Co to jest porażenie mózgowe dziecięce? Jakie są przyczyny i objawy schorzenia?

Mózgowe porażenie dziecięce jest zespołem o szerokim spektrum objawów wynikających z uszkodzenia mózgu we wczesnym stadium rozwoju dziecka. To schorzenie układu nerwowego nie ma charakteru postępującego, a objawy dziecięcego porażenia mózgowego zmieniają się wraz z wiekiem i rozwojem mózgu pacjenta.

Czterokończynowe porażenie mózgowe to najbardziej charakterystyczna postać choroby, znacznie ograniczającej funkcje motoryczne dziecka i często wymagającej stałej opieki. Z kolei lekkie porażenie mózgowe może nawet być niezauważone przez osoby w otoczeniu. Jednak kompleksowa rehabilitacja dziecięcego porażenia mózgowego jest zalecana na każdym etapie rozwoju dziecka, bez względu na stopień i obraz choroby.

Co to jest mózgowe porażenie dziecięce?

Mózgowe porażenie dziecięce to zespół niepostępujących zaburzeń motorycznych różnego stopnia wynikający z uszkodzenia centralnego systemu nerwowego dziecka w życiu płodowym, okołoporodowym lub we wczesnej fazie niemowlęctwa.

Objawy porażenia mózgowego obejmują głównie upośledzenie zdolności ruchowych i zachowania postawy, którym zwykle towarzyszą zaburzenia czucia, percepcji zmysłowej i porozumiewania się. W zależności od fazy rozwoju pacjenta i postaci choroby, wielowymiarowa rehabilitacja ruchowa, społeczna i zawodowa może złagodzić przebieg porażenia, poprawić ogólny rozwój psychofizyczny oraz rozwinąć cechy niezbędne do osiągnięcia maksymalnej zdolności do samoobsługi i samodzielności w czynnościach życia codziennego. Zwykle obserwuje się skrajne postacie porażenia mózgowego: kurczowe porażenie mózgowe czterokończynowe znacznie ograniczające funkcjonalność pacjenta bądź lekkie porażenie, umożliwiające prowadzenie pełnowartościowego społecznie i zawodowo życia.

Porażenie mózgowe u dzieci i dorosłych – postacie choroby

Mózgowe porażenie dziecięce dzieli się na 4 postacie w zależności od dojrzałości ośrodkowego układu nerwowego w momencie zadziałania czynników wywołujących chorobę. Oto one:

• postać spastyczna, tzw. kurczowa, charakteryzująca się wzmożonym napięciem mięśniowym mięśni kończyn;
• atetoza, czyli zmienne napięcie mięśniowe kończyn, ruchy mimowolne, zaburzenia motoryki małej, związanej z precyzyjnymi czynnościami rąk;
• ataksja – niezborność ruchowa motoryki małej i dużej utrudniająca chodzenie i utrzymanie pionowej pozycji, zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, obniżenie napięcia mięśniowego kończyn;
• postać mieszana o niejednorodnym i nieprzewidywalnym obrazie, najtrudniejsza pod względem rehabilitacji.

Przyczyny mózgowego porażenia dziecięcego

Mózgowe porażenie dziecięce jest zespołem chorobowym powstałym w wyniku różnorodnych czynników etiologicznych wywołujących uszkodzenie mózgu o charakterze trwałym i niepogłębiającym się w ciągu życia. Choroba nie jest uwarunkowana genetycznie i nie jest dziedziczona. Powstanie mózgowego porażenia dziecięcego przypisuje się przebiegowi ciąży i porodu. Nieprawidłowości rozwojowe mózgu mogą powstać w fazie prenatalnej, okołoporodowej lub we wczesnych okresach życia. Do czynników ryzyka choroby zalicza się m.in.:

• infekcje prenatalne i okołoporodowe,
• inne wady genetyczne i rozwojowe,
• urazy i komplikacje okołoporodowe, np. niedotlenienie ośrodkowego układu nerwowego, zatrucia, zespół dziecka potrząsanego, wcześniactwo, konflikt serologiczny,
• udar mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Objawy mózgowego porażenia dziecięcego

Długość życia osoby z dziecięcym porażeniem mózgowym nie różni się od przeciętnej człowieka zdrowego, jednak zaawansowanie choroby znacznie wpływa na jakość funkcjonowania pacjenta. Objawy porażenia mogą nasilać się wraz z wiekiem w wyniku rozwoju fizycznego dziecka, natomiast obszar uszkodzenia tkanki mózgowej nie ulega zmianie. Pierwsze objawy mózgowego porażenia dziecięcego u niemowląt pojawiają się zwykle pod postacią:

• asymetrii ruchów,
• wyprostnego ustawienia nóg,
• zgięcia podeszwowego stóp,
• zaburzenia procesu pełzania poprzez ciągnięcie za sobą wyprostowanych kończyn dolnych,
• trudności w siedzeniu,
• krzyżowania nóg,
• zeza,
• napadów drgawkowych,
• trudności w karmieniu noworodka i w przełykaniu przez niego pokarmu,
• zaburzeniami snu,
• nadwrażliwości na dźwięk,
• zaciskania dłoni w piąstkę,
• odginania główki,
• usztywniania tułowia,
• zaburzeń komunikacji i odbioru sensorycznego.

Pojawia się ponadto upośledzenie wzrostu niedowładnych kończyn, zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, a także zaburzenia rozwoju mowy (głównie o typie dyzartrii, czyli wynikające z uszkodzenia dróg nerwowych) oraz trudności z nauką w szkole.

Obraz mózgowego porażenia dziecięcego osoby w dorosłym życiu jest efektem rehabilitacji prowadzonej w dzieciństwie i wieku młodzieńczym. Poprawa stanu funkcjonalnego dojrzałego człowieka jest skutkiem tworzenia się nowych dróg nerwowych, a nie przywróceniem czynności uszkodzonych struktur układu nerwowego (wykorzystanie mechanizmu tzw. plastyczności mózgu).