Co to jest ciemiączko i jakie pełni funkcje? Rodzaje oraz pielęgnacja ciemiączka

Wiele struktur ciała noworodka nie jest jeszcze ostatecznie wykształcone. Obecność ciemiączek umożliwia prawidłowy rozwój kości czaszki oraz struktur znajdujących się wewnątrz niej. Nieprawidłowości w obszarze ciemiączek świadczą o patologii.

W ludzkim ciele tuż po urodzeniu znajdują się dwa ciemiączka: przednie oraz tylne. Zarastają one w pierwszych miesiącach życia, choć zdarza się, że w wyniku zmian chorobowych tak się nie dzieje. Ważne jest, by prawidłowo dbać o ciemiączko noworodka i nie zapominać o jego codziennej pielęgnacji.

Ciemiączko – co to jest?

Ciemiączko to połączenie między kośćmi czaszki, a dokładniej w miejscu, gdzie łączy się ze sobą kilka szwów. Występuje w życiu płodowym oraz u najmłodszych dzieci – noworodków oraz niemowląt. Jest błoną łącznotkankową, ochraniającą mózg dziecka w trakcie wczesnego rozwoju.

Obecność błoniastego połączenia między kośćmi czaszki ułatwia wydostanie się dziecka na świat. Ciemiączka zapewniają większą elastyczność czaszki, dzięki czemu umożliwiają prawidłowe ustawienie się dziecka względem kanału rodnego.

Obecność ciemiączek, a dokładniej ciemiączka przedniego, pozwala na wykonanie badania ultrasonograficznego (USG) przezciemiączkowego. Dzięki niemu możliwe jest zobrazowanie struktur mózgu bez konieczności naświetlania. Pomocne jest to w diagnostyce krwawień domózgowych, w wykrywaniu wad wrodzonych i innych nieprawidłowości.

Nieprawidłowości w obrębie ciemiączek obejmują ich przedwczesne zarastanie. Ciemiączko przednie wysklepione poniżej poziomu czaszki może sugerować odwodnienie organizmu dziecka, natomiast jego wysklepienie powyżej poziomu – infekcje. Szerokie szwy i duże ciemiączka mogą oznaczać wrodzoną niedoczynność tarczycy, wodogłowie, wrodzoną łamliwość kości. Opóźnione zarastanie ciemiączek bywa natomiast jednym z pierwszych objawów niedoboru witaminy D3.

Rodzaje ciemiączek

Człowiek w trakcie rozwoju ma kilka rodzajów ciemiączek o różnej lokalizacji oraz o różnym czasie zarastania. Wyróżniamy następujące rodzaje ciemiączek:

• Ciemiączko przednie – znajduje się w linii pośrodkowej czaszki, pomiędzy kośćmi czołowymi a ciemieniowymi, ma kształt rombu, rzadziej trójkąta. Jest to największe ciemiączko występujące u ludzi. Jego wymiary to od około 2 x 2 cm do 3 x 5 cm. Jest ono bardzo dobrze wyczuwalne, miękkie, płaskie – wysklepione w poziomie kości czaszki. W czasie płaczu można zaobserwować tętnienie ciemiączka, co jest zjawiskiem naturalnym. Ciemiączko przednie zmniejsza się około 6. miesiąca i zarasta prawidłowo między 9. a 18. miesiącem życia.
• Ciemiączko tylne – występuje pomiędzy kośćmi ciemieniowymi oraz potylicznymi. Jest mniejsze niż ciemiączko przednie, ma kształt trójkątny, jego wymiary to około 1–1,5 cm. Ciemiączko tylne zarasta do 6. tygodnia, najpóźniej do 4. miesiąca życia.
• Ciemiączka boczne – ciemiączko klinowe oraz ciemiączko sutkowe. Nie występują zwykle u dzieci urodzonych o czasie, mogą mieć je wcześniaki. Zwykle ciemiączka te zarastają w życiu płodowym. Ciemiączko klinowe (zwane przednio-bocznym) leży w miejscu połączenia kości klinowej, ciemieniowej, skroniowej oraz czołowej. Ciemiączko sutkowe (zwane tylno-bocznym) lokalizuje się w miejscu, w którym łączą się kość skroniowa, kość ciemieniowa i łuska kości potylicznej.

Ciemiączko – pielęgnacja

Niekiedy rodzice obawiają się, że mogą uszkodzić okolicę ciemiączka ze względu na jego pozorną delikatność względem otaczających kości. Ciemiączko jednak zwykle nie wymaga dbania odbiegającego od całościowej pielęgnacji dziecka. Błona znajdująca się pomiędzy kośćmi czaszki jest mocna, nie należy unikać mycia czy czesania tej okolicy głowy. Główkę dziecka należy myć 2–3 razy w tygodniu oraz szczotkować szczotką z miękkim włosiem.

Podczas codziennej pielęgnacji należy obserwować ciemiączko w celu wykrycia nieprawidłowości, takich jak przedwczesne zarastanie, czy też zapadanie się ciemiączka, uwypuklanie się błony, pulsowanie mimo spokoju dziecka. W przypadku ich wystąpienia trzeba zgłosić się do lekarza.

Jeśli w obrębie głowy dziecka powstaną zmiany w postaci rumieniowo-złuszczających zmian skórnych (ciemieniucha), należy szczególnie zadbać o prawidłową pielęgnację okolicy ciemienia. Zaleca się stosowanie oliwek zmiękczających skórę, delikatne wyczesywanie łuski. W przypadku bardziej zaawansowanych zmian konieczna może być konsultacja u dermatologa, który proponuje profesjonalne leczenie.