Co to jest hiperandrogenizm i jak się go leczy? Objawy choroby oraz znaczenie odpowiedniej diety

Androgeny to hormony występujące nie tylko u panów – ich niewielkie ilości potrzebne są również kobietom. Hiperandrogenizm oznacza zwiększony poziom androgenów we krwi. U kobiet objawia się nadmiernym owłosieniem na ciele, trądzikiem, łysieniem oraz zaburzeniami miesiączkowania.

Objawy hiperandrogenizmu są uciążliwe i wpływają na samopoczucie osoby chorej, są także dużym problemem estetycznym, szczególnie dla kobiet. Leczenie schorzenia wdraża się w przypadku wystąpienia dolegliwości. Opiera się ono na podawaniu hormonów antyandrogennych.

Hiperandrogenizm – przyczyny

Hiperandrogenizm, czyli zwiększony poziom hormonów męskich we krwi (zwykle testosteronu), spowodowany jest nadmierną ich produkcją w jądrach, jajnikach lub nadnerczach. Najczęstszymi przyczynami hiperandrogenizmu u kobiet są zespół policystycznych jajników (PCOS) i inne schorzenia narządów płciowych żeńskich, natomiast u mężczyzn za chorobę odpowiedzialny jest wrodzony przerost nadnerczy (WPN). Częściej hiperandrogenizm występuje u osób otyłych. Nadczynność tarczycy oraz guzy narządów płciowych hormonalnie czynne mogą również dawać objawy w postaci podwyższonego poziomu androgenów we krwi. Fizjologicznie u kobiet do hiperandrogenemii dochodzi podczas menopauzy. Do przyczyn egzogennych hiperandrogenizmu, czyli pochodzących z zewnątrz organizmu, zalicza się przyjmowanie leków androgennych – anabolików, niektórych leków stosowanych w nadciśnieniu, leków przeciwdrgawkowych i antybiotyków. Poziom hormonów mogą podnosić odżywki zwiększające masę mięśniową.

Objawy hiperandrogenizmu

Objawy hiperandrogenizmu u mężczyzn są widoczne przede wszystkim w postaci łysienia typu męskiego – powstawania zakoli na głowie oraz nadmiernego rozwoju płciowych cech męskich. Nadmiar androgenów u kobiet objawia się zazwyczaj tzw. wirylizacją (pojawieniem się cech charakterystycznych dla płci męskiej).

Objawy hiperandrogenizmu u kobiet to:

• owłosienie typu męskiego na klatce piersiowej (między piersiami, na piersiach), na kresie białej (od pępka w dół), w okolicy występowania zarostu męskiego – na brodzie, nad wargą górną, na wewnętrznej powierzchni ud,
• trądzik,
• łysienie typu męskiego, wypadanie włosów,
• przerost łechtaczki,
• obniżenie barwy głosu,
• zaburzenie miesiączkowania: nieregularne, rzadkie krwawienie lub nawet jego zanik,
• przedwczesne dojrzewanie.

Hiperandrogenizmowi u kobiet może towarzyszyć insulinooporność.

Od czego uzależniony jest proces leczenia?

Leczenie hiperandrogenizmu zależy od przyczyny, która go wywołała. Skupia się na łagodzeniu dolegliwości. Przepisywane przez lekarza preparaty mają działanie antyandrogenne. W przypadku PCOS u kobiet nieplanujących w najbliższym czasie ciąży stosuje się także hormony żeńskie – estrogeny, będące w składzie m.in. leków antykoncepcyjnych. Terapia wrodzonego przerostu nadnerczy opiera się na przyjmowaniu leków z grupy glikokortykosteroidów, natomiast guzy hormonalnie czynne usuwa się operacyjnie. Powikłaniem takiego leczenia może być spadek libido. W przypadku występowania dokuczliwego owłosienia wspomagająco wskazana jest regularna depilacja dotkniętych objawami obszarów skóry. Leczenie naturalne hiperandrogenizmu nie zostało potwierdzone naukowo, dlatego nie zaleca się stosowania żadnych metod bez uprzedniej konsultacji z lekarzem. Duży nacisk kładzie się jednak na zdrowy tryb życia, dbanie o higienę snu, unikanie stresu i odpowiednią dietę.

Znaczenie diety przy zdiagnozowanym hiperandrogenizmie

Dużą rolę w leczeniu hiperandrogenizmu odgrywa dieta, szczególnie w przypadku otyłości. Do posiłków należy włączyć warzywa i owoce, trzeba zrezygnować z wysokoprzetworzonej żywności w postaci fast foodów, tłuszcze zwierzęce warto zamienić na roślinne. U osób z otyłością skuteczna w leczeniu hiperandrogenemii może okazać się dieta ubogokaloryczna z ograniczeniem spożywania cukrów prostych wraz z odpowiednio dobranym, regularnym wysiłkiem fizycznym.

Hiperandrogenizm a ciąża

Nadmiar testosteronu u kobiet może skutkować zaburzeniami płodności, a nawet bezpłodnością. W przypadku problemów z zajściem w ciążę konieczna jest opieka lekarza ginekologa-endokrynologa, który skutecznie pokieruje terapią. Hipoandrogenizm w trakcie ciąży spowodowany jest zwiększoną produkcją hormonów przez łożysko, co często objawia się tendencją do przetłuszczania się cery, włosów, trądziku oraz nadmiernego owłosienia. Zwykle te dolegliwości są przejściowe i ustępują kilka tygodni po porodzie. W trakcie ciąży przeciwwskazane jest przyjmowanie leków antyandrogenowych oraz sterydów.