Co to jest zapalenie otrzewnej? Poznaj jego przyczyny oraz objawy i dowiedz się, jakie są rokowania

Zapalenie otrzewnej to stan zapalny w obrębie jamy brzusznej, którą wyścieła otrzewna. Choroba ma bardzo wiele przyczyn. Z reguły objawy pojawiają się nagle i postępują w bardzo szybkim tempie. Zapalenie otrzewnej wymaga bezwzględnej hospitalizacji, a często również interwencji chirurgicznej. Stan zapalny otrzewnej stanowi zagrożenie życia.

Zapalenie otrzewnej to stan zapalny w obrębie jamy brzusznej, która wyściełana jest przez cienką błonę surowiczą. Do jej powstania mogą prowadzić wszelkie choroby zapalne narządów zlokalizowanych w jamie brzusznej. Stan zapalny otrzewnej wywołuje objawy, które pojawiają się nagle, mają dużą dynamikę przebiegu i nie zawsze możliwe jest określenie rokowania choroby. W przypadku ograniczonego zapalenia otrzewnej jest ono dość dobre, natomiast w przypadku rozlanego zapalenia otrzewnej albo stanu zapalnego związanego z obecnością treści ropnej w jamie brzusznej (ropne zapalenie otrzewnej) jest raczej niepomyślne i może prowadzić do zgonu chorego. Podejrzenie zapalenia otrzewnej jest wskazaniem do pilnej hospitalizacji i konsultacji chirurgicznej.

Otrzewna – czym jest ta struktura i co to jest zapalenie otrzewnej?

Otrzewną nazywamy cienką surowiczą błonę, która pokrywa od wewnątrz ściany jamy brzusznej i miednicy, wraz z narządami w nich zawartymi. W warunkach fizjologicznych u zdrowego człowieka otrzewna i jama otrzewnej są jałowe. Podstawową funkcją otrzewnej jest podtrzymywanie narządów wewnętrznych i utrzymywanie ich w prawidłowym położeniu. O ostrym zapaleniu otrzewnej mówimy w sytuacji, w której dochodzi do „zanieczyszczenia” jej przez drobnoustroje, co zaburza jałowe warunki. Poza drobnoustrojami do zapalenia otrzewnej mogą też prowadzić czynniki drażniące. Najczęściej zapalenie otrzewnej związane jest z jej infekcją bakteryjną. Jednak można też spotkać zapalenie otrzewnej związane z podrażnieniem żółcią (żółciowe zapalenie otrzewnej), sokiem trzustkowym, krwią, kwaśną treścią z żołądka lub kałem (kałowe zapalenie otrzewnej). Podstawowym mechanizmem zapalenia otrzewnej jest przerwanie ciągłości organów znajdujących się w jamie brzusznej, uwolnienie czynników drażniących i infekcyjnych i zaburzenie jałowości otrzewnej.

Zapalenie otrzewnej – przyczyny schorzenia

Przyczyny zapalenia otrzewnej są bardzo różne. Wiele stanów zapalnych i chorobowych narządów jamy brzusznej może wywołać zapalenie otrzewnej. Częstą przyczyną jest perforacja w obrębie układu pokarmowego, która może dotyczyć żołądka czy jelita w dowolnym jego miejscu. Poza tym do zapalenia otrzewnej doprowadzić może zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie uchyłka jelita i niedrożność jelit. Także choroby wątroby (marskość, stany zapalne) i trzustki (przede wszystkim jej ostre zapalenie) doprowadzić mogą do zapalenia otrzewnej. Z wątrobą ściśle związany jest pęcherzyk żółciowy, którego stan zapalny i perforacja ściany także infekują otrzewną. Dużą grupę przyczyn stanowią też urazy jamy brzusznej, zwłaszcza rany penetrujące struktury jamy brzuszne, które uszkadzają narządy i zaburzają jałowość otrzewnej. U kobiet dodatkowo przyczynami zapalenia otrzewnej mogą być infekcje i schorzenia ginekologiczne. Należą do nich ropnie jajowodu i jajnika, stany zapalne z pęknięciem macicy oraz ciąża pozamaciczna. Kolejną grupą przyczyn są powikłania po leczeniu operacyjnym w obrębie jamy brzusznej.

Objawy stanu zapalnego jamy brzusznej

Objawy zapalenia otrzewnej są bardzo różne, ich stopień nasilenia też jest różny w zależności od zaawansowania procesu zapalnego. Objawem charakterystycznym jest silny ból brzucha. Może być on zlokalizowany i ograniczony do jednego miejsca (w zależności od tego, który narząd jest przyczyną dolegliwości) albo rozlany i obejmować cały brzuch. Ból nasila się przy ruchach ciała, może promieniować do pleców. Tym dolegliwościom towarzyszą nudności i wymioty, gorączka, zawroty głowy. Zaobserwować można spadek ciśnienia i wzrost tętna.

Zapalenie otrzewnej a powikłania

Najczęstsze powikłania to zrosty wewnątrzotrzewnowe oraz ropnie międzyjelitowe. Wśród powikłań występują także ropnie narządów jamy brzusznej, może rozwinąć się wstrząs, posocznica, niewydolność wielonarządowa, a w rezultacie zgon. Przy zapaleniu otrzewnej rokowania są nieprzewidywalne i trudno jest określić, jak poważny przebieg będzie miało schorzenie.

Jak wygląda leczenie w przypadku zapalenia otrzewnej?

Podejrzenie zapalenia otrzewnej wymaga bezwzględnej hospitalizacji i konsultacji chirurga. Im szybciej zostanie wdrożone leczenie, tym lepsze są rokowania dla pacjenta. W większości przypadków terapię rozpoczyna się od leczenia operacyjnego. Dodatkowo stosuje się antybiotykoterapię, leki przeciwbólowe, przeciwkrzepliwe i uzupełnianie niedoborów elektrolitowych i białka.