Toksokaroza – podstępna choroba brudnych rąk. Jak się objawia?

Toksokaroza jest najpowszechniejszą chorobą odzwierzęcą w krajach wysoko rozwiniętych. Pasożyty przenoszone są do ust przez zabrudzone palce czy podczas zabawy z zakażonym psem lub kotem. Często schorzenie nie daje wyraźnych objawów, bywa jednak i tak, że infekcja ma masywy charakter i doprowadza do szeregu zmian w mięśniach, stawach, a nawet układzie nerwowym i oczach. Jak rozpoznać toksokarozę? Czy jest wyleczalna?

Co to jest toksokaroza? 

Toksokaroza jest chorobą odzwierzęcą, przenoszoną przez pasożyty Toxocara spp. W przypadku kotów są to Toxocara cati, a u psów występuje odmiana Toxocara canis. U zwierząt toksokaroza jest powszechna, zmagają się z nią już nawet kilkutygodniowe psy i koty.  

Wraz z kałem zwierzęta wydalają larwy, które uaktywniają się w ciągu trzech tygodni. Jaja są w stanie zachować inwazyjność w glebie nawet przez kilka lat. Biorąc pod uwagę, że przy każdym wydaleniu kału do środowiska przedostaje się nawet 300 tys. jaj (czyli ponad 10 mln tygodniowo), skażenie ma olbrzymią skalę. 

Do zainfekowania organizmu pasożytami może dojść na skutek przeniesienia do ust zanieczyszczonej ziemi, a także podczas zabawy z chorym zwierzęciem. Właśnie dlatego tak często toksokaroza występuje u dzieci, trudno wszak wymagać od kilkulatka przestrzegania zasad higieny. Wkładanie brudnych rąk do ust, czy wręcz napychanie buzi piaskiem albo całowanie zwierząt to dość powszechna praktyka u dzieci w wieku przedszkolnym. Niestety właśnie w ten sposób bardzo szybko Toxocara spp. przenoszą się do nowego organizmu.

Objawy tokskokarozy 

Najbardziej dramatyczny przebieg toksokarozy występuje w przypadku dzieci. Wynika to z nie w pełni rozwiniętej odporności. Rozwija się wówczas postać trzewna choroby (zespół wędrującej larwy trzewnej), objawiająca się: 

• gorączką albo stanem podgorączkowym, 
• nadmierną potliwością, 
• bólami brzucha i mdłościami, 
• utratą apetytu, 
• bólem głowy, 
• bólami mięśniowo-stawowymi, 
• kaszlem, 
• wysypką, 
• zapaleniem oskrzeli, 
• osłabieniem, 
• nadpobudliwością, 
• bezsennością, 
• powiększeniem wątroby i śledziony, 
• powiększeniem węzłów chłonnych.

Rozwój objawów toksokarozy wraz z krążeniem krwi 

Wraz z krążeniem krwi wiele pasożytów przedostaje się do wątroby i tam najczęściej pozostaje. W sąsiadujących tkankach powstają wówczas ziarniniaki. Gdy zostaną wchłonięte, w miejscu po martwych pasożytach pozostają blizny. Te larwy, które pokonają barierę wątroby, przenoszą się dalej do płuc. Tam rozwinąć się mogą stany zapalne albo nacieki Löfflera. Nieliczne larwy, które nie zostaną zatrzymane w płucach, atakują dalej mięśnie i stawy. Wówczas mowa jest o masywnej infekcji, która może dać o sobie znać: 

• bólami mięśni (mialgia), 
• stanami spastycznymi oskrzeli (silny skurcz i obrzęk), 
• pogorszeniem funkcjonowania stawów (artropatia), 
• przewlekłymi zmianami skórnymi. 

W przypadku toksokarozy ocznej mogą rozwinąć się ziarniniaki (guzy) w gałce ocznej i wysięki zapalne. Jeśli na tym etapie nie zostanie rozpoczęte leczenie, może dojść do rozwarstwienia siatkówki oraz wylewów wewnątrzgałkowych, rozwoju zaćmy czy powstania wtórnego zeza. Toksokaroza oczna występuje przede wszystkim u dzieci powyżej 5. roku życia oraz u osób dorosłych. Najczęściej jest konsekwencją kilkuletniej infekcji, mogącej nie dawać bardzo wyraźnych objawów. W przypadku zaatakowania mózgu mogą wystąpić symptomy neurologiczne, takie jak bóle głowy, otępienie i drgawki.

W jaki sposób diagnozuje się toksokarozę? 

Podstawą diagnostyki toksokarozy jest badanie krwi. Wówczas wyniki zwykle jasno wskazują na: 

• leukocytozę (liczba białych krwinek powyżej normy), 
• hipereozynofilię (odsetek eozynofilii przekracza 20%), 
• hipergammaglobulinemię (poziom gammaglobulin znacznie przekracza normę), 
• wysokie stężenie IgE (immunoglobulin klasy E), 
• anemię, 
• podwyższone ALT i AST (enzymy wątrobowe). 

W przypadku toksokarozy ocznej okulista może zaobserwować zmiany w gałce ocznej podczas badania dna oka. Natomiast przy inwazji w mózgu badanie EEG (elektroencefalografia) ma zmieniony zapis. W takiej sytuacji zwykle konieczne jest wykonanie rezonansu magnetycznego mózgu oraz badania płynu mózgowo-rdzeniowego. Lekarz może też wykonać badanie USG, wówczas obserwuje się powiększenie wątroby i śledziony. Pomocne w diagnostyce może być też RTG klatki piersiowej, pozwala ono stwierdzić w płucach nacieki Loefflera.

Czy toksokaroza jest wyleczalna? 

Leczenie toksokarozy jest konieczne tylko w przypadku występowania objawów choroby. Wówczas lekarz może zalecić stosowanie leków przeciwpasożytniczych. W przypadku toksokarozy ocznej konieczna jest też terapia glikokortykosteroidami oraz leczenie zabiegowe. Przeprowadza się wówczas witrektomię w celu przywrócenia siatkówce prawidłowego położenia i fotokoagulację laserową. Niestety żadna z terapii nie daje 100 proc. pewności, że wszystkie larwy zostaną zlikwidowane. Właśnie dlatego konieczne jest regularne wykonywanie kontroli okulistycznych (co pół roku), aby wykluczyć inwazję larw w gałce ocznej. 

Bibliografia: 

1. Gawor J., Borecka A, Dobosz A., Marczyńska M., Żarnowska-Prymek H., Trzebicka A., Juszko J., Toksokaroza – niebezpieczna choroba odzwierzęca: epidemiologia, klinika, diagnostyka i zagrożenia dla dzieci, Życie Weterynaryjne 2008, 83(8), s. 655–658. 
2. Gawor J., Borecka A., Dobosz S., Marczyńska M., Żarnowska-Prymek H., Trzebicka A., Juszko J., Toksokaroza u dzieci – trudny problem kliniczny, Przegląd Epidemiologiczny 2008; 62, 407–413 . 
3. Komorowska-Szczepańska W., Babińska Z., Aleszewicz-Baranowska J., Obraz kliniczny toksokarozy u dzieci, Forum Medycyny Rodzinnej 2008, t. 2, nr 6, s. 465–467.