Czym jest spondyloartropatia zapalna i jak ją leczyć?

Spondyloartropatie zapalne (SpA) to przewlekłe choroby reumatyczne, które manifestują się objawami ze strony układu mięśniowo-szkieletowego, w tym obrzękiem, bólem i sztywnością stawów. Do spondyloartropatii zalicza się m.in. zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) i łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS). Jak diagnozuje się SpA? Na czym polega leczenie spondyloartropatii? 

Czym jest spondyloartropatia?

Spondyloartropatia to nazwa grupy chorób reumatycznych o podobnym podłożu patogenetycznym i wspólnych objawach klinicznych. Charakterystycznymi symptomami SpA są zapalenie stawów kręgosłupa, stawów krzyżowo-biodrowych i stawów obwodowych. Przyczyny powstawania spondyloartropatii nie zostały do końca poznane. Przeprowadzone badania wskazują, że na rozwój  spondyloartropatii mają wpływ czynniki genetyczne, w tym gen HLA-B27. Przypuszcza się, że w patogenezie SpA biorą również udział czynniki immunologiczne i środowiskowe (np. zakażenia bakteryjne). Częstotliwość występowania spondyloartropatii w ogólnej populacji wynosi 1%. 

Spondyloartropatia – postacie

Do spondyloartropatii zalicza się: 

• zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK), 
• łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS), 
• spondyloartropatie młodzieńcze, 
• reaktywne zapalenie stawów, 
• zapalenie stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit, 
• spondyloartropatie niezróżnicowane. 

Ponadto spondyloartropatię dzieli się na:  

• spondyloartropatię osiową, w której przeważają objawy ze strony kręgosłupa i tkanek przykręgosłupowych, 
• spondyloartropatię obwodową, charakteryzującą się zapaleniem stawów kończyn dolnych, stawów krzyżowo-biodrowych oraz przyczepów ścięgnistych.  

U niektórych osób mogą występować zarówno objawy osiowe, jak i obwodowe. 

Objawy spondyloartropatii seronegatywnej

Jednym z podstawowych objawów spondyloartropatii jest przewlekły ból kręgosłupa trwający dłużej niż 3 miesiące. Ból nie ustępuje w pozycji siedzącej, nasila się w nocy i zazwyczaj mija po aktywności fizycznej. Ponadto u chorych z SpA występować mogą bóle stawów, np. stawu kolanowego, skokowego, stawów palców i stawów stopy.

Objawy zesztywniającego zapalanie stawów

W zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa początkowe objawy choroby obejmują przede wszystkim ból w okolicy lędźwiowo-krzyżowej promieniujący do pośladków, a nieco rzadziej ból w odcinku szyjnym kręgosłupa i ból stawów. Chorzy odczuwają poranną sztywność. Wraz z rozwojem choroby dochodzi do zwiększenia bólu i ograniczenia ruchomości kręgosłupa. Proces zapalny obejmujący kolejne odcinki kręgosłupa prowadzi do bólu w klatce piersiowej odczuwanego podczas oddychania oraz utraty prawidłowych krzywizn kręgosłupa. 

Objawy łuszczycowego zapalenia stawów

Łuszczycowe zapalenie stawów objawia się zapaleniem stawów obwodowych oraz występowaniem wykwitów łuszczycowych. Choroba przebiega z okresami zaostrzeń i remisji. Chorzy odczuwają ból i sztywność stawów. Jednym z objawów ŁZS są zaczerwienie, ból i obrzęk palców (tzw. palce kiełbaskowate). Może wystąpić też objaw naparstka, czyli zagłębienia w płytce paznokciowej. W zaawansowanej postaci choroby pojawiają się deformacje stawów. 

Objawy spondyloartropatii młodzieńczej

Spondyloartropatie młodzieńcze (mSpA) to choroby zapalne stawów i przyczepów ścięgnistych, które rozwijają się u chorych przed 16. rokiem życia. Wyróżnia się kilka postaci mSpA:  

• młodzieńcze zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (mZZSK),  
• młodzieńcze łuszczycowe zapalenie stawów (mŁZS),  
• zespół Reitera,  
• zapalenie stawów w przebiegu chorób jelit (choroby Leśniowskiego–Crohna i wrzodziejącego zapalenie jelita grubego),  
• zapalenie stawów towarzyszące zapaleniu przyczepów ścięgnistych,  
• jednostki niezróżnicowane. 

W zależności od danej postaci, chorzy ze spondyloartropatią młodzieńczą mogą cierpieć na: 

• ból, obrzęk i ograniczenie ruchomości stawów, 
• zapalenie przyczepów ścięgnistych pięty, śródstopia, rzepki i innych; towarzyszy im ból i obrzęk, 
• zapalenie stawów biodrowo-krzyżowych, które powoduje ból pośladków, 
• ból pleców, 
• zapalenie tęczówki oka, 
• łuszczycę. 

Diagnostyka spondyloartropatii

Rozpoznanie spondyloartropatii seronegatywnej stawiane jest na podstawie stanu klinicznego pacjenta oraz przeprowadzonych badań. Na początku reumatolog zbiera wywiad lekarski i wykonuje badanie przedmiotowe. Zlecane są badania krwi, w tym oznaczenie stężenia białka C-reaktywnego (CRP), odczynu Biernackiego (OB) i czynnika reumatoidalnego (RF). Konieczne jest również wykonanie zdjęcia RTG stawów biodrowo-krzyżowych, a w wybranych przypadkach pogłębienie diagnostyki poprzez wykonanie rezonansu magnetycznego (MRI). 

Przy podejrzeniu ZZSK lub młodzieńczego reumatoidalnego zapalenia stawów dodatkowo oznacza się antygen HLA-B27. Jest on wykrywany u ok. 90-95% chorych z ZZSK, niemniej jednak brak antygenu HLA-B27 nie wyklucza obecności ZZSK. W diagnostyce spondyloartropatii seronegatywnej konieczne jest wykluczenie chorób o podobnym przebiegu, w tym. reumatoidalnego zapalenia stawów. Diagnostyka spondyloartropatii często przysparza trudności, przez co rozpoznanie choroby opóźnia się w czasie o średnio 5-10 lat. 

Leczenie spondyloartropatii

Spondyloartropatie seronegatywne to choroby przewlekłe, dlatego niemożliwe jest ich całkowite wyleczenie. Leczenie ma na celu łagodzenie objawów, poprawę komfortu życia i zminimalizowanie ryzyka powikłań. W terapii SpA lekami pierwszego wyboru są niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). W przypadku braku skuteczności działania tych leków, w spondyloartropatii zastosowanie znajduje leczenie biologiczne. Aby je otrzymać, konieczne jest przejście kwalifikacji w ramach programu lekowego. 

Jednym z elementów leczenia spondyloartropatii seronegatywnych jest fizjoterapia oraz rehabilitacja. Ćwiczenia muszą być dopasowane indywidualnie do stanu zdrowia chorego. Chociaż nie ma specjalnej diety dla osób ze spondyloartiopatią, korzystnie może wpływać dieta przeciwzapalna, która wycisza proces zapalny toczący się w organizmie. Spondyloartropatie seronegatywne to schorzenia postępujące, które mogą prowadzić do stopniowego upośledzenia sprawności, a nawet trwałego kalectwa. Z tego względu osoby chore mogą ubiegać się o rentę. 

Bibliografia: 

1. Felis-Giemza A., Spondyloartropatia a zmiany narządowe — kompleksowe podejście do pacjenta, Varia Medica 2018, tom 2, nr 1, strony 91-97. 
2. Jeleniewicz R., Suszek D., Majdan M., Seronegatywna spondyloartropatia zapalna w przebiegu nieswoistego zapalenia jelit, Reumatologia 2011, 49, 6: 450-455. 
3. Stanisławska-Biernat E., Świerkot J., Tłustochowicz W., Spondyloartropatie. Reumatologia 2012, 50, 2: 93-102.