Co powoduje pogorszone samopoczucie przed okresem? 

Jeśli masz złe samopoczucie przed okresem, to nie twoja wina, ale wynik zmian stężenia estradiolu i progesteronu. W pewnym stopniu możesz zmniejszyć wrażliwość organizmu na ich wpływ poprzez modyfikację diety czy wprowadzenie regularnej aktywności fizycznej. Jakie zaburzenia nastroju możesz odczuwać przed miesiączką? Czy mogą temu towarzyszyć dodatkowe symptomy? Jak sobie z tym wszystkim radzić?

Skąd się bierze złe samopoczucie przed okresem? 

To, że cykl miesiączkowy warunkowany jest przez szereg przemian hormonalnych, nie jest dla ciebie zapewne nowością. Spadki i wzrosty progesteronu, estradiolu, hormonu luteinizującego i hormonu folikulotropowego wiążą się z przechodzeniem przez kolejne fazy i przygotowywaniem endometrium macicy (błony śluzowej) do zagnieżdżenia się zapłodnionego zarodka. 

Co jednak powoduje złe samopoczucie tydzień przed okresem (czasami nieco krócej, a innym razem dłużej)? Niestety nie ma pełnej zgody co do przyczyny zaburzeń w sferze psychicznej, związanych ze zbliżającą się miesiączką. Wiele wskazuje na to, że jest to efekt wpływu estradiolu i progesteronu na neuroprzekaźniki centralnego układu nerwowego: 

• serotoninę (hormon szczęścia), która uczestniczy w procesach regulacji samopoczucia, odczuwania przyjemności i regulacji samopoczucia, 
• kwas gamma-aminomasłowy (GABA), który hamuje pobudzenie rozwijające się w stresującej sytuacji.

Jak zmienia się samopoczucie przed okresem? 

Z dokuczliwymi objawami określanymi jako zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS) zmaga się nawet 80 proc. kobiet. Wymienia się tutaj aż 300 różnych symptomów, wiele z nich związanych jest z funkcjonowaniem psychiki. Tylko w około 8 proc. przypadków dolegliwości są bardzo poważne – przybierają wtedy postać przedmiesiączkowego zaburzenia dysforycznego (PMDD). W poniższej tabeli zaprezentowano najbardziej charakterystyczne objawy związane ze zmianami samopoczucia przed okresem:

Jakie objawy towarzyszą złemu samopoczuciu przed okresem? 

Złe samopoczucie przed okresem rzadko występuje jako objaw izolowany. Najczęściej towarzyszy mu szereg innych symptomów behawioralnych i fizycznych, jak np.: 

• pogorszenie kondycji cery (trądzik przed okresem), 
• tkliwość i ból piersi, 
• bóle głowy (niekiedy o charakterze migrenowym), 
• obrzęk ciała spowodowany zatrzymaniem wody w tkankach, 
• zaburzenia trawienia (zgaga, biegunka).

Dlaczego jedne kobiety mają złe samopoczucie przed okresem, a inne czują się dobrze? 

Złe samopoczucie przed okresem ma związek z PMS i PMDD. W obu przypadkach chodzi o szereg symptomów fizycznych, behawioralnych i psychicznych, które występują na skutek zmiany czynności jajników w czasie cyklu miesiączkowego oraz związanych z tym wahań stężeń hormonów płciowych (hormonów steroidowych). 

Co jednak zaskakujące, jak wynika z badań Rubinowa i Schmidta, u kobiet z PMS i PMDD oraz tych, które nie zmagają się z tymi zaburzeniami, nie obserwuje się znaczących zmian w stężeniu hormonów. Najprawdopodobniej więc tym, co decyduje o wystąpieniu dolegliwości, są uwarunkowania genetyczne oraz indywidualna, większa wrażliwość na zmiany stężeń hormonów w ciągu cyklu miesiączkowego.

Jak poradzić sobie z bardzo złym samopoczuciem przed okresem? 

Przede wszystkim musisz wiedzieć, że objawy, które odczuwasz przed miesiączką, nie są zależne od twojej woli. To efekt zmian hormonalnych. Możesz w pewnym stopniu regulować swoje zachowanie (choć przy silnym PMS i PMDD jest to zadanie karkołomne), ale nie to, co czujesz. Na szczęście istnieje szereg metod, które wspomagają łagodzenie wpływu wahań hormonów na organizm: 

• zmień sposób żywienia i zwiększ codzienną aktywność fizyczną (u kobiet otyłych i stroniących od sportu złe samopoczucie przed okresem jest częściej, a także intensywniej odczuwane), 
• ogranicz kofeinę (chodzi nie tylko o kawę, ale też np. czekoladę, w której jest aż ok. 40 mg kofeiny/100 g produktu), 
• zwiększ spożycie węglowodanów obfitujących w tryptofan, z którego powstaje serotonina, 
• zacznij praktykować ćwiczenia relaksacyjne, przyczyniające się do obniżenia napięcia nerwowego, 
• planuj najbardziej stresujące zadania na dwie pierwsze fazy cyklu (fazę folikularną i fazę owulacji). 

Jeśli samopoczucie przed okresem zaburza twoje naturalne funkcjonowanie (nasilone lęki, stany depresyjne, trudny do opanowania gniew), może się okazać konieczne sięgnięcie po środki farmakologiczne. Poza suplementacją wapnia, magnezu i witaminy E, lekarz może zalecić ci przyjmowanie: 

• selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny, 
• selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny, 
• doustnej antykoncepcji hormonalnej, 
• analogów gonadoliberyny. 

Bibliografia: 

1. Bałanda-Bałdyga A., Pałucka K., Niedźwiedź J., Kęsik J., Pilewska-Kozak A., Premenstrual syndrome symptoms in women of reproductive age – a preliminary report, Quarterly Journal Fides et Ratio 2023, t. 55, nr 3, s. 27-40. 
2. Krawczyk W., Rudnicka-Drożak E., Zespół napięcia przedmiesiączkowego, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2011, t. 17, nr 3, s.145-147. 
3. Ziomkiewicz-Wichary A., Premenstrual syndrome: A short review, Zdrowie Publiczne i Zarządzanie 2017, nr 15 (2), s.156-160.