Cykl bezowulacyjny – kiedy jest normą, a kiedy wymaga diagnostyki? 

Nie w każdym cyklu miesiączkowym występuje owulacja. Normą jest, jeśli nie dojdzie do uwolnienia komórki jajowej do dwóch razy w ciągu roku. Jeśli jednak dzieje się tak częściej, skonsultuj się z ginekologiem. Cykle bezowulacyjne wymagają bowiem czasami terapii. Co jest przyczyną cykli bezowulacyjnych? Jak je rozpoznać? 

Co sprawia, że występuje owulacja? 

Cykl miesiączkowy regulują wydzielane w różnym stężeniu hormony. Jest to mechanizm warunkowany sprzężeniem zwrotnym osi podwzgórze-przysadka-jajniki. To znaczy, że wzrost lub spadek jednego z hormonów powoduje spadek albo wzrost innego. 

Owulacja jest najważniejszym momentem cyklu. To wtedy z dojrzałego pęcherzyka Graffa uwolniona zostaje do jamy otrzewnowej komórka jajowa. Wędruje wzdłuż jajowodu po przechwyceniu przez jego strzępki. Jeśli komórka jajowa połączy się z plemnikiem, będzie mogła zagnieździć się w pogrubionym endometrium jamy macicy. To da początek ciąży.

Jakie są przyczyny cykli bezowulacyjnych? 

Prawidłowe stężenie hormonów warunkuje dojrzewanie pęcherzyka Graffa i uwolnienie komórki jajowej gotowej do zapłodnienia. Jeśli jednak dojdzie do jakiejś patologii systemu endokrynologicznego i hormony nie będą uwalniane w odpowiedniej ilości, proces nie zajdzie. Nie dojdzie więc do owulacji i rozwiną się zaburzenia miesiączkowania. Możliwymi przyczynami występowania cyklów bezowulacyjnych są: 

• zbyt niski poziom estrogenów, co sprawia, że ciśnienie płynu pęcherzykowego nie wzrasta do poziomu, który pozwoliłby na uwolnienie komórki jajowej z pęcherzyka Graffa, 
• niski poziom progesteronu, który przez prostaglandyny F2-alfa zmniejsza wytrzymałości pęcherzyka Graffa i powoduje miejscowe niedokrwienie jego mięśni gładkich, dokładnie w punkcie wydalenia komórki jajowej. 

Poza hormonalnymi przyczynami, cykle bezowulacyjne (a niekiedy też brak okresu) mogą wynikać m.in. z: 

• nadwagi i otyłości, 
• niedowagi, 
• niedoczynności tarczycy, 
• choroby podwzgórza i przysadki mózgowej, 
• niedoborów żywieniowych (np. przez stosowanie restrykcyjnych diet bądź z powodu nietolerancji pokarmowych), 
• długotrwałego i silnego stres, 
• praktykowania wycieńczających fizycznie dyscyplin sportowych, 
• wyczerpania organizmu (m.in. przez poważne niedostatki snu), 
• zespołu policystycznych jajników (PCOS).

Cykl bezowulacyjny u nastolatki i w czasie menopauzy 

Warto zaznaczyć, że cykle bezowulacyjne naturalnie mogą występować u dziewcząt, które dopiero zaczęły miesiączkować. Proces ten stabilizuje się w czasie do trzech lat od menarche. Wówczas w ciągu roku zdarzają sienie częściej niż 1-2 razy. Podobnie częstotliwość cykli bezowulacyjnych nasila się wraz z wiekiem i zbliżającą się menopauzą – wtedy jest to efekt wygaszania aktywności jajników.

Jak często zdarzają się cykle bezowulacyjne? Fizjologia i patologia 

To nic złego, jeśli w ciągu całego roku pojawi się u ciebie jeden czy dwa cykle bezowulacyjne. Im będziesz starsza, tym większa stanie się ich częstotliwość. Cykle bezowulacyjne po 40. roku życia związane są ze zbliżającą się menopauzą. Choć samo klimakterium przypada przeciętnie na okres między 48. a 52. rokiem życia, to jego objawy mogą być odczuwane nawet kilkanaście lat wcześniej. 

Wygaszanie czynności jajników wiąże się ze spadkiem poziomu 17-beta estradiolu (estrogenu). Po przejściu klimakterium utrzymuje się on na poziomie 20-30 pg/ml. Tymczasem zakres w fazie folikularnej, czyli przygotowującej organizm do uwolnienia komórki jajowej, powinien wynosić 84-970 pg/ml. Jeśli natomiast jesteś przed 40. rokiem życia i nie znajdujesz się w grupie 1 proc. kobiet z przedwczesną menopauzą, wówczas więcej niż dwa cykle bezowulacyjne w ciągu roku wymagają pogłębione diagnostyki.

Jak rozpoznać cykl bezowulacyjny? 

O ile u aż 40 proc. kobiet występują objawy owulacji, o tyle zaburzenia tego procesu trudniej stwierdzić. Sygnałem, że cykle miesiączkowe przebiegają nieprawidłowo, jest najczęściej brak symptomów owulacji (dotychczas obserwowanych) oraz nieregularność samych cykli (mogą się nagle wydłużyć lub skrócić). Charakterystycznymi objawami owulacji, których brak może oznaczać cykle bezowulacyjne, są: 

• śluz szyjki macicy przypominający białko jaja kurzego (rozciągliwy i przezroczysty), 
• wzrost temperatury ciała o 0,5-1,0 st. Celsjusza, 
• niewielkie plamienie, 
• ból w podbrzuszu po stronie jajnika uwalniającego pęcherzyk Graffa lub od strony odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa, 
• tkliwość i obrzmienie piersi, 
• wzrost libido. 

Jeżeli podejrzewasz u siebie cykle bezowulacyjne, warto wówczas zasięgnąć porady specjalisty i wykonać badania gospodarki hormonalnej oraz funkcji jajników. Na pogłębioną diagnostykę warto się również zdecydować, jeśli miesiączki stały się bardzo obfite albo bolesne na tyle, że utrudniają normalne funkcjonowanie. 

Bibliografia: 

1. Fizjologia cyklu miesiączkowego, Klinika Endokrynologii Ginekologicznej, Warszawski Uniwersytet Medyczny. 
2. Grygoruk C., Sieczyński P., Ratomski K., Grusza M., Mrugacz G., Wybrane aspekty oogenezy i folikulogenezy, Studia Medyczne 2013, nr 29, 2, s. 199-202. 
3. Maciuszek M., Być kobietą, być kobietą – wpływ estrogenów na funkcjonowanie układu odpornościowego, Wszechświat 2016, t. 117, nr 10-12, s. 308-314.