Cytologia – jak się przygotować, kiedy wykonać badanie?

Dlaczego tak ważna jest cytologia, jak się przygotować do badania? Bez wątpienia jednym z najważniejszych dla każdej kobiety badań profilaktycznych jest cytologia. Na czym polega przygotowanie do cytologii? Kiedy cytologia powinna być wykonana? Oto garść informacji, które przydadzą się każdej kobiecie dbającej o zdrowie – bez względu na wiek.

Na czym polega cytologia?

Cytologia to wymaz z szyjki macicy, pozwalający na ocenę komórek nabłonkowych. Jest to najważniejsze badanie profilaktyczne, umożliwiające wczesne wykrycie zmian przednowotworowych czy nowotworowych. Ponadto rutynowo w ciąży wykonywana jest cytologia. Jak się przygotować do tego badania? Przygotowanie do badania należy rozpocząć na kilka dni przed wizytą u ginekologa. Regularne wykonywanie cytologii pozwala zapobiec większości przypadków inwazyjnego raka szyjki macicy.

Cytologia – jak się przygotować do badania

Nieinwazyjne, szybkie i niebolesne badanie – oto cytologia. Jak się przygotować do badania? Przede wszystkim należy wiedzieć, kiedy może być zrobiona cytologia (w którym dniu cyklu):

• Cytologii nie wykonuje się w czasie miesiączki
• Na badanie należy zgłosić się w pierwszej fazie cyklu, optymalnie 3–4 dni po ustaniu miesiączki.
• Badanie można wykonać po owulacji, ale nie później niż 3–4 dni przed rozpoczęciem następnej miesiączki.

Wiesz już, w jakim dniu cyklu może być wykonana cytologia. Przygotowanie do cytologii obejmuje także odpowiednie postępowanie przez pobraniem wymazu z szyjki macicy. Wiele wątpliwości budzi kwestia „cytologia a współżycie”. Czy przed cytologią można współżyć? Na dobę przed badaniem należy zachować wstrzemięźliwość seksualną.

Czy w czasie infekcji intymnej może być wykonana cytologia? Stan zapalny powinien być wyleczony i dopiero wtedy można wykonać cytologię. Należy pamiętać, że przez co najmniej 4 dni poprzedzające pobranie materiału do badań nie powinno się stosować żadnych leków ani środków dopochwowych. Pora dnia nie ma znaczenia – na cytologię można zgłosić się o dowolnej godzinie.

Co zrobić, gdy niedawno urodziłaś dziecko i ma być wykonana cytologia? Jak się przygotować do cytologii po ciąży? Po porodzie najczęściej zaleca się odczekanie 12. tygodni, aby otrzymać jak najbardziej wiarygodny wynik badania cytologicznego.

Także u kobiet po menopauzie powinna być wykonywana cytologia. Jak się przygotować? U kobiet dojrzałych, po menopauzie, które już nie miesiączkują, przed wykonaniem cytologii przeprowadza się próbę Meigsa. – Przez 10 dni przed badaniem podaje się im preparat dopochwowy zawierający estrogeny. Dzięki temu zmienia się śluzówka pochwy, co ułatwia potem wykonanie badania cytologicznego – tłumaczy lek. med. Krzysztof Kucharski.

Jak się przygotować do cytologii w ciąży?

Cytologia w ciąży to badanie obowiązkowe, które powinno być wykonane do 10 tygodnia ciąży. Gdy cytologia nie zostanie wykonana w tym okresie, można ją wykonać później. Nie należy obawiać się badania – cytologia w ciąży jest bezpieczna. Czym to badanie różni się od standardowego? Niczym! Nie zmienia się to, jak wykonywana jest cytologia, jak się przygotować do cytologii. Nie zmienia się także interpretacja wyniku cytologii.

Cytologia u dziewicy – jak się przygotować

Cytologia może być bezpiecznie wykonana u kobiet, które nie rozpoczęły jeszcze współżycia. Jak się robi cytologię u dziewicy? Podczas cytologii wykorzystywany jest specjalny, mniejszy wziernik, który nie stwarza ryzyka przerwania błony dziewiczej czy wystąpienia dyskomfortu podczas badania. Czym ponadto różni się taka cytologia? Przygotowanie do cytologii jest takie samo, jak u wszystkich kobiet. Wykonanie cytologii u dziewicy ma sens – nie zawsze przyczyną rozwoju raka szyjki macicy jest przenoszony drogą płciową wirus brodawczaka.

Kiedy wykonać cytologię?

Jednym z badań, na które każda kobieta powinna znaleźć czas jest cytologia. Jak się przygotować do cytologii to bardzo cenna wiedza – wpływa to bowiem na wiarygodność wyniku badania. Równie ważne jest to, kiedy cytologia musi być wykonana. Badanie cytologiczne powinny wykonywać wszystkie kobiety. Pierwszy raz na cytologię należy zgłosić się do trzech lat po rozpoczęciu współżycia albo po ukończeniu 21 lat, niezależnie od podejmowanej aktywności seksualnej. Badanie zaleca się również dziewicom po przekroczeniu 21. roku życia, ponieważ nie wszystkie nowotwory raka szyjki macicy są skutkiem infekcji wirusowej. Natomiast w przypadku kobiet dojrzałych, które skończyły 65 lat, lekarz może podjąć decyzję o zaprzestaniu wykonywania cytologii, o ile kobieta nie znajduje się w grupie ryzyka, a ostatnie trzy badania cytologiczne były prawidłowe.

Ministerstwo zdrowia realizuje program profilaktyki raka szyjki macicy, w ramach którego kobiety w wieku 25–59 lat mogą bezpłatnie zgłosić się na badanie cytologiczne raz na trzy lata. Jednak lek. med. Krzysztof Kucharski od swoich pacjentek materiał do badań pobiera raz na rok i podobną częstotliwość zaleca wielu innych lekarzy. – Cytologia to badanie przesiewowe, którego czułość wynosi 65–70 proc. Czasem może nie wykryć rozwijającego się stanu nowotworowego – tłumaczy ginekolog.

Coroczne wykonywanie cytologii jest szczególnie wskazane, jeśli występują czynniki ryzyka takie jak:

• Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV).
• Zakażenie wirusem deficytu odporności typu ludzkiego (HIV)
• Wczesne rozpoczęcie współżycia płciowego.
• Duża liczba partnerów seksualnych (szczególnie w krótkim czasie).
• Długoletnie stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej.
• Duża liczba porodów (powyżej pięciu).
• Długoletnie palenie papierosów.
• Niski status socjoekonomiczny.
• Niedostateczna higiena osobista.
• Dieta uboga w witaminę Coraz w witaminę A
• Osłabienie układu odpornościowego.
• Przebycie chemioterapii.

Uwaga! Na cytologię powinny zgłaszać się również kobiety zaszczepione przeciwko wirusowi HPV. – Szczepienie chroni tylko przed kilkoma wysokoonkogennymi typami tego wirusa, a wszystkich typów jest ok. 120, spośród których 40 przenoszonych jest drogą płciową. Szczepienia są jak najbardziej rekomendowane, ale nie zwalniają kobiet z obowiązku wykonywania systematycznych badań cytologicznych – sumuje lek. med. Krzysztof Kucharski.

Jak wygląda cytologia krok po kroku?

Przeprowadzenie badania cytologicznego nie wymaga żadnego specjalistycznego sprzętu. Wykonywane jest w gabinecie ginekologicznym. Pacjentka układa się na fotelu ginekologicznym, a lekarz wprowadza do pochwy wziernik. Następni pobierane są komórki z szyjki macicy– dlatego badanie nazywane jest również „rozmazem szyjkowym”. Lekarz pobiera wymaz specjalną sterylną szczoteczką, a pobrany materiał przekazuje do badań. Dzięki cytologii można wykryć stany zapalne, stany przednowotworowe oraz nowotwory szyjki macicy, kiedy nie dają one jeszcze żadnych objawów, czyli w stadium przedklinicznym.

Tradycyjna cytologia złuszczeniowa polega na pobraniu szczoteczką komórek nabłonka szyjki macicy, po czym komórki rozmazywane są na szkiełku. Cytologia płynna polega natomiast na pobraniu wymazu nie na szkiełko, a płynne podłoże – i ta metoda jest bardziej rekomendowana, gdyż redukuje ryzyko uszkodzenia komórek. To, którą metodą wykonana zostanie badanie, nie ma wpływu na to, jak się przygotować do cytologii.

Co wykrywa cytologia?

– Cytologia to najprostsze i najbardziej rozpowszechnione badanie profilaktyczne, dzięki któremu można wykryć raka szyjki macicy– wyjaśnia lek. med. Krzysztof Kucharski, ginekolog z Centrum Medycznego Damiana.

Rak szyjki macicy to nowotwór złośliwy. Polska uważana jest za kraj o średniej zachorowalności na ten typ nowotworu. Mimo to umieralność na raka szyjki macicy w Polsce jest o kilkadziesiąt procent wyższa niż wynosi przeciętna dla krajów Unii Europejskiej! Choroba w większości przypadków rozwija się wskutek zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), który przenoszony jest drogą płciową. Raka szyjki macicy najczęściej wywołują typy wirusa HPV 16 oraz 18. W jaki sposób w wykryciu raka szyjki macicy pomocna jest cytologia? Badanie wykrywa nieprawidłowe komórki nabłonka szyjki macicy.

Cytologia – wyniki i ich interpretacja

Wynik badania cytologicznego może być przedstawiony w skali Papnicolau lub Bethesda. Wynik cytologii wg Papnicolau wyróżnia V grup:

• grupa I to obecność komórek prawidłowych
• grupa II może wskazywać na obecność stanu zapalnego
• grupa III świadczy o obecności komórek dysplastycznych
• grupa IV to komórki atypowe, wskazujące na obecność procesu złośliwego w obrębie nabłonka
• grupa V wskazuje na obecność raka inwazyjnego

Wynik może być podany także w skali Bethesda, gdzie wyróżnia się:

• wynik prawidłowy
• wynik prawidłowy z łagodnym lub silnym stanem zapalnym
• wynik nieprawidłowy AGUS/ ASCUS (obecność atypowych komórek, kontrola za 6 miesięcy)
• wynik nieprawidłowy LSIL (pojedyncza komórki dysplastyczne)
• wynik nieprawidłowy HSIL (liczne komórki dysplastyczne).

konsultacja: lek. med. Krzysztof Kucharski

Bibliografia:

Lim A. i i n., Cytology in the diagnosis of cervical cancer in symptomatic young women: a retrospective review; Br J Gen Pract, 2016, Dec 66(653)