Atetoza, czyli zaburzenie związane z ruchami robaczkowymi

Atetoza to rodzaj zaburzenia, które wyróżnia się charakterystycznymi objawami. Jednym z nich są specyficzne ruchy – naprawdę trudno pomylić je z czymkolwiek innym. Jakie są przyczyny atetozy? Na czym polega jej leczenie? Z którymi chorobami jest ona powiązana? Odpowiedzi znajdziesz w tym artykule. 

Czym jest atetoza? 

Atetoza to zaburzenie neurologiczne objawiające się charakterystycznymi ruchami kończyn lub innych części ciała – zwane są one ruchami robaczkowymi lub wężowatymi. Powstają na skutek destrukcji układu pozapiramidowego, wpływającego na koordynację ruchową, niezależną od woli człowieka. Atetoza sama w sobie jest także objawem różnych schorzeń, które wymieniono poniżej. 

Atetoza – objawy 

Objawami, po których można rozpoznać atetozę, są charakterystyczne ruchy robaczkowe – powolne, nienaturalne i nieregularne. Pojawiają się niezależnie od woli pacjenta i nie da się ich powstrzymać. Ruchy obejmują przede wszystkim palce rąk i całych kończyn górnych, ale czasem również kończyn dolnych, twarzy, szyi oraz języka. Tak naprawdę mogą pojawić się niemal we wszystkich partiach ciała. U każdego chorego wyglądają jednak nieco inaczej. 

Dodajmy, że osobom z atetozą trudno jest funkcjonować. Ciężko im utrzymać w rękach nawet lekkie przedmioty, mają też problem z wykonywaniem różnych czynności (np. pisaniem). Warto dodać, że w przypadku dyskinetycznej postaci porażenia mózgowego dziecięcego, ruchy wężowate mogą iść w parze z ruchami pląsawicznymi – wówczas mówi się o choreoatetozie. 

Przyczyny atetozy 

Bezpośrednią przyczyną atetozy jest wspomniane uszkodzenie układu pozapiramidowego, a zwłaszcza jąder podkorowych znajdujących się w jego obrębie. Odpowiada on za koordynację i jakość ruchów, a także reguluje napięcie mięśni. Co więcej, dzięki niemu możliwe jest utrzymywanie prawidłowej postawy ciała. Kiedy jądra ulegają destrukcji pod wpływem patologicznego bodźca, dochodzi do nieprawidłowej stymulacji nerwów obwodowych, co z kolei prowadzi do zaburzeń ruchu w postaci nieskoordynowanych skurczów mięśni agonistycznych i antagonistycznych.  

Najczęściej atetoza jest efektem mózgowego porażenia dziecięcego. Często związana jest również z chorobą Huntingtona. Nierzadko na powstanie zaburzenia wpływają fenyloketonuria oraz choroba Wilsona. W niektórych przypadkach do wystąpienia omawianego objawu doprowadza żółtaczka jąder podkorowych u noworodków. Zdarza się, że przyczyniają się do niego także infekcje ośrodkowego układu nerwowego – warto wspomnieć tu chociażby o zapaleniu mózgu. Czasem do atetozy dochodzi również w wyniku uszkodzeń mózgu powstałych na skutek urazów, wypadków czy wylewów. 

Rehabilitacja i leczenie atetozy 

Nie da się w pełni wyleczyć atetozy. Kluczowe jest rozpoznanie przyczyny, która do niej doprowadziła. W terapii należy stosować leczenie objawowe oraz rehabilitację ruchową. Dzięki temu można usprawnić ruchy, znieść przykurcze oraz zbyt duże napięcie mięśniowe. Aby zmniejszyć atetozę, stosuje się też leki z takimi substancjami jak haloperidol, diazepam czy tetrabenazyna, ale nie wykazują się one szczególnie wysoką skutecznością. W wyjątkowo trudnych przypadkach wykorzystuje się leczenie chirurgiczne, a więc przeprowadza się np. zabieg subtalamotomii, podczas którego przecina się określone struktury. 

Atetoza u dzieci 

U dzieci z atetozą można zaobserwować zmienność napięcia mięśniowego. Ciężko im utrzymać tułów i głowę w odpowiedniej pozycji, mają także problem z ruchami rąk i przyjmowaniem pokarmów. Jakie czynniki wpływają na atetozę u dzieci? Często jest to kwestia przedwczesnego porodu oraz ekspozycji na promieniowanie. Nierzadko na pojawienie się atetozy wpływają choroby matki czy palenie tytoniu i picie alkoholu w czasie ciąży. W większości przypadków odpowiada za nie jednak mózgowe porażenie dziecięce. Warto dodać, że konsekwencją tego schorzenia może być atetoza dystoniczna, a więc atetoza z przerywanymi spazmami. 

Bibliografia: 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430923/ [dostęp 18.12.23]. 
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK563160/ [dostęp 18.12.23]. 
3. Lanska D. J., Early Controversies over Athetosis: I. Clinical Features, Differentiation from other Movement Disorders, Associated Conditions, and Pathology, Tremor and Other Hyperkinetic Movements 2013, 3.