Co to jest gazometria z krwi tętniczej, żylnej czy włośniczkowej?

Diagnostyka chorób metabolicznych, zaburzeń układu sercowo-naczyniowego, chorób układu oddechowego czy wielu innych stanów powinna uwzględniać badanie gazometrii krwi, które jest wykonywane w każdej grupie wiekowej. Nawet u noworodka.

Gazometria krwi jest badaniem pozwalającym na ocenę gospodarki kwasowo-zasadowej. Określa poziom gazów we krwi, wartości pH czy elektrolitów. To właśnie na podstawie badania gazometrii można stwierdzić, czy pacjent ma kwasicę metaboliczną lub oddechową bądź zasadowicę metaboliczną czy oddechową. Pierwsze skojarzenie, jakie pojawia się ze słowem gazometria, to układ oddechowy. I tak jest w rzeczywistości. Problemy z oddychaniem, nasilona duszność mogą wpłynąć na zaburzenie gospodarki kwasowo-zasadowej organizmu. Jednak wiele zaburzeń metabolicznych również może spowodować pojawienie się kwasicy czy zasadowicy metabolicznej. To również da się określić w badaniu gazometrycznym.

Gazometria krwi – jak wygląda badanie?

Gazometria krwi to badanie wykonywane poprzez pobranie próbki krwi. Najlepiej, by pobierana krew była krwią tętniczą, wtedy wyniki są najbardziej miarodajne. Pobranie próbki krwi na gazometrię może być wykonane wyłącznie przez lekarza, który nakłuwa tętnicę promieniową lub udową i pobiera krew. W niektórych sytuacjach, zamiast robić gazometrię z krwi tętniczej robi się gazometrię z krwi włośniczkowej czy gazometrię z krwi żylnej. Gazometria z krwi włośniczkowej polega na nakłuciu palca igłą jak do badania glukozy z palca. Następnie do specjalnej rureczki wpuszcza się krew włośniczkową tak, by pod żadnym pozorem nie dostało się tam powietrze. Ta ostatnia ma najmniejsze znaczenie w kontekście określenia wysycenia krwi gazami, lecz pozwala stwierdzić ewentualne odchylenia w zakresie pH czy gospodarki kwasowo-zasadowej. Dlatego też należy w pierwszej kolejności dążyć do uzyskania krwi tętniczej, a ewentualnie następnie krwi włośniczkowej stanowiącej mieszankę krwi żylnej i tętniczej. Gazometria z krwi żylnej jest najrzadziej wykonywana ze względu na swoją niską wartość diagnostyczną. Gazometria u noworodka wykonywana jest częściej z tętnicy promieniowej, jednak jeśli zachodzi konieczność badania gazometrii krwi ze względu na powikłania okołoporodowe, wykonuje się gazometrię z krwi pępowinowej.

Wskazania do badania gazometrii krwi

Wśród wskazań do wykonania badania gazometrii krwi wymienia się niewydolność krążenia, niewydolność nerek, cukrzycę i incydenty jej dekompensacji, utratę przytomności i śpiączkę o nieznanym podłożu, choroby endokrynologiczne, zaburzenia oddychania, zatrucia, zakażenia układowe, nasilenie schorzeń układu pokarmowego przebiegających z wymiotami i biegunką. Są to więc wszystkie stany, w których konieczne jest sprawdzenie, czy pacjent nie wpada w kwasicę czy zasadowicę, co stanowi poważne zagrożenie dla jego życia.

Gazometria krwi a pH

Stan równowagi kwasowo-zasadowej organizmu to sytuacja, gdy pH wynosi 7,35–7,45. Jeśli pH jest wyższe, oznacza to, że krew ma odczyn zasadowy, czyli pacjent ma zasadowicę. W odwrotnym przypadku, przy obniżeniu pH krwi – kwasicę. Znaczące zachwianie równowagi kwasowo zasadowej organizmu może prowadzić do śmierci komórek. W sytuacji niewielkich odchyleń organizm uruchamia mechanizmy kompensacyjne, co pozwala na przywrócenie równowagi kwasowo-zasadowej organizmu. Uczestniczą w tym przede wszystkim płuca (wpływają na usuwanie dwutlenku węgla) oraz nerki (zwiększają lub zwiększają wydzielanie wodorowęglanów).

Wynik gazometrii krwi – jak interpretować?

Normy badania gazometrii krwi przedstawiają się następująco:

• pH – 7,35–7,45,
• ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla (PaCO2) – 32–45 mmHg,
• ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla we krwi żylnej (PaCO2) – 45–47 mmHg,
• stężenie wodorowęglanów w osoczu (HCO3) – 21–27 mmol/l,
• nadmiar zasad we krwi (BE) –2,3 do +2,3 mEq/l,
• ciśnienie parcjalne tlenu we krwi tętniczej (PaO2) 75–100 mmHg,
• ciśnienie parcjalne tlenu we krwi żylnej (PaO2) 35–40 mmHg,
• wysycenie tlenem hemoglobiny we krwi tętniczej (SaO2) 95–98%.

Interpretacja wyniku gazometrii jest trudnym zadaniem. W przypadku kwasicy oddechowej dochodzi do wzrostu pH krwi i wzrostu dwutlenku węgla. Z czasem, poprzez uruchomienie zdolności kompensacyjnych organizmu dochodzi również do narastania poziomu wodorowęglanów, które ostatecznie doprowadzają do normalizacji pH krwi, lecz poziom gazów i wodorowęglanów jest nieprawidłowy. Zasadowica oddechowa jest sytuacją odwrotną, kiedy ilość dwutlenku węgla znacząco spada, pH wzrasta. Z czasem poprzez zwiększone wydalanie wodorowęglanów dochodzi do wyrównania zaburzeń metabolicznych. Może również się zdarzyć, że zaburzenia te będą miały podłoże metaboliczne. Przy kwasicy metabolicznej dochodzi do obniżenia pH i spadku wodorowęglanów. Z czasem dochodzi do obniżenia poziomu dwutlenku węgla i wyrównania tej kwasicy. Zasadowica metaboliczna wynika natomiast ze wzrostu pH, wzrostu wodorowęglanów i również późniejszym narastaniu poziomu dwutlenku węgla.