Rozedma płuc – co to jest, jakie są przyczyny i objawy? Na czym polega leczenie?

Rozedma płuc (rozedma płucna) to poważna choroba, która nie jest wyleczalna, a objawy często nie są łatwe do zdiagnozowania. Jakie są przyczyny rozedmy płuc i powikłania tego schorzenia?

Rozedma płuc – co to jest?

Rozedma płuc (inaczej rozedma płucna) to choroba, która polega na nieodwracalnym niszczeniu pęcherzyków płucnych  i tym samym zmniejszeniu czynnej powierzchni oddechowej. Zwykle ta choroba występuje jako składowa obrazu POChP, czyli przewlekłej obturacyjnej choroby płuc.

Wyróżnia się dwa główne typy rozedmy płuc:

• rozedma środka zrazika – dochodzi do zniszczenia pęcherzyków oddechowych,
• rozedma całego zrazika – zniszczeniu ulegają oskrzeliki oddechowe, woreczki pęcherzykowe oraz pęcherzyki oddechowe.

W wyniku powstania rozległych zmian w miąższu płucnym pojawiają się rozległe pęcherze rozedmowe.

Przyczyny rozedmy płuc

Przyczyną rozedmy płuc jest przede wszystkim palenie tytoniu – w takim przypadku rozedma powstaje w górnych partiach płuc. Jest to przede wszystkim rozedma środka zrazika. Na tę chorobę narażone są osoby przebywające w środowisku o zwiększonej zawartości pyłów w powietrzu.

Rzadziej rozedma płucna spowodowana jest przez niedobór alfa1-antytrypsyny. Zmiany powstają wtedy w płatach dolnych już około 30. roku życia, szczególnie jeśli osoba chora pali tytoń. Choroba przebiega jako rozedma całego zrazika.

Rozedma płuc – objawy

Objawy rozedmy płuc wiążą się z niewydolnością oddechową powstałą w wyniku zniszczenia prawidłowego miąższu płucnego. Problemy z zaczerpnięciem powietrza zwiększają się wraz z rozwojem choroby. Początkowo pojawia się duszność przy znacznym wysiłku, a w skrajnych przypadkach może dojść do niemożności wykonania z jej powodu codziennych czynności.

W zaawansowanej chorobie płuca rozedmowe nadmiernie wypełniają klatkę piersiową, co jest widoczne pod postacią klatki piersiowej beczkowatej. Pacjenci nierzadko są wyniszczeni, widać ich ciągły wysiłek.

Chorobę rozpoznaje się na podstawie badań obrazowych. Rozedma płucna w RTG charakteryzuje się spłaszczeniem przepony, poziomym ustawieniem żeber, nadmiernym przejaśnieniem pól płucnych. Pewne rozpoznanie uzyskuje się na podstawie tomografii komputerowej o wysokiej rozdzielczości (TKWR), badanie jednak nie jest konieczne w przypadku osób chorych na POChP.

Diagnoza rozedmy płuc

W diagnozowaniu rozedmy płuc wykonuje się:

• tomografię komputerową klatki piersiowej;
• RTG klatki piersiowej – jeżeli pacjent ma rozedmę płuc na zdjęciu widać jaśniejsze elementy w polach płucnych, spłaszczenie przepony i czasem pęcherze rozedmowe;
• gazometrię, która pozwala rozpoznać i kontrolować zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej;
• spirometrię, która mierzy objętość oraz pojemność płuc i przepływ powietrza.

Jak leczyć rozedmę płuc?

Leczenie rozedmy płuc jest wielokierunkowe, oprócz farmakoterapii wykorzystuje się też rehabilitację i odpowiednią dietę. Leczenie rozedmy płuc opiera się na terapii choroby podstawowej, czyli POChP, jest dobierane indywidualnie do potrzeb pacjenta, w zależności od wyników gazometrii oraz spirometrii. Opiera się przede wszystkim na terapii choroby podstawowej, rehabilitacji oddechowej i odpowiednim odżywianiu. Stosuje się leki rozkurczające oskrzela, długo i krótko działające, sterydy, a przy leczeniu zaostrzeń antybiotyki. W przypadku nasilonej duszności wdraża się tlenoterapię.

W przypadku niedoboru alfa1-antytrypsyny już u młodych ludzi można wdrażać leczenie substytucyjne, jest ono jednak bardzo drogie i nierefundowane w Polsce. Niektórzy chorzy kwalifikują się do zabiegów operacyjnych rozedmy płuc polegających na wycięciu pęcherzy rozedmowych, zmniejszeniu objętości płuc lub ich przeszczepieniu.

Rehabilitacja w rozedmie płuc zapobiega progresji zmian, ma szczególne zastosowanie u osób, u których mimo optymalnego leczenia nadal występuje duszność. Wspomagająco można wykorzystywać ćwiczenia oddechowe, ogólnousprawniające ćwiczenia fizyczne, edukację chorego i jego bliskich. Konieczne jest leczenie uzależnienia od tytoniu oraz odpowiednie wsparcie psychiczne.

Dieta przy rozedmie płuc ma również niezmiernie ważne znaczenie, ponieważ chorzy z powodu duszności mogą mieć problemy z odpowiednim odżywianiem się. Należy zapewnić choremu odpowiednią podaż kalorii, posiłki podawać w mniejszych porcjach, kilka w ciągu dnia, a jeśli to konieczne, dietę uzupełnić odżywkami.

Rozedma płuc – skutki i powikłania

Gdy dojdzie do pęknięcia pęcherzyka w płucach, powietrze przedostaje się do jamy opłucnej i powoduje ucisk na tkankę płucną oraz upośledzenie oddychania. Objawia się to nagłym, silnym bólem w klatce piersiowej, który może promieniować do pleców lub ramienia, dusznością i suchym kaszlem. Odma opłucnowa może również nie dawać żadnych symptomów. Sytuacja taka wymaga szybkiej interwencji.

Lekarz u pacjenta z pęcherzykami na płucach stwierdza ściszenie szmeru pęcherzykowego i nadmierny odgłos opukowy. Rozpoznanie stawia się za pomocą zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej. W zależności od wielkości odmy i stanu pacjenta leczenie może być zachowawcze.

Odmę można zdrenować (założyć dren poprzez ścianę klatki piersiowej do jamy opłucnej) lub leczyć operacyjnie (w przypadku nawracania bulle rozedmowe usuwa się operacyjnie).

Rozedma płuc – rokowania

Długość życia z rozedmą płuc zależy od wielu czynników zewnętrznych oraz wewnętrznych. Rokowanie poprawia się znacząco przy zaprzestaniu palenia tytoniu. Niekorzystnymi czynnikami rokowniczymi są nasilona duszność, zmniejszona wydolność wysiłkowa, niedożywienie i częste zaostrzenia choroby.

Czy rozedma płuc jest wyleczalna? Niestety choroba ta nie jest wyleczalna – terapia zmniejsza objawy i zapobiega powstawaniu kolejnych zmian, dlatego powinna być stosowana regularnie i modyfikowana w zależności od objawów. Życie z rozedmą płuc jest mniej uciążliwe, gdy chory stosuje się do zaleceń lekarskich oraz unika czynników ryzyka.