Co to jest hemiplegia? Etiologia i objawy zjawiska, rehabilitacja usprawniająca

Hemiplegia oznacza porażenie jednej strony ciała, czyli brak możliwości poruszania lewą lub prawą połową ciała, łącznie z mięśniami twarzy. Jest to zaburzenie na tle neurologicznym, objawiające się zespołem symptomów somatycznych, wymagających rehabilitacji ruchowej.

Ćwiczenia na hemiplegię dobierane są w zależności od charakteru schorzenia, które może przybrać postać hemiplegii spastycznej lub wiotkiej. Proces usprawniania pacjenta jest zwykle długotrwały i wymaga interdyscyplinarnego podejścia, uwzględniającego nierzadko psychoterapię i terapię zajęciową.

Co to jest hemiplegia?

Hemiplegia to porażenie połowicze mięśni jednej połowy ciała, charakteryzujące się upośledzeniem wykonywania czynności motorycznych kończyną górną i dolną, oraz mięśni twarzy, co oznacza, że schorzenie może występować jako hemiplegia lewostronna lub prawostronna. To objaw rozwijający się na tle neurologicznym, który może przybrać charakter wiotki i spastyczny. Zwykle jednak ostateczną formą schorzenia jest hemiplegia spastyczna. Wiotkość, czyli osłabienie mięśni, jest etapem przejściowym przed zesztywnieniem układu ruchu, powstaniem przykurczów i utrwaleniem nieprawidłowych wzorców ruchowych. Pacjent z hemiplegią wymaga kompleksowej rehabilitacji ruchowej i fizykoterapii. Często w przebiegu leczenia praktykuje się wsparcie psychologiczne chorego i jego najbliższej rodziny oraz angażuje się innych specjalistów w zależności od potrzeb somatycznych i kondycji psychicznej pacjenta.

Hemiplegia wiotka i spastyczna

Hemiplegia wiotka to rodzaj porażenia połowiczego ciała charakteryzujący się znacznym obniżeniem lub zniesieniem napięcia mięśniowego oraz odruchów mięśniowo-ścięgnistych. Zaburzenie tego typu przejawia tendencję do szybkiego zaniku mięśniowego, tzw. odnerwienia. Z kolei hemiplegia spastyczna, inaczej kurczowa, oznacza wzmożone napięcie mięśniowe ze zniesieniem odruchów powierzchniowych, ale nasileniem odruchów głębokich. Hemiplegia tego rodzaju charakteryzuje się oporem mięśni na ich bierne rozciąganie, rozwija się zwykle w następstwie hemiplegii wiotkiej i ma tendencję do nasilania się pod wpływem zmiany kierunku i szybkości rozciągania oraz dodatkowych bodźców zewnętrznych, np. dotyku drugiej osoby.

Hemiplegia lewostronna i prawostronna – przyczyny

Hemiplegia powstaje na skutek uszkodzeń drogi korowo-rdzeniowej w mózgu w przebiegu działania czynników organicznych lub mechanicznych na ośrodkowy układ nerwowy. Schorzenie rozwija się po przeciwnej stronie ciała niż lokalizacja uszkodzeń, np. hemiplegia lewostronna jest efektem zaburzenia pracy prawej półkuli mózgu. Czynnikami sprzyjającymi powstaniu porażenia połowiczego są np.: zawały mózgu, udary krwotoczne i guzy mózgu uciskające i uszkadzające ośrodki odpowiedzialne m.in. za napięcie i funkcje motoryczne danej połowy ciała. Powstaniu hemiplegii sprzyjają również stwardnienie rozsiane, zapalenie opon mózgowych i ropnie mózgu.

Hemiplegia – objawy

Dominującym objawem hemiplegii jest porażenie napięcia mięśni połowy ciała. Wiotka i spastyczna postać schorzenia utrudniają wykonywanie podstawowych czynności samoobsługowych, np. toalety, przygotowania i spożywania posiłków, komunikacji interpersonalnej czy ubierania się. Szczególnie kłopotliwe jest chodzenie. Hemiplegię charakteryzuje sylwetka Wernickego-Manna, wynikająca ze wzmożonego napięcia mięśni prostowników kończyny dolnej oraz zginaczy kończyny górnej (przy czym ręka ustawiona jest przywiedzeniowo w stawie barkowym i zgięciowo w łokciu z przedramieniem w pronacji i dłonią zaciśniętą w pięść ze schowanym kciukiem). Postawie tego typu towarzyszy chód kosząco-brodzący, czyli zakreślanie półkola porażoną nogą przy wykroku, oraz brak koordynacji ruchowej z ruchami kończyny górnej po tej samej stronie. W fazie opadania stopy noga hemiplegiczna podpiera się od palców do pięty i ma tendencję do opadania z przeprostem w kolanie. Objawom hemiplegii towarzyszą stany depresyjne, złość i irytacja. Schorzenie bywa często przyczyną bólu spoczynkowego i zwiększa ryzyko powstania odleżyn.

Hemiplegia – ćwiczenia

Celem rehabilitacji jest przywrócenie utraconych umiejętności ruchowych i utrwalenie funkcjonalności porażonych kończyn. Ćwiczenia w hemiplegii ukierunkowane są na otwarcie dłoni i wyprost w stawie łokciowym, a także odbudowanie wzorca chodu. Terapię ruchową rozpoczyna się od ćwiczeń biernych i czynno-biernych kończyn, nauki zmiany pozycji ułożeniowych i stopniowej pionizacji w łóżku. Z czasem treningi uzupełnia się o pionizację do siadu i stania, ćwiczenia czynne, wspomagane, samowspomagane, siłowe, koordynacyjne i naukę chodzenia. Po uruchomieniu pacjenta prowadzi się ćwiczenia funkcjonalne dłoni oraz ogólnousprawniające treningi w zakresie samoobsługi.