Co to jest krzywica? Charakterystyka i objawy krzywicy występującej u dzieci

Krzywica to choroba występująca zazwyczaj u dzieci, której istotą są zaburzenia w mineralizacji kości. Objawy krzywicy jak i sama choroba znacznie obciążają pacjenta pod względem zdrowotnym oraz znacznie obniżają jakość życia. Krzywicę u dzieci rozpoznaje się pomiędzy 2 miesiącem a 3 rokiem życia, a krzywica u dorosłych określana jest mianem osteomalacji. Leczenie krzywicy jest konieczne.

Pierwsze objawy krzywicy u niemowląt mogą być zatrzymane, a stan zdrowia zrównoważony przy wprowadzeniu odpowiedniej opieki pediatrycznej, zbilansowanej diety i suplementacji witaminowej. Zaniechanie leczenia prowadzi zazwyczaj do znacznego progresu choroby. Skutki krzywicy to m.in.: różaniec krzywiczy i bransolety krzywicze.

Co to jest krzywica?

Krzywica jest chorobą metaboliczną polegającą na zaburzeniu mineralizacji kości i związanymi z tym procesem deformacjami kostnymi (tzw. krzywica hipofosfatemiczna) wywołanymi głównie przez niedobór witaminy D, wapnia i fosforanów.

Krzywica występuje przed zamknięciem nasad długich kości, dlatego dotyczy głównie dzieci od okresu niemowlęctwa do 3 roku życia. W dojrzałym układzie kostnym krzywica nosi miano osteomalacji, czyli zmniejszenia gęstości kości na skutek tego samego mechanizmu, co krzywica kości u dzieci.

Objawy krzywicy pojawiają się w zależności od wieku i mogą mieć charakter przejściowy, zależą również od stopnia niedoborów składników budulcowych tkanki kostnej. Po eliminacji czynników ryzyka oraz odpowiednim leczeniu krzywicy objawy znacznie łagodnieją, jednakże powstałe zniekształcenia szkieletowe, zaburzone procesy wzrostowe organizmu i opóźnienie funkcji motorycznych mogą być trwałe.

Przyczyny krzywicy

Główną przyczyną krzywicy jest niedobór witaminy D, lidera regulacji homeostazy wapniowo-fosforanowej organizmu człowieka, wywołany najczęściej niedostępnością naturalnego pasma ultrafioletowego B światła słonecznego. Ponadto czynnikami ryzyka krzywicy u niemowlęcia jest ciemna karnacja skóry, stosowanie silnych filtrów UV i brak ekspozycji skóry na słońce poprzez zasłanianie ciała odzieżą oraz niedożywienie wapniowe i witaminowe.

Do krzywicy może przyczynić się również szereg schorzeń prowadzących do niedoboru witaminy D, np. przewlekłe choroby nerek, zaburzenia wchłaniania jelitowego, zaburzenia absorpcji i metabolizmu oraz długotrwałe całkowite żywienie pozajelitowe.

Objawy krzywicy

Krzywica u dzieci powoduje zaburzenia rozwojowe oraz szereg zmian w układzie kostnym. Pierwsze objawy krzywicy u niemowląt mogą pojawić się już podczas karmienia dziecka, kiedy występuje nadmierna potliwość główki dziecka i utrata łaknienia, nie zrastające się ciemiączko, ogniskowe rozmiękanie kości potylicznej czy opóźnione bądź nieregularne wyrzynanie się zębów.

Krzywica u dzieci objawia się też poprzez drażliwość, skłonność do zaparć, a nawet pojawienie się charakterystycznego zapachu moczu, ogólny niepokój oraz zmianę usposobienia.

Z upływem czasu pojawiają się objawy ogólnoustrojowe i szkieletowe m.in.:

• mały obwód klatki piersiowej, spłaszczenie czaszki, zgrubienia fragmentów kości długich;
• rozmiękanie rosnących kości skutkujące bólem, deformacjami i wygięciem w obszarze kończyn dolnych, tzn. szpotawość nóg, czyli przybranie przez kończyny dolne kształtu litery „O” lub koślawości nóg, czyli kształtu litery „X”;
• ogólne osłabienie siły mięśniowej i wytrzymałości kości, skutkujące garbem krzywiczym w odcinku lędźwiowym, klatką piersiową kurzą, szewską i łódkowatą oraz płaskostopiem.

Objawy krzywicy u dzieci to również:

• żabi brzuch, tzw. brzuch krzywiczy, objawia się spłaszczeniem i rozlaniem na boki w wyniku osłabienia mięśni ściany brzucha oraz żołądka i jelit;
• opóźniony rozwój psychomotoryczny;
• skłonności do infekcji układu oddechowego, napadów drgawek hipokalcemicznych;
• opóźnienie wzrostu;
• skłonności do łamania kości.

Objawy krzywicy u dzieci świadczące o znacznym stopniu zaawansowania choroby to:

• różaniec krzywiczy, czyli krzywica żeber i klatki piersiowej polegająca na zgrubieniu połączeń kostno-chrzęstnych żeber i przybranie charakterystycznego kształtu koralików różańca;
• krzywica żeber to również objaw w postaci bruzdy Harrisona, polegający na wyciągnięciu żeber w linii przyczepu przepony, tzn. wyraźnie zauważalnej bruzdy biegnącej w poprzek klatki piersiowej;
• bransoleta krzywicza, czyli zgrubienie dalszych przynasad kości łokciowej i promieniowej oraz ich połączeń kostno-chrzęstnych przybierających kształt bransolet w okolicy nadgarstków.

Leczenie krzywicy jest konieczne dla ograniczenia postępu choroby i kształtujących się zniekształceń szkieletowych, układowych, motorycznych i rozwojowych dziecka.

Leczenie i profilaktyka krzywicy

Krzywica jest chorobą, której można uniknąć, stosując odpowiednią profilaktykę i będąc pod opieką pediatryczną.

Leczenie krzywicy skupia się na suplementacji witaminowej z grupy D oraz uzupełniania wapniowo-fosforanowego. Zaleca się również regularną ekspozycję na naturalne światło słoneczne bądź sztucznie uzyskane w przebiegu fizjoterapii. Leczenie osteomalacji u dorosłych może być również wspomagane promieniami UV w solarium, jednak zaleca się konsultację ze specjalistą w zakresie doboru mocy i rodzaju lamp UV.

Ponadto godna uwagi jest zbilansowana dieta bogata w wapń, witaminę D i tłuszcze umożliwiające rozpuszczanie i wchłanianie składników odżywczych.