Z czego wynika podwyższona glukoza? Czy to groźny stan?
Podwyższona glukoza u dzieci i dorosłych to coraz poważniejszy problem. Najczęściej winowajcą jest cukrzyca typu 2., będąca powikłaniem otyłości, nikłej aktywności ruchowej czy nieprawidłowo zbilansowanej diety, obfitującej w wysokoprzetworzone produkty. Ale to nie jedyny możliwy powód podwyższonego poziomu glukozy we krwi. Z czego jeszcze może wynikać taki stan? Kiedy jest mowa o zbyt wysokim poziomie glukozy? Jak zbadać ten parametr krwi?
Dlaczego właściwy poziom glukozy jest tak istotny?
Glukoza jest cukrem prostym i podstawowym źródłem energii. Ale nie tylko. Pełni też istotną funkcję w procesie metabolizmu i funkcjonowania komórek. Bez glukozy organizm nie jest w stanie sprawnie działać. Nie oznacza to jednak, że im więcej we krwi glukozy, tym lepiej. Nic bardziej mylnego. Widać to wyraźnie na przykładzie eksperymentu na psach przeprowadzonego przez Oscara Minkowskiego i Josepha von Meringa w 1889 r. Naukowcy wycięli wówczas zwierzętom trzustkę.
Dzisiaj wiemy, że organ ten odpowiada za produkcję insuliny, która niejako zarządza zasobami glukozy w taki sposób, aby organizm mógł wykorzystać ją jako energię. Wtedy jednak wciąż poszukiwano informacji. Już kilka dni po operacji przeprowadzonej na psach, rozwinęła się u nich glikozuria – poziom glukozy w moczu był tak duży, że wabił roje much. Wkrótce potem zwierzęta zapadły w śpiączkę cukrzycową, a potem zmarły. Jak więc widzisz, glukoza jest niezbędna organizmowi do przeżycia, ale jej nadmiar (nieleczony) też prowadzi do zgonu.
Według standardów diabetologicznych prawidłowy zakres glikemii, czyli poziomu cukru we krwi na czczo, powinien wynosić do 99 mg/dl. Wynik pomiędzy 100 a 125 mg/dl uważany jest za nieprawidłową glikemię. Natomiast za prawidłowy poziom glukozy poposiłkowej uważa się wynik do 139 mg/dl. Zakres pomiędzy 140 a 200 to nieprawidłowa tolerancja glukozy po posiłku. Obie te sytuacje uważane są przez lekarzy za stan przeciwcukrzycowy.
Co oznacza, że glukoza jest podwyższona?
Prawidłowy poziom glukozy na czczo wynosi 3,9-5,5 mmol/l (70–99 mg/dl). Nie oznacza to jednak, że po przekroczeniu górnej granicy natychmiast mowa jest o cukrzycy. To dopiero stan przedcukrzycowy. Jego również nie bagatelizuj. Podwyższona glukoza na czczo może świadczyć o zaburzeniach w funkcjonowaniu organizmu, którym lekarz powinien się przyjrzeć i w razie potrzeby zalecić właściwe leczenie. Zbagatelizowanie stanu przedcukrzycowego to prosta droga do cukrzycy, dlatego poniżej przedstawiono normy poziomu glukozy we krwi:
| Zakres referencyjny | Oznaczenie poziomu glukozy |
| 3,9-5,5 mmol/l (70-99 mg/dl) | prawidłowy poziom cukru we krwi |
| 5,6-6,9 mmol/l (100-125 mg/dl) | stan przedcukrzycowy |
| powyżej 7,0 mmol/l (126 mg/dl) | cukrzyca |
Jak zbadać poziom glukozy?
Badanie poziomu glukozy zawsze wykonuj na czczo. Głodówka powinna trwać 12-14 godzin, zatem ostatni lekkostrawny posiłek zjedz o 18:00, a rano następnego dnia udaj się do laboratorium. Przed badaniem unikaj wysiłku, gdyż ten powoduje spadek glukozy. Niewskazany jest też silny stres, ponieważ skutkuje on wzrostem poziomu glukozy. Zarówno więc poranny jogging, jak i kłótnia w domu mogą wpłynąć na wynik badania – stanie się niemiarodajny. Wystarczy próbka kwi pobranej z żyły, aby w laboratorium sprawdzić, jaka jest w niej zawartość glukozy.
Innym badaniem jest tzw. krzywa cukrowa (test obciążenia glukozą). Wykonuje się je m.in. u ciężarnych między 24. a 28. tygodniem ciąży. Po przyjęciu doustnym roztworu 75 g glukozy w 250-300 ml wody, wykonuje się trzy pomiary:
- na czczo,
- po 60 minutach,
- po 120 minutach.
Jeśli u ciężarnej którykolwiek pomiar przekracza zakres referencyjny – mowa jest o cukrzycy ciążowej. Normy krzywej cukrowej prezentują się następująco:
| Czas wykonania badania po wypiciu roztworu 75 g glukozy w wodzie | Zakres referencyjny wskazujący na cukrzycę u ciężarnych |
| Na czczo | 5,1-6,9 mmol/l (92-125 mg/dl) |
| Po 60 minutach | powyżej 10,00 mmol/l (180 mg/dl) |
| Po 120 minutach | 8,5-11,0 mmol/l (153-199 md/dl) |
Podwyższona glikemia to jeszcze nie cukrzyca, jednak w zależności od tego, jak dalej będzie wyglądał nasz styl życia, cukrzyca rozwinie się bądź nie. Jeżeli poziom cukru będzie podwyższony przewlekle, a nasza trzustka będzie cały czas stymulowana, jej zapasy szybko się wyczerpią. Niekoniecznie po roku, ale np. po kilku latach może rozwinąć się cukrzyca typu 2 związana z zużyciem funkcjonowania trzustki. Innymi słowy: im więcej cukrów prostych spożywamy i im mniej się ruszamy, tym groźniejsze staje się wyczerpanie funkcjonalnych pokładów trzustki i rozwinięcie się pełnoobjawowej cukrzycy typu 2.
Jakie mogą być przyczyny podwyższonej glukozy?
Podwyższona glukoza we krwi może wynikać z niewystarczającej produkcji insuliny, co jest charakterystyczne dla cukrzycy typu 1., będącej chorobą autoimmunologiczną. Najczęściej ujawnia się w pierwszych dwóch dekadach życia. W jej przebiegu dochodzi do niszczenia komórek beta trzustki, a to właśnie one odpowiadają za uwalnianie insuliny do krwiobiegu. Tego typu cukrzycę można kontrolować poprzez regularne wstrzykiwanie insuliny.
Podwyższony poziom glukozy może mieć związek także z cukrzycą typu 2, wynikającą z insulinooporności. Najczęściej diagnozowana jest u osób powyżej 30. roku życia. Tego typu cukrzycę można kontrolować poprzez modyfikację diety, wprowadzenie aktywności ruchowej do codziennego harmonogramu i stosowanie zaleconych przez diabetologa leków. Poza cukrzycą 1. i 2. typu podwyższona glukoza u dziecka i osoby dorosłej może być konsekwencją:
- niedoczynności przysadki mózgowej,
- stosowania niektórych leków (np. beta-blokerów),
- stanów zapalnych trzustki,
- raka trzustki,
- nadmiaru witaminy B3,
- silnego i długotrwałego stresu.
Bibliografia:
- Bronka A., Pierwsza pomoc w hipo- i hiperglikemii, Biuletyn Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych w Łodzi 2016, nr 4.
- Bulc M., Insulina – fascynująca historia jej odkrycia.
- Cypryk K., Cukrzyca ciążowa – rozpoznawanie i leczenie, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2016, t. 1, nr 2, s. 41-44.
- Maślanka R., Zadrąg-Tecza R., Wieloaspektowa rola glukozy i jej metabolizmu w regulacji parametrów fizjologicznych i potencjału reprodukcyjnego komórek na podstawie badań z użyciem drożdży Saccharomyces cerevisiae, Postępy Biochemii, 2021, nr 67 (1), s. 1-15.
- Ziemba A., Czynniki kształtujące tolerancji glukozy i jej ciepłotwórcze działanie (rozprawa habilitacyjna), Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. Mirosława Mossakowskiego Polska Akademia Nauk, Warszawa 2005.
Podoba Ci się ten artykuł?
Powiązane tematy:
Polecamy
Florence Pugh o zamrożeniu jajeczek: „Dowiedziałam się w wieku 27 lat, że muszę zrobić to szybko”
„To choroba, której reguł codziennie uczymy się na nowo”. Katarzyna Kazimierowska i jej osobista historia cukrzycy typu 1
Zajadasz smutki słodyczami? To błędne koło, które może prowadzić do depresji
U Roksany Węgiel-Mglej zdiagnozowano nieuleczalną chorobę. „Zrozumiałam powagę tego, co się wydarzyło”
się ten artykuł?
