Kiedy ból w kościach to efekt przeciążenia, a kiedy objaw choroby? 

Jeśli złamiesz lub zwichniesz kość albo mocno się w nią uderzysz, ból jest oczywisty. Niekiedy jednak pojawia się on pozornie bez powodu. Łatwo wówczas zignorować dolegliwości. Tymczasem są to symptomy wysyłane przez organizm i czasami informują o poważnych schorzeniach, które wymagają diagnostyki oraz terapii. Z czego mogą wynikać bóle kości? Kiedy jest to naturalne (choć nadal wymaga konkretnego postępowania), a kiedy świadczy o patologii?

Dlaczego kości bolą po bieganiu? 

O tym, że biegi należą do urazowych dyscyplin sportu, nie trzeba nikogo przekonywać. Gdy organizm zmuszany jest do dużego wysiłku (przyspieszonej pracy mięśni i wzmożonego ich obciążania) i jednocześnie nie ma wystarczającego czasu na regenerację, pojawia się ból przeciążeniowy. 

Tym najbardziej powszechnym wśród biegaczy jest shin splints, czyli ból przeciążeniowy piszczeli, a dokładniej – przeciążeniowy zespół bólu przyśrodkowego brzegu piszczeli. Narażeni są na niego biegacze długodystansowi oraz ci, którzy uprawiają sport na twardych nawierzchniach (np. drogach asfaltowych). Takie bóle kości w nogach nasilają się przy lądowaniu na pięcie zamiast na śródstopiu i palcach, a także przy: 

• zbieganiu z góry, 
• dysbalansie mięśniowym (nierównomiernym angażowaniu mięśni), 
• płaskostopiu, 
• sztywnych łukach stóp, 
• nieprawidłowej technice biegu, 
• stopie pronującej (obciążaniu wewnętrznej krawędzi stopy).

Z czego wynika ból kości w ciąży? 

Z bólami kręgosłupa zmaga się nawet 80 proc. populacji. Są to głównie kobiety, ponieważ ciąża i okres połogu są szczególnie obciążające dla jego odcinka lędźwiowo-krzyżowego. Ten problem ma nawet 45-56 proc. mam. Dolegliwości pojawiają się już między 12. a 18. tygodniem ciąży i nasilają się stopniowo. Jest to efekt zwiększenia masy ciała oraz zmiany środka ciężkości (przesuwa się ku przodowi). Pogłębia się w tym czasie lordoza lędźwiowa. 

Przodopochylenie miednicy, którego następstwem jest wspomniana lordoza lędźwiowa, zaburza ruchomość w obrębie miednicy i dolnego odcinka kręgosłupa. Do tego między 20. a 26. tygodniem ciąży rozluźniają się więzadła stawowe krzyżowo-biodrowe. Między 26. a 28. tygodniem ciąży wzmaga się napięcie w obrębie tych stawów oraz spojenia łonowego. Wszystkie te zmiany wywołują bóle kości w odcinku lędźwiowym kręgosłupa oraz miednicy. Wiele z nich ustępuje w ciągu 6 miesięcy od porodu. Nie zawsze jednak tak się dzieje, wówczas niezbędne jest wsparcie fizjoterapeuty.

Co jest powodem bólu kości po menopauzie? 

Menopauza to naturalny proces wygaszana aktywności jajników. Kobiety przechodzą go najczęściej w wieku 45-52. lat. Wraz ze wzrostem stężenia FSH (folikulotropiny) i LH (hormonu luteinizującego) spada poziom 17beta-estradiolu (estrogenów). To właśnie obniżone jego uwalnianie przez jajniki doprowadza do zmian metabolicznych wywołujących szereg dokuczliwych objawów. Jednym z nich jest rozwój osteoporozy. 

Jedną z funkcji 17beta-estradiolu jest zapobieganie utracie wapnia przez kości. Jeśli jednak jajniki uwalniają coraz mniej hormonu, rozpoczyna się proces resorpcji kości. To oznacza, że wchłaniane są składniki mineralne z ich struktury, ale nic ich nie zastępuje. W efekcie kości zaczynają przypominać porowatą strukturę gąbki.  

Osteoporoza sama w sobie nie powoduje dolegliwości bólowych, jednak im bardziej jest zaawansowana, tym częściej dochodzi do złamań osteoporotycznych. To one odpowiadają za silne bóle kości w różnych miejscach. Wedle danych nawet 60 proc. kobiet, które doświadczyło złamania kręgosłupa w następstwie osteoporozy, nie czuło wcześniej żadnych dolegliwości. Dlatego choroba jest tak podstępna.

Bóle wzrostowe czy nowotwór kości? 

Jak wynika z danych Instytutu Matki i Dziecka, nowotwory kości stanowią aż 7 proc. wszystkich nowotworów u małych pacjentów. Niestety do rozpoznania choroby, a tym samym rozpoczęcia jej leczenia, dochodzi zwykle bardzo późno. Wszystko przez to, że wielu rodziców wiąże ból kości w nocy u dziecka z procesem intensywnego wzrostu. 

Tzw. bóle wzrostowe to efekt zbyt szybkiego wzrostu kości względem rozwoju ścięgien, co powoduje napięcie. Dolegliwości wzmagają się po wysiłku fizycznym. Pojawiają się w różnych partiach ciała, a do tego nie mają charakteru ciągłego. To znaczy, że po kilku dniach bólu przychodzi czas, gdy dolegliwości ustępują. 

Natomiast bóle związane z nowotworem kości (najczęściej mięsak kościopochodny i Ewinga) pojawiają się niezależnie od wysiłku fizycznego. Występują tylko w jednym miejscu – tym, w którym rozwija się nowotwór. Do tego nasilają się z czasem i zaburzają naturalne poruszanie się.

Co powoduje ból kości przy białaczce? 

Ostra białaczka szpikowa występuje u aż 80 proc. dorosłych chorujących na białaczkę. W patologii tej dochodzi do namnażania się i rozrostu niedojrzałych komórek blastycznych (rodzaj komórek macierzystych). Powstają nacieki na szpiku kostnym, a zdrowe komórki są wypierane przez te patologiczne. Rozrost i namnażanie się niedojrzałych komórek blastycznych wywołuje ból kości w całym ciele. To efekt rozpierania kości od środka przez patologiczne twory. Im bardziej zaawansowane stadium choroby, tym te dolegliwości stają się intensywniejsze. 

Bibliografia: 

1. https://imid.med.pl/pl/dzialalnosc-kliniczna/dzialkliniczna/kliniki/klinika-onkologii-i-chirurgii-onkologicznej/bole-wzrostowe-i-bole-nowotworowe [dostęp 02.11.2023]. 
2. https://www.termedia.pl/reumatologia/Osteoporoza-nie-boli,29853.html [dostęp 02.11.2023]. 
3. Kata D., Kyrcz-Krzemień S., Ostra białaczka szpikowa – współczesne poglądy na patogenezę, postępowanie diagnostyczne, klasyfikację, stratyfikację prognostyczną i leczenie, Postępy Nauk Medycznych 2011, t. XXIV, nr 7, s. 601-609. 
4. Stasiewicz M., Krawczyk M., Ślężyński J., Urazowość wśród biegaczy, Medycyna Sportowa 2020, nr 1(4), vol. 36, s. 17-29. 
5. Majchrzycki M., Mrozikiewicz P., Kocur P., Bartkowiak-Wieczorek J., Hoffmann M., Stryła W., Seremak-Mrozikiewicz A., Grześkowiak E., Dolegliwości bólowe dolnego odcinka kręgosłupa u kobiet w ciąży, Ginekologia Polska 2010, nr 81, s. 851-855.