Co oznacza burczenie w brzuchu i jak mu zapobiec?

Burczenie w brzuchu to powszechny objaw, który choć raz w życiu doświadczył praktycznie każdy. Charakterystyczny odgłos głośnego bulgotania i przelewania się w brzuchu przeważnie jest wynikiem odczuwanego głodu lub gromadzenia się nadmiernej ilości gazów jelitowych. Niekiedy burczenie w brzuchu może wskazywać na rozwijającą się chorobę. Co oznacza burczenie w brzuchu i jak mu zapobiec? 

Dlaczego burczy w brzuchu?

Dziwny, dla niektórych zabawnie brzmiący dźwięk burczenia w brzuchu możesz usłyszeć w nawet najbardziej niespodziewanym momencie. Często mówi się wtedy, że „kiszki marsza grają” albo „jestem tak głodna, aż mi burczy w brzuchu”. 

I rzeczywiście, bulgotanie najczęściej pojawia się, gdy odczuwa się głód. Przelewanie w jelitach nie jest jednak bezpośrednim sygnałem głodu dawanym przez organizm, a jedynie odgłosem ruchów perystaltycznych, czyli silnych skurczów mięśni jelita cienkiego. Taką cykliczną aktywność mięśni gładkich wywołuje tzw. wędrujący kompleks motoryczny (MMC – migrating myoelectric complex). Burczenie można usłyszeć zazwyczaj około godziny po zakończeniu trawienia, kiedy to organizm „wymiata” z jelit resztki strawionego jedzenia. 

Co oznacza burczenie w brzuchu? Wiele osób odczuwa burczenie w brzuchu po jedzeniu. Uczucie przelewania jest wynikiem mieszania się treści pokarmowej z kwasami w żołądku. Bulgotanie spowodowane jest również gromadzącymi się gazami jelitowymi. Powstawaniu odgłosów w brzuchu sprzyja: 

• szybkie jedzenie, podczas którego połyka się powietrze, 
• spożywanie produktów wzdymających (m.in. fasoli, grochu, kapusty), tłustych wędlin, produktów typu fast food, które zwiększają uwalnianie gazów podczas trawienia, 
• picie napojów gazowanych i piwa, 
• stresujący tryb życia. 

Burczenie w brzuchu jako objaw chorobowy

Nie zawsze burczenie w brzuchu jest zjawiskiem fizjologicznym. Gdy bulgotanie i przelewanie się stają się uporczywe i długotrwałe, może świadczyć o zaburzeniu pracy jelit i dolegliwościach żołądkowo-jelitowych. 

Burczenie w brzuchu a choroba wrzodowa

Burczenie w brzuchu występuje u wielu pacjentów z chorobą wrzodową. Chorzy odczuwają bóle brzucha, nudności i wymioty, zgagę, czkawkę, brak apetytu, szybkie uczucie pełności po posiłkach. Burczenie w brzuchu zazwyczaj występuje po 1-3 godzinach po zjedzeniu posiłku. 

Burczenie w brzuchu a celiakia

Bulgotanie w brzuchu bywa objawem alergii i nietolerancji pokarmowych. W celiakii (chorobie trzewnej) dochodzi do uszkodzenia kosmków jelitowych, które odpowiadają za wchłanianie składników odżywczych. Zaburzenia pracy jelit prowadzą do wystąpienia zarówno bulgotania w brzuchu, jak i bólu brzucha, biegunek tłuszczowych, zaparć, wzdęć, zwiększenia obwodu brzucha, niedokrwistości. 

Burczenie w brzuchu a nietolerancja laktozy

Nietolerancja laktozy to nieprawidłowa reakcja organizmu na pokarmy zawierające laktazę, czyli tzw. cukier mleczny. Wśród symptomów nietolerancji laktozy wymienia się: bóle brzucha, biegunkę, wzdęcia, wymioty, nudności, wzdęcia, oddawanie nadmiernej ilości gazów. Burczenie w brzuchu może pojawić się po zjedzeniu mleka i jego przetworów: jogurtów, śmietany, serów, lodów. Niedobór laktazy sprawia, że zjedzone pokarmy zalegają w przewodzie pokarmowym i stają się pożywką dla bakterii, które rozkładając pokarm i powodują wytwarzanie gazów. 

Burczenie w brzuchu a choroby jelit

Z burczeniem w brzuchu zmagają się osoby z zespołem jelita drażliwego. Pacjenci z tym schorzeniem skarżą się także na ból brzucha, zaburzenia rytmu wypróżnień, nudności, wymioty, zgagę, częste oddawanie moczu, bóle głowy i uczucie zmęczenia. 

Ciągłe, głośne bulgotanie w brzuchu towarzyszy pacjentom z chorobą Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego. Ponadto objaw ten występuje u osób z zespołem jelita drażliwego (IBS). 

Burczenie w brzuchu a biegunka

Biegunka jest jedną z przyczyn bulgotania w brzuchu. Burczenie w brzuchu i luźne stolce często mogą być skutkiem infekcji wirusowych i bakteryjnych, np. zakażeniem E. Coli, Shigellą, Salmonellą czy Campylobacter. Przy biegunce pojawiają się bóle brzucha, wzdęcia, podwyższenie temperatury ciała, spadek masy ciała, osłabienie. 

Jak zapobiec burczeniu w brzuchu?

Co zrobić, żeby nie burczało w brzuchu? Leczenie burczenia w brzuchu zależne jest od przyczyny występującej dolegliwości. Gdy bulgotanie wynika z niewłaściwej diety, konieczna jest zmiana stylu życia, w tym wprowadzenie regularnych 4-5 posiłków dziennie, spożywanych o stałych porach. Przerwa pomiędzy posiłkami nie powinna być dłuższa niż 3-4 godziny. Istotne jest również spokojne spożywanie jedzenia i dokładne przeżuwanie każdego kęsa. Produkty gazowane trzeba zastąpić wodą mineralną i herbatami ziołowymi. Pomocne zioła na burczenie w brzuchu, wzdęcia i gazy to mięta, rumianek, koper włoski, anyż i kminek. 

Gdy zmiana diety nie pomaga, konieczne jest pogłębienie diagnostyki i rozpoznanie choroby podstawowej. W chorobie wrzodowej żołądka ważna jest rezygnacja z kawy i używek: alkoholu oraz papierosów. U chorych z chorobami zapalnymi jelit wprowadza się dietę lekkostrawną, natomiast u osób z nietolerancją laktozy wyklucza bądź ogranicza produkty zawierające laktozę.

Bibliografia: 

1. Adrych K., Rydzewska G, Rozpoznawanie i leczenie zespołu jelita nadwrażliwego w praktyce lekarza rodzinnego. Varia Medica 2020, tom 4, nr 1, strony 52–59. 
2. Grzymisławski M., Stankowiak-Kulpa H., Włochal M, Celiakia — standardy diagnostyczne i terapeutyczne 2010 roku, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2010, tom 1, nr 1, 12–21. 
3. Malik T., Panuganti K, Lactose Intolerance,  StatPearls Publishing 2023.