Mammografia – wskazania, przygotowanie, cena. Mammografia czy USG?

Mammografia to radiologiczna metoda badania piersi u kobiet, uważana za bezpieczny i efektywny sposób wykrywania zmian nowotworowych gruczołu. Badanie mammograficzne wykonywane jest w celach profilaktycznych, diagnostycznych i kontrolnych, zwykle w grupie kobiet między 50 a 69 rokiem życia. Kto i jak często powinien wykonywać to badanie? Kiedy mammografia, a kiedy USG piersi? Mamy dla ciebie garść cennych informacji dotyczących tego podstawowego badania, które służy do wczesnego wykrywania raka piersi.

Co to jest mammografia?

Mammografia to rodzaj badania z wykorzystaniem promieni rentgenowskich polegającego na wykonaniu serii zdjęć gruczołu piersiowego. Badanie mammograficzne pozwala na zobrazowanie wczesnych i zaawansowanych zmian nowotworowych oraz innych patologii sutka.  Mammografia przesiewowa, czyli dobrowolne kontrolne badanie i mammografia diagnostyczna wykonywana w celu potwierdzenia lub wykluczenia zmian chorobowych po zaobserwowaniu niepokojących objawów uważane są za bezpieczne i skuteczne metody wykrywania raka piersi, choć badanie spotyka się również z opiniami krytycznymi.

W jakim wieku i jak często wykonywać mammografię?

Ryzyko zachorowania na raka piersi wzrasta z wiekiem, dlatego najbardziej narażone są kobiety między 50 a 69 rokiem życia. Mammografia w młodym wieku, tzn. przed 35 rokiem życia nie jest miarodajną metodą badania zmian nowotworowych w piersiach ze względu na inną budowę tkankową gruczołów w tym okresie. Gdy obserwuje się przewagę procentową tkanki łącznej nad gruczołową w późniejszym okresie życia (ta lepiej przepuszcza promienie rentgenowskie), można zobrazować patologiczne zmiany. Badanie mammograficzne kobiet w grupie wiekowej 40-50 lat zaleca się wykonywać regularnie co 2 lata, paniom powyżej 50 roku życia raz w roku, z kolei dla kobiet młodszych zaleca się inny rodzaj badania obrazowego. Warto zaznaczyć, że u kobiet z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku raka piersi badanie mammograficzne należy skonsultować się z lekarzem. Wówczas regularne badanie obrazowe piersi powinny być wykonywane także przed 40 rokiem życia.

Program przesiewowy adresowany jest do kobiet w wieku 50-69 lat, które spełniają jedno z poniższych kryteriów:

• nie miały wykonywanej mammografii w ciągu ostatnich 2 lat,
• otrzymały w ramach programu profilaktyki raka piersi pisemne wskazanie do wykonania ponownej mammografii po 12 miesiącach z powodu obciążenia następującymi czynnikami ryzyka:
  • rak piersi wśród członków rodziny (matka, siostra, córka),
  • mutacja w obrębie genów BRCA1 lub BRCA2;
  • nie miały wcześniej stwierdzonej zmiany nowotworowej piersi o charakterze złośliwym.

Wskazania do mammografii

Kiedy wykonać mammografię? Wskazania do badania to:

• wiek powyżej 40 lat,
• podejrzenie zmiany,
• ból piersi,
• rozpoczęcie i trwająca terapia hormonalna,
• przynależność do grupy zwiększonego ryzyka występowania nowotworów.

Jak wygląda mammografia?

Badanie mammograficzne to całkowicie nieinwazyjna procedura. Mammografia polega na wykonaniu zdjęć rentgenowskich, na których nieprawidłowe zmiany tkankowe powstałe w gruczole widoczne są jako białe plamy. W trakcie badania każdą pierś na kilka minut umieszcza się i nieznacznie ściska pomiędzy dwoma płytkami. Czy mammografia boli? Ściskanie piersi między płytkami może powodować dyskomfort, ale jest konieczne, ponieważ obraz ma wtedy lepszą jakość. Tradycyjna mammografia pozwala zauważyć patologiczne twory wielkości 2–3 mm, z kolei mammografia z kontrastem (tzw. mammografia spektralna z podaniem dożylnie środka kontrastowego) wzmacnia efekt badania, uwidaczniając ogniska zmian. Prześwietlenie nie wymaga znieczulenia i jest całkowicie bezbolesne.

Mammografia – jak przygotować się do badania?

Na badanie nie trzeba specjalnie się przygotowywać. Warto jednak pamiętać o kilku rzeczach.

• w dniu badania najlepiej nie używać dezodorantu, balsamu czy talku w górnych częściach ciała,
• należy przynieść skierowanie na badanie od lekarza,
• jeśli jest to kolejne badanie, dobrze mieć ze sobą wcześniejsze wyniki,
• należy poinformować lekarza o ciąży lub wcześniejszych niedawnych badaniach radiologicznych,
• kobiety, które miesiączkują powinny wykonywać badanie do 10 dnia cyklu,
• warto ubrać łatwe do zdjęcia ubranie, gdyż podczas mammografii należy rozebrać się do pasa,
• nie należy nosić biżuterii na szyi i w uszach.

Mammografię zaleca się wykonywać po miesiączce, w ciągu pierwszych 10 dni cyklu (kiedy piersi są mniej wrażliwe na dotyk, obrzmiałe i napięte) dla ograniczenia dyskomfortu podczas ucisku płytek. Nowoczesne pracownie mammograficzne oferują pacjentkom dozowanie siły ścisku, jednak dla optymalizacji badania zaleca się co najmniej umiarkowaną kompresję.

Ile trwa mammografia, jaka jest cena, ile czeka się na wynik?

Badanie mammograficzne trwa kilkadziesiąt sekund. Gdy wykonywana jest mammografia z kontrastem, wówczas czas trwania badania wydłuża się do kilku minut. Czas oczekiwania na wynik mammografii to kilka-, kilkanaście dni. Ile kosztuje mammografia? W ramach programu profilaktyki raka piersi, kobiety w wieku 50-69 lat mogą wykonać badanie bezpłatnie. Bezpłatna mammografia NFZ wykonywana jest w wielu placówkach na terenie całego kraju. Istnieje ponadto wykonanie mammografii odpłatnie – wówczas cena mammografii to około 100 zł.

Gdzie można wykonać mammografię?

Mammografię można wykonać w rozmaitych publicznych placówkach medycznych, a także gabinetach prywatnych. Ponadto miejscem, w którym można wykonać mammografię jest mammobus. Gdzie i kiedy wykonywane są takie badania? Harmonogram postoju mammobusów można znaleźć w internecie oraz placówkach NFZ. Nie należy się obawiać, czy mammografia w mammobusie jest wiarygodna – mammobusy są wyposażone w taki sam sprzęt, jak placówki stacjonarne.

Mammografia czy USG – czym się różnią?

Mammografia i USG (ultrasonografia) to metody pozwalające na wykrycie podejrzanych zmian tkankowych, jednak wykorzystujące odmienne techniki obrazowania. USG polecane jest w przypadku kobiet młodych, których piersi zbudowane są w większości z tkanki gruczołowej, (ta na obrazie USG ma jasne zabarwienie, a zmiany nowotworowe ciemne, co daje wyraźny kontrast). Z kolei piersi starszych kobiet mają większe proporcje tkanki tłuszczowej o ciemnym zabarwieniu, tak więc ciemny kolor raka jest niewidoczne dla lekarza. Przy podejmowaniu decyzji – mammografia czy USG, należy również wziąć pod uwagę ewentualną farmakoterapię, której poddawana jest aktualnie pacjentka, np. długotrwała hormonoterapia może przyczynić się do namnażania komórek gruczołowych. Wówczas badanie mammograficzne może nie wykazać faktycznych zmian w piersi kobiety po 50 roku życia i dalsza diagnostyka będzie wymagała uzupełnienia o USG.

Czy mammografia jest szkodliwa?

Mammografia to badanie bezpieczne, podczas którego wykorzystywane są niewielkie dawki promieniowania rentgenowskiego. Nie należy jedynie wykonywać mammografii u kobiet w ciąży, gdyż promieniowanie jonizujące może uszkadzać komórki płodu. To jedyne przeciwwskazanie do wykonania mammografii.

Nieprawidłowy wynik mammografii

Jeśli pacjentka otrzymała nieprawidłowy wynik, powinna zostać skierowana na dalsze badania. Może to być mammografia uzupełniająca, USG lub biopsja cienkoigłowa.

Bibliografia:

1. Kordek R.: Onkologia. Gdańsk: Via Medica, 2007.
   Wojciechowska U., Didkowska J., Zatoński W. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2008 roku. Centrum Onkologii Instytut. Warszawa 2010.