Co to jest uchyłek Meckela? Powikłania i objawy, które powoduje

Uchyłek Meckela (umiejscowiony przy końcowym odcinku jelita cienkiego) jest wadą wrodzoną układu pokarmowego. To pozostałość po przewodzie żółtkowo-jelitowym obecnym w życiu płodowym. U większości osób nie daje żadnych objawów chorobowych. Może się jednak zdarzyć, że dojdzie do jego zapalenia lub krwawienia.

W terminologii medycznej „uchyłek” oznacza workowate uwypuklenie ściany narządu lub odchodzący od niego wyrostek. Występuje głównie w obrębie przewodu pokarmowego człowieka – w przełyku lub jelitach. Uchyłek Meckela dotyczy końcowego odcinka jelita cienkiego. Występuje u około 2% populacji, trzykrotnie częściej u mężczyzn, niż u kobiet. Do jego najczęstszych powikłań należą: zapalenie, krwawienie, owrzodzenie lub niedrożność jelit.

Gdzie znajduje się uchyłek Meckela?

Uchyłek Meckela jest pozostałością po przewodzie pępkowo-jelitowym (żółtkowym), który w życiu płodowym stanowi strukturę odpowiadającą układowi pokarmowemu. U większości osób zanika przed porodem. Z niewiadomych przyczyn zdarza się, że nie dochodzi do jego wchłonięcia, co może skutkować nieprzyjemnymi dolegliwościami. Częściej jednak przebiega bezobjawowo i jest wykrywany przypadkowo podczas badań obrazowych lub zabiegu chirurgicznego w obrębie jamy brzusznej. Uchyłek Meckela znajduje się w końcowym odcinku jelita cienkiego, około 60–100 centymetrów od zastawki krętniczo-kątniczej. Jego długość wynosi między 0,5 a 13 centymetrów. Może jednak się zdarzyć, że osiągnie znacznie większe rozmiary. Jest zbudowany z błony śluzowej jelita cienkiego, a niekiedy zawiera w sobie śluzówkę dwunastnicy, żołądka, jelita grubego lub tkankę trzustki. Uchyłek Meckela u dzieci rozpoznaje się zdecydowanie częściej, niż u osób dorosłych.

Objawy uchyłka Meckela

Objawy uchyłka Meckela są obecne u około 25% osób, które posiadają tę wadę jelit. U pozostałych pacjentów nie stwierdza się żadnych symptomów. Nieprzyjemne dolegliwości pojawiają się w momencie, gdy wystąpią poważne powikłania uchyłka Meckela – zapalenie, owrzodzenia, krwawienie lub niedrożności jelit. Najczęściej objawy uchyłka Meckela pojawiają się w pierwszych 2 latach życia dziecka, znacznie rzadziej stwierdza się je u osób dorosłych. W ostrych przypadkach dolegliwości są związane z tzw. ostrym brzuchem, który wiąże się z silnym bólem, napięciem mięśni brzucha i zatrzymaniem perystaltyki. Jest to niebezpieczny stan, który wymaga pilnej interwencji chirurgicznej.

Zapalenie uchyłka Meckela

Zapalenie uchyłka Meckela jest jednym z najczęstszych powikłań tej wrodzonej wady jelit. Pojawia się szczególnie w dużych uchyłkach, które posiadają zwężoną podstawę. Objawy kliniczne przypominają zapalenie wyrostka robaczkowego, z tą różnicą, że ból brzucha nie przemieszcza się do prawego dołu biodrowego. Zwykle występują:

• nudności i wymioty,
• wzdęcie brzucha,
• tkliwość brzucha w okolicy pępka,
• podwyższona temperatura ciała,
• przyspieszona akcja serca.

Ze względu na niecharakterystyczne objawy, rozpoznanie zapalenia uchyłka Meckela stawia się zwykle w momencie zabiegu chirurgicznego. W niektórych przypadkach może dojść do perforacji błony śluzowej i przedostania się treści pokarmowej poza jelita, co skutkuje zapaleniem otrzewnej.

Inne powikłania uchyłka Meckela

Najczęstszym powikłaniem uchyłka Meckela jest krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Pojawia się zwykle, gdy zawiera on w swojej strukturze błonę śluzową żołądka. Do objawów należą ból brzucha, stolec o ciemnej lub czarnej barwie bądź stwierdzenie obecności krwi utajonej w kale podczas badania laboratoryjnego. Jeżeli krwawienie jest obfite, żywoczerwona krew jest widoczna w stolcu gołym okiem. Innym powikłaniem uchyłka Meckela, które także może powodować krwawienie z przewodu pokarmowego, jest owrzodzenie. Ma ono związek z obecnością błony śluzowej żołądka w strukturze uchyłka, która produkuje kwas solny będący czynnikiem uszkadzającym okoliczne struktury jelit. Uchyłek Meckela może być przyczyną niedrożności jelit, czyli zatrzymania pasażu treści pokarmowej, która objawia się:

• bardzo silnym bólem brzucha,
• ogólnym osłabieniem,
• nudnościami i wymiotami,
• zatrzymaniem gazów i stolca,
• wzdęciami,
• tkliwością palpacyjną i obroną mięśniową w okolicy występowania przeszkody.

Leczenie uchyłka Meckela

W przypadku stwierdzenia dolegliwości związanych z obecnością uchyłka Meckela, zalecane jest jego chirurgiczne usunięcie, także za pomocą metody laparoskopowej, która nie wymaga rozcięcia powłok jamy brzusznej. Jeżeli do wykrycia uchyłka dojdzie podczas innej operacji jelit, lekarz zwykle podejmuje decyzję o jego profilaktycznym wycięciu, co zmniejsza ryzyko ewentualnych późniejszych powikłań.

Po usunięciu uchyłka Meckela dieta powinna być lekkostrawna. Należy także wyeliminować produkty, które mogą powodować wzdęcia oraz zaparcia. Wskazane jest również unikanie ciężkiego wysiłku fizycznego.