Co to jest zamartwica? Dowiedz się, jakie są jej przyczyny i jakie niesie za sobą skutki

Zamartwica jest poważnym zagrożeniem dla dziecka w czasie ciąży i podczas porodu. Jej doświadczenie pociąga za sobą skutki, które mogą rzutować na dalsze życie dziecka. Istotą zamartwicy jest ciężka niewydolność oddechowa i krążeniowa, która prowadzi do niedotlenienia płodu. Zdecydowanie częściej występuje u wcześniaków.

Zamartwica to termin, który odnosi się do ciężkiej niewydolności oddechowej i krążeniowej u płodu i noworodka. Zamartwica okołoporodowa rozwija się najczęściej krótko przed porodem albo w jego trakcie. Niesie ona za sobą wiele powikłań, które mogą niekorzystnie wpływać na późniejszy rozwój dziecka, poza tym stanowi częstą przyczynę okołoporodowych zgonów dzieci. Zamartwica urodzeniowa może mieć także charakter krótkotrwały i wówczas nie wiąże się z żadnymi powikłaniami dla dziecka. Do pojawienia się jej u noworodka predysponuje zwłaszcza wcześniactwo, gdyż u takich dzieci struktury układu oddechowego nie są jeszcze w pełni wykształcone.

Przyczyny zamartwicy płodu

Szacuje się, że u około 80% wcześniaków urodzonych około 25. tygodnia ciąży dochodzi do powstawania zamartwicy. Niezwykle ważne jest prawidłowe monitorowanie ciężarnej i płodu w czasie ostatnich miesięcy ciąży, a także okołoporodowo. Pozwala to zdiagnozować zaburzenia we wczesnym okresie rozwoju i umożliwia podjęcie prawidłowego postępowania. Wiedząc już, co to jest zamartwica, warto dowiedzieć się, jakie są jej przyczyny i które sytuacje predysponują do jej rozwoju. Największe ryzyko zamartwicy wewnątrzmacicznej płodu związane jest z porodem przedwczesnym, czyli z wcześniactwem. Im termin porodu jest bardziej zbliżony do właściwego, tym mniejsze jest ryzyko zamartwicy noworodka – po 36. tygodniu wynosi ono zaledwie 0,1%. Istnieje szereg czynników pochodzenia matczynego i płodowego, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia zamartwicy porodowej. Od strony ciężarnej są to choroby związane z niewydolnością oddechową (astma, przewlekłe zapalenie oskrzeli, choroby miąższowe płuc), schorzenia układu krążenia prowadzące do jego niewydolności (zwężenia i niedomykalności zastawek znacznego stopnia, kardiomiopatie, nadciśnienie tętnicze), niedokrwistości. Z chorób występujących jedynie w ciąży to: stan przedrzucawkowy i rzucawka, gestoza. Ponadto cukrzyca, zwłaszcza źle uregulowana, nieprawidłowa czynność skurczowa macicy w trakcie porodu, przedłużający się poród. Poza tym choroby zakaźne prowadzące do zakażeń wewnątrzmacicznych także sprzyjają rozwojowi zamartwicy. Wśród płodowych czynników ryzyka należy wymienić zaburzenia rozwojowe układu oddechowego i krążenia, a także nieprawidłowości w obrębie pępowiny i łożyska (np. przedwczesne jego odklejenie). Ponadto zamartwicy sprzyja nieprawidłowe ułożenie płodu oraz owinięcie dziecka pępowiną. Istotny wydaje się także sposób porodu – zamartwicę częściej obserwuje się u noworodków urodzonych przez cesarskie cięcie. Czasami może mieć ona związek z nieprzygotowaniem kobiety do porodu, reakcją stresowo-histeryczną i brakiem współpracy z personelem medycznym.

Objawy zamartwicy u płodu i dziecka

Mechanizm powstawania zamartwicy jest stosunkowo prosty. W przypadku zmniejszonej ilości tlenu i trudności w oddychaniu u płodu dochodzi do gwałtownych, niekontrolowanych ruchów oddechowych, które mają doprowadzić do zwiększenia ilości tlenu. To często powoduje zachłyśnięcie się wodami płodowymi, co pogarsza wymianę gazową wewnątrzmacicznie i po urodzeniu. Zaobserwować to można u płodu w czasie badania KTG – nieprawidłowa czynność serca płodu. Na zamartwicę wskazuje też zielone zabarwienie wód płodowych (wiąże się to z oddaniem smółki). Noworodek, u którego doszło do zamartwicy, ma nieprawidłową czynność oddechową lub w ogóle jest niezdolny do samodzielnego oddychania. Wykładnikami trudności jest wciąganie klatki piersiowej przy oddechu, co jest wyrazem uruchomienia dodatkowych mięśni oddechowych. Poza tym obserwować można zaburzenia rytmu serca, bladość skóry, czasem sinicę i zaburzenia neurologiczne.

Skutki zamartwicy u noworodka

Przede wszystkim ważne jest odpowiednie monitorowanie noworodka i postępowanie bezpośrednio po porodzie, aby uzyskać prawidłowe utlenowanie tkanek. Skutki zamartwicy mogą być bardzo różne. Czasem, gdy trwa ona krótko, powikłania w ogóle nie są obserwowane, jednakże każde dziecko po jej przebyciu wymaga monitorowania lekarskiego (nawet jeżeli ich rozwój jest prawidłowy). Dzieci po incydencie zamartwicy okołoporodowej mogą mieć zaburzenia koncentracji, trudności w skupieniu uwagi i nauce, nadpobudliwość ruchową. Do najcięższych powikłań należą zaburzenia neurologiczne: opóźnienie umysłowe, padaczka, porażenie mózgowe.