Co może powodować zakażenie wirusem EBV? Objawy, leczenie i badania

Wirus EBV (wirus Epsteina-Barr) to patogen będący przyczyną mononukleozy zakaźnej, u większości ludzi wywołujący jedynie zakażenie utajone. Niemal każdy człowiek w populacji europejskiej ma przeciwciała przeciwko EBV.

Oprócz mononukleozy zakaźnej wirus EBV może przyczynić się do powstania zespołów limfoproliferacyjnych, chłoniaków oraz przewlekłego aktywnego zakażenia EBV (CAEBV). Samego zakażenia utajonego się nie leczy – interwencja ma miejsce w przypadku wystąpienia objawów i polega na ich łagodzeniu.

Jakie choroby wywołuje wirus EBV?

Wirus EBV, czyli Epsteina-Barr (ludzki herpeswirus 4, HHV-4), to jeden z częściej występujących u ludzi patogenów. Jest wirusem zawierającym materiał DNA. Zarazić się nim można poprzez bezpośredni kontakt z nosicielem patogenu. Atakuje on przede wszystkim limfocyty typu B. Zespół charakterystycznych objawów występujących w wyniku zakażenia EBV – mononukleozy zakaźnej, czyli choroby pocałunków – może dotknąć zarówno dzieci, jak i dorosłych. Zakażenie wirusem trwa w formie ukrytej do końca życia. Udowodniono, że EBV ma również potencjał onkogenny – zakażenie może się przyczyniać do powstania nowotworów, takich jak chłoniaki (największy związek odkryto z chłoniakiem Burkitta) oraz rak jamy nosowo-gardłowej. Zwiększone ryzyko powstania tych schorzeń występuje u osób z zaburzeniami układu odpornościowego: po przeszczepach, w trakcie leczenia immunosupresyjnego oraz chorych na AIDS.

Wirus EBV – objawy

Część infekcji u dorosłych przebiega bezobjawowo. Zakażenie EBV aktywne, pojawiające się pod postacią mononukleozy zakaźnej, rozpoczyna się typowo od 1–2-tygodniowych dolegliwości grypopodobnych. Następnie pacjent zaczyna odczuwać dyskomfort od strony gardła oraz migdałków – pojawia się ich zapalenie. Osoba chora ma problemy z połykaniem. Migdałki są obłożone nalotem, który może przypominać ten występujący w anginie paciorkowcowej. Temperatura w trakcie objawowego zakażenia EBV może osiągać 40 stopni. Dodatkowo może pojawić się obrzęk powiek, nasady nosa oraz łuków brwiowych. Charakterystyczne dla tej choroby jest również znaczne powiększenie się węzłów chłonnych, które stają się tkliwe. Objaw ten może utrzymywać się nawet 6 miesięcy. W 2.–3. tygodniu mononukleozy może powiększyć się śledziona. Wysypka pojawić się może w wyniku samego procesu chorobowego lub też po podaniu antybiotyku – ampicyliny. Objawy przewlekłego aktywnego zakażenia EBV (CAEBV) utrzymują się dłużej niż 6 miesięcy. Dolegliwości dotykają wielu narządów i układów. Do najważniejszych należą: gorączka, powiększenie się węzłów chłonnych, śledziony, zmniejszenie liczby wszystkich populacji krwinek we krwi, śródmiąższowe zapalenie płuc, zapalenie naczyniówki oka oraz nadmierny odczyn po ukąszeniach owadów.

Wirus EBV – leczenie

Leczenie przeprowadza się tylko w przypadku objawowych zakażeń. Leki przeciwwirusowe nie są zalecane. W przypadku zakażenia EBV przebiegającego pod postacią mononukleozy zakaźnej stosuje się leczenie objawowe: unikanie wysiłku (zwiększone ryzyko pęknięcia śledziony), odpoczynek, leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. W przypadku nasilonych problemów z oddychaniem, połykaniem lub reakcji uczuleniowej pod postacią wysypki po zastosowaniu penicylin do terapii dołącza się glikokortykosteroidy. Choroba ustępuje po niedługim czasie samoistnie.

Badania wykonywane w celu wykrycia wirusa EBV

Do najważniejszych badań wykonywanych w celu wykrycia zakażenia należą badania serologiczne, wykrywające przeciwciała (swoiste oraz nieswoiste) skierowane przeciwko wirusowi EBV. Pomiar nieswoistych przeciwciał przeciwko EBV wykonuje się w przypadku niedostępności innych badań. Najważniejsze w diagnostyce są przeciwciała swoiste, które można podzielić na następujące grupy:

• Przeciwciała przeciwko antygenowi kapsydowemu: anty-VCA IgM oraz IgG. Pierwsze z nich są stosowane w diagnostyce świeżego zakażenia. Przeciwciała anty-EBV IgG świadczą o przebytym zakażeniu.
• Przeciwciała przeciwko wczesnemu antygenowi (anty-EA).
• Przeciwciała przeciwko antygenom jądrowym (anty-EBNA) – świadczą o przebytym zakażeniu.

Oprócz powyższych badań serologicznych możliwe, choć rzadziej wykonywane, jest oznaczenie DNA wirusa EBV. Badanie wykonuje się z materiału pochodzącego z krwi, surowicy lub tkanek. Przydatne jest u osób z niedoborami odporności oraz w diagnostyce nowotworów.  Najczęściej wykonywanym badaniem w diagnostyce świeżego zakażenia jest pomiar przeciwciał anty-VCA IgM, natomiast po przebytej infekcji anty-VCA IgG oraz anty-EBNA. Cena badań na wirusa EBV (całego panelu serologicznego) wynosi ok. 70 zł. Koszt pojedynczych oznaczeń jest mniejszy. Przeciwciała przeciwko EBV IgG dodatnie występują niemal u wszystkich osób w populacji europejskiej. Szacuje się, że aż 90–95% dorosłych przeszło infekcję tym patogenem.