawidłowo wykonywane. Czasem drobny błąd wystarczy, żeby otrzymać zafałszowany wynik. O czym warto pamiętać, wykonując test ciążowy, aby jego wynik był wiarygodny? Kiedy zrobić test?

Test ciążowy – na jakiej zasadzie działa?

Testy ciążowe do użytku domowego pozwalają wykryć w moczu hormon hCG (ludzka gonadotropina kosmówkowa), który wydzielany jest przez zarodek tuż po zapłodnieniu, a następnie przez łożysko. Jego poziom wzrasta w pierwszych trzech miesiącach ciąży. Gonadotropina kosmówkowa składa się z podjednostek alfa oraz beta, z których hormon beta hCG jest kluczowy dla ciąży i pojawia się we krwi ok. 8 dnia po zapłodnieniu.

Do otrzymania wyniku wystarczy tylko kilka minut, ale kluczowe jest postępowanie zgodnie z instrukcją. Warto również pamiętać o marginesie błędu, który szacuje się na ok. 3–5 proc. Fałszywe wyniki testu ciążowego mogą wynikać z którejś z opisanych poniżej przyczyn.

Kiedy zrobić test ciążowy?

Testy ciążowe mają za zadanie wykryć w moczu hormon gonadotropiny kosmówkowej, który jest wytwarzany przez komórki, z których powstaje łożysko. One pojawiają się po zagnieżdżeniu się zarodka w błonie śluzowej macicy – żeby test był miarodajny, należy wykonać go najwcześniej 7 dni po zapłodnieniu (tyle czasu trwa droga zarodka przez jajowód do macicy).

Domowe testy ciążowe – rodzaje

Test ciążowy płytkowy

Żeby wykonać test płytkowy niezbędny jest pojemnik do zebrania moczu – plastikowy lub szklany. Powinien być czysty i wytarty do sucha. Niestety, takie pojemniczki zazwyczaj nie są dołączane do zestawu, co może utrudnić wykonanie testu poza domem. W skład zestawu wchodzi natomiast pipeta, którą pobiera się próbkę moczu. Test ciążowy powinien znajdować się na płaskiej powierzchni. Ściskając pipetę za szeroką część, trzymając ją pionowo nad okienkiem testowym (zwykle z oznaczeniem S – sample, ang. próbka), należy umieścić na teście kilka kropli moczu zgodnie z instrukcją, uważając, żeby nie wytworzyły się pęcherzyki powietrza. Wynik można odczytać po 3-5 minutach.

Test ciążowy strumieniowy

Taki test zbudowany jest z uchwytu, paska do absorpcji moczu (zawierającego okno testowe) oraz nasadki (dlatego mówi się, że ma formę „flamastra”). Żeby wykonać test, trzeba zdjąć nasadkę ochraniającą pasek do absorpcji moczu, uważając, żeby nie dotknąć paska palcami. Następnie należy trzymać za uchwyt i skierować pasek bezpośrednio pod strumień moczu na 5 sekund. Test strumieniowy można również wykonać w ten sposób, że próbkę moczu zbiera się do czystego, suchego pojemnika, w którym zanurza się 2/3 paska absorpcyjnego (na ok. 10 sekund). Oczekując na wynik, pasek należy zakryć nasadką i odłożyć na płaską powierzchnię. Wynik ukaże się po 3-5 minutach, gdy mocz zostanie wchłonięty (wynik pozytywny zwykle ukazuje się wcześniej, często już po 3 minutach).

Test ciążowy paskowy

Wykonuje się go podobnie jak test strumieniowy, gdy próbka moczu zbierana jest do pojemnika. Test ma formę cienkiego paska – posiada uchwyt, pole kontrolne, pole testowe oraz pole absorbujące mocz z paskiem wskazującym granicę zanurzenia. Mocz należy najpierw pobrać do czystego, suchego naczynia (również w tym przypadku nie jest ono częścią zestawu), a następnie zanurzyć w nim pole kontrolne (do wyznaczonej granicy). Wynik, jak w przypadku innych rodzajów testów, pojawia się po kilku minutach.

Wszystkie testy ciążowe mają podobną czułość i bardzo wysoką skuteczność (ponad 99 proc., pod warunkiem prawidłowego wykonania). Test paskowy wykrywa ciążę po tygodniu od zapłodnienia lub później. Niezależnie od rodzaju testu, dwie kreski oznaczają wynik pozytywny.  Ile kosztuje test ciążowy? Cena wymienionych wyżej to ok. 5-15 zł.

Test ciążowy cyfrowy

Ten zaawansowany test ciążowy nie tylko wskazuje, czy kobieta jest w ciąży, ale może również określić, jak wiele tygodni wstecz doszło do zapłodnienia. Wynik uzyskany jest w formie pisemnej (np. pregnant/not pregnant) bądź jako symbol (plus/minus). Cena tego testu ciążowego to ok. 25–35 zł

Test ciążowy z krwi w laboratorium

Beta hCG jest to badanie wykonywane z krwi bądź z moczu, pozwalające ocenić poziom ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej, wytwarzanej przez ludzki zarodek (następnie przez łożysko). Dzięki badaniu hCG można nie tylko sprawdzić, czy jest się w ciąży, ale także ocenić długość jej trwania (wiek ciąży). Badanie beta hCG wykrywa ciążę i ocenia jej rozwój na początku jej trwania, pobieranie materiału powinno jednak odbywać się seryjnie, np. co 2 dni (co 2 dni wartość poziomu się podwaja).

Badanie pozwala wykryć ciążę mnogą bądź nieprawidłowości takie jak ciąża pozamaciczna, poronienie czy niewydolność łożyska. Oznaczenie stężenia hCG wykonywane jest ponadto w przypadku podejrzenia nowotworu produkującego hormon hCG (rak jajnika, zaśniad groniasty, rak jądra, nabłoniak kosmówkowy). Do badania nie trzeba się specjalnie przygotowywać, ale najlepiej zrobić je rano; pacjentka powinna być na czczo (jeśli ma być pobrana od niej krew). Jeżeli poziom hCG ma zostać oznaczony z próbki moczu, należy zebrać do pojemnika mocz poranny, środkowy (pierwszy strumień oddając do toalety). Mocz należy dostarczyć do laboratorium jak najszybciej, maksymalnie w ciągu 2 godzin. Wynik powyżej 5 mlU/ml oznacza ciążę.

Badanie beta hCG wykonywane prywatnie to koszt rzędu 30-70 zł. Żeby otrzymać na nie refundację, potrzebne jest skierowanie od ginekologa.

Test ciążowy – jak go wykonać?

• test ciążowy strumieniowy – po wyjęciu testu ciążowego z opakowania należy zdjąć nasadę z paska potrzebnego do absorpcji moczu uważając na to, aby nie dotykać go palcami. Test należy trzymać w taki sposób, aby okienko testowe było w całości widoczne, następnie należy umieścić go pod strumień moczu na nie dłużej niż 5 sekund (po wykonaniu tego, należy nałożyć na pasek nasadkę i odczekać 5 minut – po tym okresie wynik powinien być widoczny);
• test ciążowy paskowy –  aby wykonać test paskowy mocz należy oddać do suchego pojemniczka oraz zanurzyć w nim pasek na około 10 sekund (wynik testy należy odczytać pomiędzy trzecią a dziesiątą minutą po jego wykonaniu);
• test ciążowy płytkowy – tak jak w przypadku testu ciążowego paskowego, przed jego wykonaniem mocz należy oddać do suchego pojemniczka. Mocz należy pobrać z pojemniczka za pomocą pipety załączonej do testu i wypuścić go w miejscu do tego przeznaczonym uważając przy tym na pęcherzyki powietrza (wynik należy odczytać po 3-5 minutach od wykonania testu).

Test ciążowy – ile kosztuje?

Cena testu ciążowego może być różna i wynosić od kilku do nawet ponad stu złotych. Na cenę ma wpływ nie czułość testu, a firma, która zdecydowała się go wyprodukować i miejsce zakupu (najtańsze testy nie posiadają w zestawie pojemniczka na mocz, a wyłącznie pipetę i płytkę – nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby taki pojemniczek dokupić).

Pozytywny wynik testu ciążowego – co dalej?

Zdecydowana większość kobiet po otrzymaniu pozytywnego wyniku testu ciążowego umawia się na wizytę do ginekologa. Tymczasem może być na nią za wcześnie – ginekolog zazwyczaj jest w stanie stwierdzić obecność pęcherzyka płodowego najwcześniej w szóstym tygodniu ciąży, dlatego na konsultację powinno się umówić po zakończeniu szóstego tygodnia ciąży.

Gdy tylko kobieta uzyska pewność, że jest w ciąży powinna zrezygnować z takich używek jak papierosy czy alkohol – nie zaleca się również kontaktu z chemikaliami, korzystanie z sauny oraz solarium.

Jak wspomnieliśmy wcześniej, test ciążowy można wykonać w domu, kupując go wcześniej w aptece bądź drogerii. Należy mieć jednak na uwadze, że czasami są one fałszywie ujemne. Chcąc mieć 100 proc. pewności, że ciąża występuje bądź nie, powinniśmy wykonać test laboratoryjny, który ma niemalże 100 proc. skuteczności.

Powody zafałszowanego testu ciążowego

• Zbyt wczesne przeprowadzenie testu

Wydzielanie hormonu hCG jest największe w 10. tygodniu ciąży, jednak już po zapłodnieniu poziom tego hormonu zaczyna rosnąć. Zwykle jednak zaleca się, aby odczekać co najmniej 7 dni po stosunku przed przeprowadzeniem testu ciążowego – wcześniej poziom hCG może okazać się zbyt niski, aby został wykryty w moczu. W takiej sytuacji można otrzymać wynik fałszywie negatywny. Test powinien być powtórzony w dniu, w którym miał pojawić się okres.

Niektóre kobiety wykonują test ciążowy np. 2–3 dni po współżyciu (albo już następnego dnia). Z punktu widzenia biologii nie ma to sensu. Otrzymany negatywny wynik może być wtedy fałszywy.

• Niewłaściwa pora dnia

Kiedy zrobić test ciążowy, rano, czy wieczorem? Pora dnia ma znaczenie. Aby uzyskać najbardziej wiarygodny wynik domowego testu ciążowego, powinnaś wykonać go z próbki świeżo pobranego porannego moczu (najlepszy jest tzw. środkowy strumień – pierwszy strumień należy oddać do toalety). Poranny mocz zawiera najwięcej hormonu hCG. Jeśli test ciążowy wykonasz o innej porze dnia, szczególnie krótko po zapłodnieniu, możesz otrzymać wynik fałszywie negatywny.

• Rozcieńczenie moczu

Zaleca się, aby przed wykonaniem testu ciążowego ograniczyć przyjmowanie płynów – nie tylko rankiem, ale również poprzedniego dnia, szczególnie w godzinach wieczornych. W ten sposób możesz doprowadzić do rozcieńczenia moczu, zwłaszcza jeżeli przed wykonaniem testu często korzystałaś z toalety. Stężenie hormonu hCG okaże się wtedy zbyt niskie, aby test, nawet o dużej czułości, mógł go wykryć. Możesz otrzymać wynik fałszywie negatywny.

• Niektóre choroby

Na wynik testu ciążowego mogą wpływać niektóre choroby. Wynik fałszywie pozytywny można otrzymać np. w przebiegu niektórych rzadkich torbieli na jajnikach, niektórych nowotworów (w tym nowotworu komórek tworzących łożysko), chorób nerek czy zaburzeń, które mają wpływ na stężenie hormonów (dotyczy to także okresu okołomenopauzalnego). Również stany chorobowe układu moczowego mogą dać zafałszowany wynik.

• Niektóre leki

Przyjmowanie leków stosowanych w leczeniu niepłodności zawierających hormon hCG (zazwyczaj podaje się je w formie zastrzyków) może zafałszować wynik testu ciążowego, dając wynik pozytywny pomimo braku ciąży. Zafałszowany wynik może być ponadto skutkiem przyjmowania niektórych leków przeciwdepresyjnych. Natomiast środki przeciwbólowe czy przeciwzapalne nie mają wpływu na wynik testu ciążowego.

• Znaczna ilość białka w moczu

Białkomocz może oznaczać, że wynik testu ciążowego będzie fałszywie dodatni. Pamiętaj, że jest to nieprawidłowy, zagrażający zdrowiu stan wymagający leczenia.

• Zbyt późna interpretacja wyniku

Wynik większości domowych testów ciążowych należy odczytać w ciągu 3–5 minut. Czasem – gdy nie pojawia się żadna linia – można odczekać dodatkową minutę. Wynik pozytywny po tym czasie zazwyczaj nie ulega już zmianie (nawet na przestrzeni kilku dni). Natomiast otrzymany wynik negatywny może zmienić się na wynik fałszywie pozytywny już nawet kilka minut po upływie zalecanego czasu odczytu – dzieje się tak z powodu reakcji chemicznych zachodzących w obrębie testu. Nigdy nie należy brać pod uwagę wyniku uzyskanego powyżej 10 minut. Intensywność kreski (natężenie koloru) dla uzyskanego wyniku nie ma znaczenia.

• Nieprzestrzeganie daty ważności

Jak każdy produkt, również test ciążowy ma datę przydatności do użycia (zazwyczaj wydrukowana jest ona na opakowaniu). Przeterminowanego testu nie powinno się stosować, bo uzyskany wynik nie będzie wiarygodny. Sprawdź datę ważności, jeśli test kupiłaś jakiś czas temu i długo czekał, zanim go otworzyłaś.

• Nieprawidłowe przechowywanie testu

W drogeriach czy aptekach testy ciążowe znajdują się na półkach (nie w lodówkach), powinny być bowiem przechowywane w temp. 3–30 stopni Celsjusza. Niewłaściwe przechowywanie (np. trzymanie w zamrażalniku) spowoduje otrzymanie fałszywego wyniku – zwykle jest to wynik fałszywie negatywny. Testu ciążowego nie powinno się także trzymać na słońcu. Powinien on być przechowywany w oryginalnym opakowaniu, a folię, w której się on znajduje, należy rozerwać tuż przed wykonaniem testu.

 

Bibliografia:

1. https://www.ptfarm.pl/pub/File/Farmacja%20Polska/2010/05-2010/11%20%20Diagnostyczne%20testy%20medyczne.pdf.