Kiedy pojawia się rzucawka ciążowa? Objawy, które powinny zaniepokoić 

Rzucawka ciążowa to jedno z najpoważniejszych powikłań nadciśnienia w ciąży, stanowiące bezpośrednie zagrożenie dla życia zarówno matki, jak i nienarodzonego dziecka. Pomimo postępów w medycynie, nadal pozostaje wyzwaniem dla współczesnego położnictwa i ginekologii. W tekście omawiam objawy oraz przyczyny tego stanu, a także potencjalne powikłania i metody leczenia. 

Co to jest rzucawka ciążowa? 

Eklampsja (rzucawka) ciążowa to ciężka postać preeklampsji (stanu przedrzucawkowego), objawiająca się występowaniem napadów drgawkowych u ciężarnej. Do tego stanu dochodzi zwykle po 20. tygodniu ciąży i może on mieć poważne konsekwencje zarówno dla matki, jak i dla nienarodzonego dziecka. Jest to powikłanie, które rozwija się w przypadku, gdy preeklampsja – charakteryzująca się wysokim ciśnieniem krwi i obecnością białka w moczu – nie jest skutecznie leczona.  

Przejście od preeklampsji do eklampsji jest momentem krytycznym, wymagającym natychmiastowej interwencji medycznej, aby zapobiec ryzyku poważnych, zagrażających życiu powikłań. Eklampsja nie tylko zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu, ale także może prowadzić do trwałego uszkodzenia narządów, a nawet śmierci. 

Jak objawia się rzucawka ciążowa? 

Objawy eklampsji mogą pojawić się nagle i są zwykle bardzo dramatyczne, co czyni ten stan szczególnie niebezpiecznym. Wszystkie symptomy wymagają niezwłocznej konsultacji z lekarzem, są też wskazaniem do wezwania pogotowia ratunkowego. Musisz być świadoma tych objawów i nie zwlekaj z poszukiwaniem pomocy, gdy tylko zauważysz u siebie którykolwiek z nich. 

Napady drgawkowe 

Napady drgawkowe są głównymi i najbardziej widocznymi objawami eklampsji. Gwałtowne, niekontrolowane skurcze mięśni mogą być przerażające zarówno dla samej pacjentki, jak i dla osób z otoczenia. Drgawki  mogą trwać kilka minut i często towarzyszy im utrata przytomności. 

Ostre bóle głowy 

Pacjentki opisują bóle towarzyszące eklampsji jako niezwykle silne, rozsadzające, niewspółmierne do typowych dolegliwości ciążowych. Dolegliwość często koncentruje się w okolicach skroni i czoła. 

Zaburzenia widzenia 

Zaburzenia widzenia objawiają się jako mroczki przed oczami, podwójne lub nieostre widzenie, a nawet chwilowa ślepota (niekiedy jedynie częściowa, w postaci plam w polu widzenia). Objawy te wynikają z nadciśnienia wpływającego na naczynia krwionośne w oczach. 

Ból w górnej części brzucha 

Ból w górnej części brzucha, zwłaszcza gdy jest odczuwalny po prawej stronie, może wskazywać na rozwój stanu znanego jako HELLP, który jest powiązany z eklampsją i charakteryzuje się hemolizą, podwyższonym poziomem enzymów wątrobowych oraz niską liczbą płytek krwi. 

Nagłe obrzęki 

Nagłe obrzęki występują szczególnie na twarzy, dłoniach, a także wokół oczu. Pojawiają się lub nasilają w bardzo krótkim czasie, co jest wynikiem zatrzymywania płynów i postępującej niewydolności nerek. 

Co powoduje rzucawkę ciążową? 

Rzucawka ciążowa, choć stanowi rozwinięcie preeklampsji, ma własne specyficzne czynniki ryzyka i mechanizmy prowadzące do jej wystąpienia. Główne przyczyny to: 

• historia rodzinna preeklampsji lub eklampsji – badania wskazują na genetyczne powiązania, które predysponują niektóre kobiety do rozwoju nadciśnienia ciążowego i jego komplikacji,
• przewlekłe lub ciążowe nadciśnienie – przyczynia się ono do zaburzeń w przepływie krwi, co może zaostrzyć stan i przyspieszyć jego rozwój,
• niewłaściwa dieta uboga w witaminy i minerały,
• nadwaga i otyłość,
• wiek poniżej 20. roku życia i powyżej 35. roku życia,
• palenie tytoniu, nadmierne spożycie alkoholu,
• brak aktywności fizycznej i stres. 

Powikłania rzucawki ciążowej i profilaktyka 

Rzucawka nie tylko stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia matki i dziecka, ale również może prowadzić do następujących powikłań zdrowotnych: 

• ostra niewydolność nerek lub wątroby,  
• zespół HELLP, 
• zaburzenia neurologiczne – trwałe uszkodzenie mózgu, utrata pamięci, inne dysfunkcje poznawcze, 
• rozwarstwienie tętnicy aorty, 
• zatorowość płucna, 
• poród przedwczesny. 

Kluczowym elementem zapobiegania rzucawce jest wczesne wykrywanie i leczenie stanu przedrzucawkowego. Pacjentki ciężarne powinny regularnie odbywać wizyty u położnika, monitorować ciśnienia krwi i wykonywać badanie moczu w kierunku obecności białek. 

Bibliografia: 

1. Erez O., Romero R., Jung E., Bosco M., Preeclampsia/eclampsia: the conceptual evolution of a syndrome, American Journal of Obstetrics & Gynecology 2022, 226(2 Suppl): S786-S803.
2. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/24333-eclampsia [dostęp 10.05.2024].
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK554392/ [dostęp 10.05.2024].