Co to jest bradykardia zatokowa i jak ją leczyć? Przyczyny oraz objawy

Bradykardia zatokowa to rytm serca, w którym generuje ono mniej uderzeń na minutę w wyniku zaburzeń generowania impulsu lub w przypadku większej wydolności serca, na przykład u osób wysportowanych. Bradykardia zatokowa, w przypadku której nie obserwuje się objawów, zwykle nie wymaga leczenia.

Każdą występującą bradykardię zatokową należy diagnozować w celu wykluczenia przyczyn kardiologicznych lub ogólnoustrojowych. W przypadku zaobserwowania dolegliwości takich jak utrata przytomności czy łatwe męczenie się może być konieczne zastosowanie leczenia bradykardii zatokowej polegającego na wszczepieniu kardiostymulatora.

Bradykardia zatokowa – przyczyny

Prawidłowa akcja serca u zdrowego człowieka w spoczynku to 60–100 uderzeń na minutę, natomiast prawidłowy rytm to rytm zatokowy. Dzięki sprawnie działającemu układowi bodźcoprzewodzącemu układ krążenia jest wydolny i dostarcza całemu organizmowi odpowiednią ilość krwi wraz z tlenem oraz substancjami odżywczymi.

Wolne bicie pompującego krew narządu może być zjawiskiem fizjologicznym dla danego człowieka. Zdarza się, że z różnych przyczyn, zarówno kardiologicznych, jak i ogólnoustrojowych, dochodzi do zmniejszenia wartości uderzeń serca na minutę, co nazywa się bradykardią. O bradykardii zatokowej mówi się, gdy częstotliwość rytmu wynosi mniej niż 50 uderzeń na minutę, a funkcja węzła zatokowego w zakresie generowania skurczów jest zachowana. Stan ten może być przejściowy lub trwały.

Bradykardia zatokowa jest zjawiskiem naturalnym u osób wysportowanych, wiąże się z lepszą tolerancją na wysiłek w wyniku przebudowy serca oraz większej ilości pompowanej i wyrzucanej na obwód krwi przy skurczu. Za każdym razem stan ten musi być więc rozpatrywany indywidualnie w zależności wieku, aktualnej aktywności oraz płci.

Bradykardię zatokową można podzielić na wewnątrzpochodną i zewnątrzpochodną. Wewnątrzpochodna bradykardia zatokowa jest wynikiem choroby niedokrwiennej serca, kardiomiopatii, chorób tkanki łącznej, uszkodzeń pooperacyjnych, kiedy dochodzi do zmniejszenia komórek rozrusznikowych.

Przyczynami czynnościowej bradykardii są:

• zaburzenia elektrolitowe,
• niedoczynność tarczycy,
• wzmożone ciśnienie wewnątrzczaszkowe w wyniku występowania guza, obrzęku mózgu,
• hipoglikemia,
• obniżona temperatura ciała,
• wyniszczenie.

Akcja serca może być zmniejszona przez niektóre leki – beta-blokery, antagonistów wapnia, stosowanych między innymi w leczeniu nadciśnienia.

Bradykardia zatokowa u dzieci

Zwolnienie akcji serca u najmłodszych spowodowane jest zazwyczaj zwiększeniem napięcia nerwu błędnego, kiedy reakcja układu nerwowego przywspółczulnego na niektóre sytuacje jest bardziej czuła niż u dorosłych. Tak dzieje się podczas wymiotów, kaszlu, oddawaniu moczu lub stolca. Bradykardia zatokowa może być spowodowana bólem i widokiem krwi. Obserwuje się ją częściej także u dzieci wysportowanych bardziej niż rówieśnicy.

Patologiczne przyczyny bradykardii zatokowej są podobne jak u dorosłych. Dodatkowo już od życia płodowego może wystąpić zwolnienie akcji serca w chorobach genetycznych – w zespole wydłużonego QT typu 3 oraz w zespole Brugadów.

Bradykardia zatokowa – objawy

W większości przypadków bradykardia zatokowa przebiega bezobjawowo. Dolegliwości pojawiają się zwykle w wyniku znacznego spadku akcji serca oraz chorób towarzyszących i należą do nich:

• nagłe omdlenia,
• zasłabnięcie,
• znużenie,
• problemy z koncentracją,
• zaburzenia pamięci,
• niewydolność wysiłkowa,
• urazy i upadki w wyniku zasłabnięć.

Bradykardia zatokowa – diagnostyka

Przy akcji serca <50/min warto skonsultować się z lekarzem w celu wykluczenia patologicznych przyczyn tego stanu. Badanie, dzięki któremu można diagnozować bradykardię zatokową – EKG – wykonuje się w celu potwierdzenia zanotowanego przez specjalistę zwolnienia akcji serca.

Bradykardia zatokowa – leczenie

Terapii wymaga wyłącznie bradykardia, która wiąże się z innymi chorobami i gdy jest objawowa. Jeśli stan ten samoistnie ustępuje i wywołany jest przez czynniki odwracalne, nie jest uciążliwy dla pacjenta, zaleca się unikanie w miarę możliwości sytuacji wywołujących zwolnienie akcji serca. Dodatkowo należy odstawić wszystkie leki mogące wywołać ten stan.

Początkowo do leczenia wdraża się medykamenty przyspieszające akcję serca (na przykład teofilinę), są one jednak rzadko stosowane ze względu na swoje działania uboczne i używa się ich krótko.

Jedynym skutecznym leczeniem w bradykardii zatokowej jest wszczepienie kardiostymulatora. Wskazaniem jest objawowa choroba. Dzięki zastosowaniu takiego rozwiązania objawy zwykle ustępują.