Co to jest cholestaza i jak się objawia? Cholestaza ciężarnych – czy jest powodem do niepokoju?

Pierwszym objawem cholestazy, czyli zaburzenia pracy komórek wątroby lub utrudnienia przepływu żółci w drogach żółciowych, jest zażółcenie skóry lub jej świąd. Przyczyn cholestazy jest wiele – od błahych, takich jak żółtaczka ciężarnych, do bardzo poważnych, jak rak trzustki.

W diagnostyce cholestazy ogromne znaczenie ma obraz kliniczny oraz dodatkowe badania laboratoryjne i obrazowe. Na ich podstawie lekarz jest w stanie odnaleźć przyczynę cholestazy oraz włączyć odpowiednie leczenie.

Co to jest cholestaza?

Cholestaza (potocznie zastój żółci) to zaburzenie czynności wątroby polegające na zwiększeniu we krwi oraz tkankach stężenia kwasów żółciowych. Jest ono wynikiem trudności w ich wydzielaniu z komórek wątroby, czasem też utrudnieniem przepływu przez drogi żółciowe znajdujące się wewnątrz wątroby (cholestaza wewnątrzwątrobowa) lub na zewnątrz wątroby (cholestaza zewnątrzwątrobowa). Chorobie tej może, ale nie musi towarzyszyć żółtaczka.

Przyczyny cholestazy

Do przyczyn związanych z zaburzeniami wytwarzania kwasów żółciowych (w przypadku cholestazy wewnątrzwątrobowej) należą:

• marskość wątroby związana z nadużywaniem alkoholu, pozapalna, metaboliczna;
• toksyczne uszkodzenie komórek wątroby – sepsa, ostre zatrucie alkoholem, zatrucie lekami lub substancjami toksycznymi. Cholestazę mogą wywoływać zioła chińskie, które w swoim składzie mają lukrecję oraz mieszanki zawierające glistnik jaskółcze ziele i wyciąg z kory szakłaku amerykańskiego, które są dostępne jako suplementy diety i używane przez pacjentów na różne dolegliwości;
• nowotwory wątroby – pierwotne oraz przerzuty do tego narządu;
• zakażenia – najczęściej wirusowe zapalenia wątroby, ale także inne choroby związane z martwicą komórek wątroby, ropień wątroby;
• zaburzenia układu krążenia – niewydolność serca, zespół Budda i Chiariego;
• przyjmowanie środków antykoncepcyjnych.

Cholestaza zewnątrzwątrobowa, inaczej żółtaczka mechaniczna, dotyczy osób z:

• chorobami dróg żółciowych: kamicą, nowotworem, zapaleniem;
• guzem trzustki.

Cholestaza ciążowa

Szczególną postacią cholestazy wewnątrzwątrobowej jest cholestaza w ciąży. Ma łagodny przebieg i pojawia się najczęściej dopiero w III trymestrze. Najbardziej narażone są osoby, u których w rodzinie kobiety zmagały się z tą dolegliwością. Jej przyczyną są zmiany hormonalne zachodzące w organizmie ciężarnej. Objawy cholestazy w ciąży są typowe dla tego schorzenia. Pierwszym zwiastunem choroby może być swędzenie skóry, które ustępuje ok. 2-3 tygodnie po porodzie. Cholestaza w ciąży może być przyczyną porodu przedwczesnego.

Objawy cholestazy

W większości przypadków pierwszym objawem cholestazy jest żółtaczka, która początkowo pojawia się na twardówkach, następnie na skórze, ustępuje natomiast w odwrotnej kolejności.

Innym charakterystycznym objawem cholestazy, szczególnie pozawątrobowej, jest odbarwienie stolca w wyniku zmniejszonego przedostawania się bilirubiny do układu pokarmowego. Mocz z kolei ciemnieje z powodu zwiększenia wydalania bilirubiny związanej przez układ moczowy.

Osoby z cholestazą skarżą się zwykle na uporczywe swędzenie, co w konsekwencji prowadzi do drapania się i pozostawiania śladów na skórze – przeczosów. Charakterystyczne dla świądu jest to, że pojawia się najczęściej wieczorem, po kąpieli, czyli rozgrzaniu ciała.

Jakie badania w cholestazie należy wykonać?

Rozpoznanie choroby opiera się na obrazie klinicznym oraz zleconych badaniach dodatkowych. Podstawowe badania laboratoryjne w diagnostyce cholestazy obejmują:

• poziom bilirubiny związanej, niezwiązanej oraz całkowitej (żółtaczka na skórze pojawia się już przy stężeniu 2,5 mg/dl),
• czynność wątroby – enzymy wątrobowe,
• badanie ogólne moczu.

Dodatkowo konieczne może być wykonanie badań wirusologicznych, panelu toksykologicznego, badań immunologicznych. Jeśli podejrzewa się cholestazę zewnątrzwątrobową, lekarz zleca badanie USG. W przypadku uwidocznienia za jego pomocą poszerzenia przewodów żółciowych, kolejnym etapem jest wykonanie bardziej zaawansowanych badań obrazowych. W ostatecznych przypadkach i przy ujemnych wynikach wyżej wymienionych badań konieczne może być wykonanie biopsji wątroby.

Leczenie cholestazy

To, jak powinna być leczona cholestaza, zależy od choroby, która ją wywołała. Konieczna jest abstynencja alkoholowa, odstawienie leków działających destrukcyjnie na wątrobę, a także ziołowych suplementów diety. Lekarz może zlecić podanie leków rozszerzających drogi żółciowe oraz zaproponować tak zwane leki żółciopędne – kwas ursodeoksycholowy. Cholestaza w ciąży leczona jest zwykle za jego pomocą w celu łagodzenia objawów.

Dieta w cholestazie powinna być wzbogacona w kwasy tłuszczowe nienasycone, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K). Należy pamiętać też o odpowiednim nawodnieniu organizmu.