Co to jest zasłabnięcie i jakie mogą być jego przyczyny? Etiologia i objawy zjawiska, pierwsza pomoc przy zasłabnięciu

Omdlenia i zasłabnięcia to niepokojące objawy pojawiające się najczęściej w przebiegu tymczasowej nagłej niewydolności lub przewlekłych chorób neurologicznych, hormonalnych, toksykologicznych czy krążeniowo-oddechowych, które wymagają udzielenia pierwszej pomocy przedmedycznej.

Zasłabnięcie określane jest również jako stan przedomdleniowy, w którym dochodzi do poczucia tracenia przytomności i szybkiego spadku sił witalnych, lecz bez ich rzeczywistej utraty. Objawy zasłabnięcia (m.in. zawroty głowy, zaburzenia widzenia czy osłabienie mięśniowe) zwykle nie są groźne, ale stanowią wyraźne świadectwo ostrego zaburzenia homeostazy organizmu.

Co to jest zasłabnięcie?

Zasłabnięcie to zaburzenie czynności funkcji życiowych – tzw. stan przedomdleniowy charakteryzujący się uczuciem tracenia przytomności i kontaktu ze środowiskiem wraz z postępującym zaburzeniem świadomości bez ich rzeczywistej utraty. Omdlenie często jest utożsamiane z zasłabnięciem, szczególnie podczas wysyłania zgłoszenia zdarzenia służbom ratowniczym, gdzie pod wpływem emocji świadek niepoprawnie opisuje objawy i ma tendencje do wyolbrzymiania faktów. Zasłabnięcie to chwilowe osłabienie organizmu, podczas gdy omdlenie stanowi konsekwencje postępujących objawów zasłabnięcia, aż do zupełnej, ale krótkotrwałej utraty przytomności, czyli odcięcia świadomości. Oba stany, mimo że wykazują tendencję do samoistnego i pełnego ustępowania w ciągu kilku minut, wymagają interwencji medycznej.

Przyczyny zasłabnięcia

Zasłabnięcia mogą być wynikiem tymczasowych zaburzeń funkcjonowania ogólnoustrojowego organizmu (np. zasłabnięcie po wysiłku) lub przewlekłych chorób powstałych na tle neurologicznym, hormonalnym, toksycznym, metabolicznym i krążeniowo-oddechowym. Do najczęściej notowanych przyczyn zasłabnięcia zalicza się:

• nagłe spadki ciśnienia tętniczego krwi na skutek zaburzeń rytmu pracy serca;
• wysoką temperaturę otoczenia, odwodnienie organizmu, spadek stężenia cukru we krwi;
• skrajne stany emocjonalne, choroby psychiczne;
• zatrucia alkoholowe, narkotykowe, polekowe czy dwutlenkiem węgla; odurzenia zapachowe.

Zasłabnięcie w ciąży jest często obserwowanym zjawiskiem powstającym na tle tymczasowego przeciążenia układu sercowo-naczyniowego i hormonalnego.

Nagłe zasłabnięcie to często spotykane zjawisko wśród dzieci i młodzieży. Zasłabnięcie u dziecka w wieku szkolnym często spowodowane jest zaburzeniami żywienia, np. anemią, cukrzycą, a także zrywnym wstawaniem z łóżka, gdzie niskie ciśnienie utworzone w przebiegu pozycji leżącej nie pokrywa natychmiastowego zapotrzebowania organizmu na tlen po wstaniu. Z kolei zasłabnięcie u nastolatków często wywołane jest długotrwałą pozycją stojącą, np. w trakcie apeli szkolnych, gdzie krew zalegająca w żyłach kończyn dolnych prowokuje spadek ciśnienia, zwłaszcza u wysokich i szczupłych osób, u których dodatkowo obserwuje się silne zmiany hormonalne wynikające z okresu dojrzewania oraz niedożywienia (u odchudzających się dziewcząt).

Objawy zasłabnięcia

Zasłabnięcie to fizjologiczna reakcja obronna organizmu przed postępującym niedotlenieniem tkanek, w której przebiegu wiotczejące mięśnie wymuszają osunięcie się pacjenta na ziemię lub przyjęcie wygodnej, bezpiecznej pozycji. Niskie ułożenie sprzyja poprawie krążenia i dotlenienia mózgu, co wpływa na powrót do normalnego stanu. Oprócz spadku sił witalnych zasłabnięcie objawia się m.in.: zawrotami głowy, zaburzeniami widzenia, mdłościami, uczuciem kołatania serca, zimnymi zlewnymi potami lub kroplą potu nad górną wargą, dusznościami, bladą skórą, wrażeniem gorąca. W przypadku utraty siły mięśniowej warto przyjąć możliwie szybko niską pozycję np. siedzącą lub leżącą, w celu uniknięcia niekontrolowanego upadku, który może być niebezpieczny dla zdrowia i życia pacjenta.

Pierwsza pomoc w przypadku zasłabnięcia

Postępowanie w przypadku zasłabnięcia, bez względu na wiek poszkodowanego, polega na:

• udzieleniu pomocy w ułożeniu pacjenta na wznak, czyli pozycji leżącej na plecach z uniesionymi nad poziom tułowia nogami, czyli przybranie tzw. pozycji przeciwwstrząsowej;
• w przypadku kiedy nie ma możliwości położenia się pomocy poszkodowanemu przyjęciu wygodnej siedzącej pozycji z pochyloną głową i oparciem łokci lub rąk o uda lub kolana; niskie i stabilne pozycje ułożeniowe sprzyjają wyrównaniu ciśnienia tętniczego;
• zapewnieniu przestrzeni i dostępu do świeżego powietrza, np. otwarcie okna, rozgonienie tłumu gapiów na chodniku;
• rozpięciu ubrań pod szyją mogących wywierać ucisk na drogi oddechowe;