Troponina C, I, T – czy wysoki poziom jest powodem do niepokoju? 

Troponina jest czułym biomarkerem ostrych zespołów wieńcowych, w tym także najpoważniejszego – ostrego zawału serca. Wykorzystanie oznaczenia jej poziomu w diagnostyce kardiologicznej po raz pierwszy opisano w 1987 r. We współczesnej medycynie omawiane biomarkery mają kluczową rolę w rozpoznawaniu zawału serca i zespołów wieńcowych. Czym właściwie są? Jakie jest ich prawidłowe stężenie? Kiedy lekarz może zalecić ci zbadanie poziomu troponin?

Czym jest troponina? 

Troponina jest biomarkerem wykorzystywanym w diagnostyce zespołów wieńcowych, a więc patologii doprowadzającej do ograniczenia przepływu krwi przez tętnice wieńcowe zaopatrujące ściany serca w krew. Z punktu widzenia chemicznego są to białka drobnocząsteczkowe.  

To jeden z elementów mięśni poprzecznie-prążkowanych budujących serce – znajdują się w komórkach mięśniowych. Ich rolą jest regulowanie skurczów kardiomiocytów, czyli komórek tworzących tkankę odpowiedzialną za przewodzenie impulsów elektrycznych utrzymujących serce w rytmicznej pracy. W organizmie ludzkim występują trzy rodzaje troponin: 

• troponiny C – wiążą się z cząsteczkami wapnia ważnego dla prawidłowej pracy skurczowej serca i układu nerwowego, 
• troponiny I – powodują rozluźnienie mięśnia sercowego, co jest wynikiem hamowania reakcji między aktyną i miozyną, czyli białkami powodującymi skurcz mięśni, 
• troponiny T – powodują skurcz mięśnia sercowego, co jest wynikiem tworzenia kompleksu z trompiozyną i wiązania jonów wapnia.

Jakie są wskazania do badania poziomu troponiny? 

Badanie troponin sercowych (cTn) jest wskazane przy podejrzeniu zawału serca, zarówno świeżego, jak i tego, który wystąpił przed kilkoma dniami. Ponadto poziom biomarkerów jest cenny w diagnostyce: 

• cichego zawału serca (tzw. mikro zawału), 
• choroby wieńcowej, 
• niewydolności serca, 
• zapalenia mięśnia sercowego, 
• przerostu lewokomorowego serca. 

Poziom troponin może być wykorzystywany przez lekarza w monitorowaniu stanu zdrowia pacjenta po przeszczepie serca. To dlatego, że w przypadku odrzucenia organu przez układ immunologiczny ich stężenie wzrasta. Oznaczenie troponin sercowych powinno zostać wykonane każdorazowo przy podejrzeniu zawału serca, w tym po obowiązkowo po przyjęciu pacjenta na odział szpitalny. O zawale serca świadczą objawy takie jak: 

• dyskomfort lub ból rozlewający się po klatce piersiowej, ręce, żuchwie, nadbrzuszu, 
• duszność, 
• zblednięcie, 
• spadek ciśnienia, 
• zawroty głowy, 
• przyspieszony rytm pracy serca, 
• nagłe osłabienie, 
• omdlenie lub utrata przytomności, 
• nudności i wymioty. 

Jednak podwyższony poziom troponin nie występuje tylko przy zawale serca. Biomarkery mogą zostać wykryte także przy dolegliwościach takich jak: 

• niewydolność nerek, 
• zatorowość płucna, 
• sepsa, 
• rozległe oparzenia. 

Dlatego otrzymując wyniki, lekarz musi uwzględnić objawy zgłaszane przez pacjenta, aby stwierdzić, czy wysoki poziom troponiny ma związek z zaburzeniem pracy serca, czy z dolegliwościami niezwiązanymi z układem krwionośnym. Z podobnych względów nie decyduj się na samodzielną interpretację wyników otrzymanych z laboratorium. Nietrudno wówczas wysnuć błędne wnioski.

Jak zbadać poziom troponiny? 

Aby wykonać badanie poziomu troponiny, zgłoś się do laboratorium o dowolnej porze. Nie ma potrzeby bycia na czczo, tak jak jest to zalecane w przypadku wykonywania morfologii czy oznaczania stężenia glukozy. Krew pobierana jest z żyły łokciowej. Wysoki poziom troponin pojawia się już 3-4 godziny po zawale i utrzymuje się nawet do dziesięciu dni. Przy czym troponina T obecna jest w krwiobiegu do tygodnia, natomiast troponina I do wspomnianych dziesięciu dni.

Ile kosztuje badanie troponiny? 

Oznaczenie samej troponiny T kosztuje około 40 zł, natomiast zbadanie poziomu troponiny I nieco więcej – zwykle około 50 zł. Wynik zwykle dostępny jest w ciągu dwóch dni roboczych. Natomiast badanie poziomu troponiny C nie ma znaczenia diagnostycznego. Jedynie dwa spośród trzech biomarkerów dostarczają informacji na temat kondycji serca i pozwalają lekarzowi zaplanować dalsze postępowanie z pacjentem.

Jakie są normy troponiny? 

Troponiny zamknięte są w komórkach tkanki mięśniowej serca, dzięki temu mogą regulować funkcje kardiomiocytów. To znaczy, że w dobrze działającym układzie sercowo-naczyniowym białka te nie powinny być w ogóle obecne we krwi. Jeśli jednak dojdzie do uszkodzenia komórek tkanki mięśniowej, wydostają się one do krwiobiegu.  

W istocie więc troponiny I pojawiają się we krwi wyłącznie przy uszkodzeniu serca, dlatego są tak ważnym biomarkerem. Natomiast testy wykrywające troponiny T (cTnT) dają też wynik pozytywny po wykryciu białek uwalnianych przez mięśnie szkieletowe. O roli troponiny T świadczy zaktualizowana w 2018 r. definicja ostrego zawału serca. Zgodnie z nią, o patologii tej świadczy nieprawidłowe stężenie biomarkerów (w definicji z roku 2012 była mowa wprost o troponinach) przy jednoczesnym występowaniu cech świadczących o zawale serca. 

Choć więc zgodnie z obecnymi zaleceniami troponiny I i troponiny T ujmowane są jako biomarkery uszkodzeń mięśnia sercowego, to oznaczanie ich poziomu nie powinno być wykorzystywane profilaktyczne ze względu na wspomniane ryzyko uzyskana fałszywie dodatniego wyniku troponiny T. Co zamiast tego? Do rutynowego zastosowania zalecane są czułe testy cTn (hs-cTn). 

Bibliografia: 

1. Krintus M., Troponiny sercowe oznaczane testami o wysokiej czułości: aspekty analityczne i kliniczne, Diagnostyka Laboratoryjna 2015, nr 51(4), s. 315-320. 
2. Thygesen K., Alpert J., Jaffe A., Chaitman B., Bax J., Morrow D., White H., Czwarta uniwersalna definicja zawału serca (2018), Kardiologia Polska 2018, t. 76, nr 10, s. 1383-1415. 
3. Wocka-Marek T., Kłopotowski J., Kicka M., Wylężek P., Niedziela-Marx J., Zygan U., Wartość oznaczania troponiny i w diagnostyce uszkodzenia mięśnia sercowego w przebiegu ostrego zatrucia tlenkiem węgla, Medycyna Pracy 2002, t. 53, nr 2, s. 119-123.