Co to jest zespół Sjörgena? Przyczyny, objawy i leczenie zespołu związanego ze zmniejszonym wydzielaniem gruczołów łzowych, śluzówek i ślinianek

Zespół Sjögrena należy do grupy przewlekłych chorób autoimmunologicznych. Nazywany bywa także zespołem suchości, gdyż większość dolegliwości w jego przebiegu związanych jest ze zmniejszonym wydzielaniem gruczołów łzowych, śluzówek i ślinianek. Najczęściej występuje u kobiet w okresie okołomenopauzalnym.

Zespół Sjögrena zaliczany jest do chorób związanych z wytwarzaniem przeciwciał nastawionych przeciwko komórkom własnego organizmu. Najczęściej mówi się o nim też zespół suchości, co ma związek z jego objawami. W chorobie Sjögrena występują między innymi zaburzenia wydzielania gruczołów ślinowych i ślinianek, co przyczynia się do nadmiernej suchości oczu oraz jamy ustnej. Objawy schorzenia często stanowią największy kłopot dla chorych i stają się przyczyną konsultacji lekarskiej. Choroba ta dotyczy w większości kobiet i zwykle objawia się w wieku okołomenopauzalnym. Zespół Sjögrena ma przewlekły przebieg, nie można go całkowicie wyleczyć, ale można farmakologicznie znacznie złagodzić dolegliwości.

Jakie są przyczyny powstawania zespołu Sjögrena?

Zespół Sjögrena jest drugą najczęstszą chorobą autoimmunologiczną diagnozowaną wśród ludzi. Szacuje się, że cierpi na nią 1–5% całej populacji, wśród której ponad 90% stanowią kobiety, najczęściej w wieku 50–55 lat. Za rozwój choroby odpowiedzialne są przeciwciała, które skierowane są przeciwko komórkom własnego organizmu. W przypadku zespołu Sjögrena przeciwciała atakują komórki gruczołów wydzielniczych, co zaburza ich funkcje i daje efekt w postaci zmniejszonego wydzielania łez i śliny.

Zakłada się, że przyczyny chorób autoimmunologicznych mogą być genetyczne oraz infekcyjne (np. spowodowane przez przebycie zapalenia wywołanego przez wirusy Epsteina-Barr czy cytomegalii). Z uwagi na to, że objawy choroby pojawiają się najczęściej u kobiet w wieku menopauzalnym, uważa się, iż etiologia schorzenia może mieć związek z zaburzeniami hormonalnymi.

Objawy towarzyszące zespołowi Sjögrena

Przy chorobie występujące objawy możemy podzielić na te związane z patologiami gruczołów wydzielniczych i pozagruczołowe, gdzie zmiany dotyczą narządów wewnętrznych, a także układu nerwowego. Wśród symptomów należących do pierwszej grupy najbardziej charakterystyczne są dolegliwości ze strony narządu wzroku i ślinianek. Pojawia się suchość rogówki i spojówek, co jest odczuwalne jako pieczenie i świąd oczu. Tym dolegliwościom towarzyszy nadwrażliwość oczu na światło i obecne w powietrzu substancje drażniące. W związku z zaburzeniami funkcji ślinianek pojawia się kserostomia (nasilona suchość w jamie ustnej). Wraz z nią występują trudności z połykaniem pokarmów i łączeniem jedzenia w kęsy pokarmowe. Ponadto można mieć do czynienia z utratą smaku i węchu. Czasami występują trudności w mówieniu. Brak śliny sprzyja rozwojowi próchnicy, zwiększa podatność na zakażenia grzybicze w obrębie jamy ustnej. Suchości tej może towarzyszyć suchość w nosie, która przyczynia się do nawracających krwawień z nosa, stanów zapalnych zatok i oskrzeli.

Objawy pozagruczołowe to głównie dolegliwości podobne do reumatologicznego zapalenia stawów (bóle kostno-stawowe, ograniczenie ruchomości w stawach), zapalenie trzustki i tarczycy, a także zmiany w płucach i nerkach. Przy zespole Sjögrena objawy neurologiczne także mogą być dokuczliwe dla pacjenta. Przebiegają one w postaci neuropatii czuciowych oraz ruchowych i mieszanych.

Zespół Sjögrena – diagnostyka schorzenia

Przy zespole Sjögrena badania laboratoryjne z krwi mają największe znaczenie i pozwalają postawić rozpoznanie. Określa się obecność przeciwciał ANA (anty-Ro i anty-La), pewną wskazówką są także parametry morfologii, w której występuje podwyższony poziom gammaglobulin, leukopenia i niedokrwistość. Pozostałe testy są tylko badaniami pomocniczymi. Przeprowadza się test Schirmera, oceniający ilość wydzielanych łez, test Saxona, który szacuje ilość wydzielanej śliny, często wykonuje się także badania obrazowe jak USG, MRI ślinianek.

Leczenie zespołu Sjögrena i stosowane metody terapeutyczne

W leczeniu choroby najważniejsze jest łagodzenie dolegliwości związanych z suchością. Stosowane są sztuczne łzy, preparaty w aerozolach zawierające witaminy A i E do nawilżania śluzówki jamy ustnej. Czasem przy zespole Sjögrena wskazane jest leczenie biologiczne polegające na podawaniu leków modyfikujących odpowiedź układu odpornościowego. Zdarza się też, że niezbędne w terapii są glikokortykosteroidy. Przy zespole Sjögrena leczenie naturalne nie odgrywa zbyt dużej roli, można jednak skupić się na właściwym i zdrowym odżywianiu. Jaka dieta przy zespole Sjögrena będzie najlepsza? Przede wszystkim taka z dużą ilością przyjmowanych płynów – około 2–2,5 l dziennie – oraz z jak najmniejszą zawartością substancji chemicznych i produktów wysoko przetworzonych (może to nasilać produkcję przeciwciał).