Hematokryt. Co oznacza niski i wysoki HTC, jakie są normy?

Hematokryt (HCT) to jedno z podstawowych badań laboratoryjnych. Pozwala ono określić stosunek krwinek czerwonych do całej objętości krwi. Wynik przedstawiany jest w procentach. Podwyższony lub obniżony hematokryt może świadczyć o chorobie, dlatego wymaga konsultacji lekarskiej.

Rola czerwonych krwinek w organizmie

Erytrocyty, czyli krwinki czerwone są jednym z elementów morfotycznych krwi. Ich głównym zadaniem jest transport tlenu z płuc do wszystkich tkanek organizmu. Są one wytwarzane w szpiku kostnym. Zaburzenia, które ich dotyczą, związane są z ich nieprawidłową liczbą. Jednym z badań, które informują o ich poziomie, jest hematokryt. Określa on procentowy stosunek erytrocytów do całej objętości krwi krążącej.

Co to jest hematokryt (HCT)?

Hematokryt to jeden z parametrów, który jest oceniany podczas badania morfologii krwi. Oznacza on stosunek czerwonych krwinek do objętości całej krwi. Wynik jest wyrażany w procentach. Na wydruku badanie hematokrytu oznacza się skrótem Ht lub Hct. Wartość hematokrytu ma znaczenie w diagnozowaniu oraz monitorowaniu chorób, które istotnie wpływają na ilość erytrocytów we krwi.

Znane są dwie metody oznaczania hematokrytu: ręczna i automatyczna. Jest to ważne, ponieważ w zależności od wybranej techniki wynik badania może mieć różne wartości. Pobrana próbka krwi jest wirowana. Dzięki temu erytrocyty osiadają na dnie probówki. Stosunek procentowy ich objętości do całego analizowanego materiału to właśnie hematokryt.

HCT – przygotowanie i przebieg badania

Badanie wykonywane w celu oznaczenia hematokrytu polega na pobraniu niewielkiej próbki krwi z żyły łokciowej. Pacjent powinien zgłosić się do laboratorium w godzinach porannych, na czczo, czyli minimum 8 godzin po spożyciu ostatniego posiłku.

Zaleca się, aby kobiety nie robiły tego badania w trakcie miesiączki.

Hematokryt – wskazania do badania

Hematokryt to jedno z podstawowych badań laboratoryjnych. Powinny je wykonać osoby, które:

• czują się osłabione i przemęczone;
• szybko się męczą lub nie tolerują wysiłku;
• mają bladą i suchą skórę;
• odczuwają spadek odporności;
• obficie miesiączkują;
• zauważyły u siebie pogorszenie kondycji włosów i paznokci.

HCT – normy

Prawidłowa wartość hematokrytu w wynikach badania krwi jest zależna od płci, wieku, metody badania, dlatego wynik powinien być zawsze skonsultowany z lekarzem. W postawieniu diagnozy istotne znaczenie mają również pozostałe parametry oceniane podczas morfologii krwi.  Przyjęte referencyjne normy hematokrytu przedstawiają się następująco:

• kobiety: 37–47%,
• mężczyźni: 40–54%,
• niemowlęta i dzieci: 30–40%,
• noworodki: 44–62%,
• dziewczynki 13–18 lat: 36–46%,
• chłopcy 13–18 lat: 37–49%.

Jak interpretować wyniki badań laboratoryjnych hematokrytu?

Niski hematokryt – co oznacza?

Obniżony hematokryt może oznaczać niedokrwistość, czyli anemię. Najczęstszą przyczyną choroby jest niedobór żelaza, kwasu foliowego lub witaminy B12. Braki powstają przez obfite krwawienie, upośledzone wchłanianie lub podaż za niską w stosunku do zapotrzebowania organizmu. Poza tym niedokrwistości występują w schorzeniach przewlekłych: nowotworach, zakażeniach i chorobach autoimmunologicznych. 

W przebiegu niedokrwistości, obok za niskiego hematokrytu w badaniu morfologii krwi u pacjenta można stwierdzić również:

• niski poziom hemoglobiny (HGB lub Hb), która jest białkiem odpowiedzialnym za transport tlenu i dwutlenku węgla; norma hemoglobiny dla kobiet to 12-16 g/dl, a dla mężczyzn 13-18 g/dl; niskiej hemoglobinie towarzyszą objawy, takie jak osłabienie, zmęczenie, spadek wydolności fizycznej, czy wypadanie włosów;
• obniżoną ilość krwinek czerwonych, czyli erytrocytów (w wynikach morfologii oznaczanych jako RBC); norma dla kobiet wynosi 4-5,4 mln/mm³, a dla mężczyzn 4,5-6 mln/mm³;
• niską średnią objętość krwinki czerwonej (MCV) w przypadku niedokrwistości z niedoboru żelaza lub wysokie MCV w przypadku rzadziej występującej anemii z niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego; norma MCV wynosi 80-95 fl (zarówno dla kobiet, jak i dla mężczyzn),
• obniżone średnie stężenie hemoglobiny w krwinkach (MCHC), które jest wskaźnikiem mogącym świadczyć o niedokrwistości z niedoboru żelaza, norma MCHC dla obu płci to 32-36 g/dl,
• niski wskaźnik RDW (czyli parametr określający rozpiętość rozkładu objętości czerwonych krwinek).

Hematokryt poniżej normy jest charakterystyczny także dla:

• chorób szpiku kostnego,
• przewodnienia organizmu,
• zaburzeń wydzielania erytropoetyny przez nerki,
• obfitych menstruacji.

Za niski hematokryt może się również pojawić w ciąży, ponieważ jest to stan sprzyjający występowaniu anemii.

Wysoki hematokryt – co oznacza?

Hematokryt powyżej normy najczęściej jest spowodowany odwodnieniem organizmu. Niedostateczne nawodnienie wpływa na zagęszczenie krwi, przez co rośnie liczba erytrocytów w próbce, wzrasta poziom hemoglobiny i hematokryt. Wynik wraca do normy po uzupełnieniu płynów. Wysoki hematokryt stwierdza się również u osób, które palą papierosy.

Podwyższony hematokryt może wystąpić także w przebiegu:

• chorób serca i chorób płuc,
• wrodzonych wad serca,
• raka nerek, który powoduje wzrost produkcji erytropoetyny,
• niedotlenienia (organizm zwiększa produkcję erytrocytów),
• nadkrwistości (czerwienica),

Za wysoki hematokryt może się pojawić również na skutek rozległych oparzeń.

Podwyższony hematokryt u dziecka jest najczęściej wynikiem odwodnienia. Pojawia się w przebiegu infekcji, którym towarzyszy wysoka gorączka, biegunka lub wymioty. Dlatego zawsze podstawowym elementem terapii wymienionych dolegliwości jest prawidłowe nawadnianie dziecka.

Hematokryt w ciąży

Niski hematokryt w ciąży jest stanem fizjologicznym. Ilość czerwonych krwinek we krwi obniża się ze względu na zmiany, które zachodzą w organizmie kobiety po zapłodnieniu. Obniżenie jego poziomu świadczy o adaptacji układu krążenia do zwiększenia objętości krwi krążącej – wzrasta ilość osocza i erytrocytów. Najczęściej odnotowuje się spadek hematokrytu o 4–7 proc.

Natomiast obniżony hematokryt w ciąży, któremu towarzyszą również nieprawidłowe wartości pozostałych parametrów morfologii krwi (przede wszystkim niska hemoglobina), a często także objawy kliniczne, oznacza anemię. Wynika ona ze zwiększonego zapotrzebowania organizmu ciężarnej na substancje odżywcze. Najczęściej niewielka anemia znika po zmodyfikowaniu jadłospisu i/lub suplementacji żelaza (lub kwasu foliowego i witaminy B12 w przypadku rzadszych typów anemii).

Co jeść przy niedoborach żelaza w ciąży, aby szybko uzupełnić brakujący składnik? Dietę w anemii warto wzbogacić o produkty takie jak:

• mięso,
• ryby,
• jaja,
• nasiona roślin strączkowych,
• zielone warzywa liściaste,
• buraki,
• pełnoziarniste produkty zbożowe,
• orzechy i nasiona,
• suszone owoce.

Hematokryt i hemoglobinę w przypadku niedokrwistości można podnieść również dbając, by w każdym posiłku znalazły się świeże owoce i warzywa, czyli produkty bogate w witaminę C (jej obecność zwiększa wchłanianie żelaza).

Hematokryt płytkowy (PCT) – co to jest?

Badanie PCT, czyli trombokryt lub tzw. hematokryt płytkowy w morfologii jest wskaźnikiem pozwalającym na określenie stosunku objętości masy płytek krwi (trombocytów) do całkowitej objętości krwi. Podwyższone PCT obserwuje się m.in. u pacjentów z chorobami zapalnymi jelit. Za niskie PCT może świadczyć natomiast o całym szeregu różnych chorób, w tym schorzeniach układu odpornościowego oraz nowotworach.

Badania PCT w wynikach morfologii nie należy mylić z oznaczeniem prokalcytoniny będącej prekursorem hormonu kalcytoniny, odpowiedzialnego m.in. regulację gospodarki wapniowo-fosforanowej organizmu.

Bibliografia:

1. MedlinePlus (2021) Hematocrit Test, dostęp z : https://medlineplus.gov/lab-tests/hematocrit-test/.
2. Mayo Clinic (2021) Hematocrit test, dostęp z: https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/hematocrit/about/pac-20384728.