Cytomegalia – objawy u dzieci i dorosłych. Przebieg choroby u kobiet w ciąży

Cytomegalia wywoływana jest przez bardzo rozpowszechniony w środowisku wirus Cytomegalovirus (CMV). Ujawnia się on w stanach niedoboru odporności, a także u niemowląt i kobiet w ciąży. W większości przypadków nabyte zakażenie wirusem cytomegalii przebiega bezobjawowo. Dowiedz się, jakie są objawy cytomegalii, jak zdiagnozować chorobę oraz jak chronić się przed wirusem cytomegalii.

Co to jest cytomegalia

Cytomegalia jest schorzeniem wywoływanym przez wirusa cytomegalii, który jest bardzo powszechny w naszym otoczeniu.  Jak się ocenia, nosicielami CMV może być nawet 80 proc. polskiej populacji, jednak większość zakażonych o tym nie wie.

U osoby chorej wirusy znajdują się w płynach ustrojowych, w tym w ślinie, we łzach, wydzielinie z dróg rodnych, nasieniu i moczu. Do zakażenia może dojść przez bezpośredni kontakt z wirusami, zarówno drogą kropelkową, jak i przez kontakty seksualne. Ryzyko stanowi również transfuzja krwi. Do zakażenia wirusem cytomegalii dochodzi poprzez:

• kontakt z płynami ciała osoby chorej (śliną, moczem, łzami, mlekiem),
• kontakt seksualny z osobą zarażoną,
• przetoczenie krwi lub preparatów krwiopochodnych oraz transplantacje narządów,
• łożysko lub w trakcie porodu.

Najczęściej wirusem cytomegalii zarażamy się w okresie wczesnego dzieciństwa: stwierdza się je u dzieci w wieku żłobkowym, przedszkolnym i szkolnym.

Cytomegalia w ciąży

W Polsce obecność przeciwciał świadczących o kontakcie z cytomegalowirusem w przeszłości stwierdza się u niemal 90 proc. kobiet ciężarnych. Wirus cytomegalii w ciąży może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem wad rozwojowych i  nawet obumarciem płodu.

Do zakażenia może dojść w każdym trymestrze ciąży i w dużej mierze zależy to od typu infekcji kobiety ciężarnej. Kiedy kontakt z wirusem cytomegalii występuje po raz pierwszy w życiu (zakażenie pierwotne), ryzyko zakażenia wewnątrzmacicznego wynosi około 50%. Cytomegalia u noworodka wiąże się z ryzykiem pojawienia się wad wrodzonych i dotyczy około 5–10% dzieci. Takie samo prawdopodobieństwo występuje u dzieci w wieku szkolnym. Niemowlę może zarazić się chorobą przez mleko matki.

Przebieg zakażenia CMV u zdrowych niemowląt jest zazwyczaj łagodny. Długotrwałe skutki można jednak obserwować u wcześniaków i noworodków z obniżoną odpornością.

Cytomegalia wrodzona objawia się:

• niską masą ciała i mikrocefalią, czyli małą głową,
• opóźnieniem rozwoju wewnątrzmacicznego,
• zwapnieniem wewnątrzczaszkowym,
• żółtaczką, powiększeniem wątroby i śledziony,
• wybroczynami na skórze,
• zapaleniem siatkówki i naczyniówki oka,
• zaburzeniami rozwoju mowy i opóźnieniem rozwoju psychoruchowego,
• anemią hemolityczną,
• niedosłuchem.

W ciężkich przypadkach choroba może zakończyć się śmiercią dziecka już w pierwszych miesiącach życia.

Cytomegalia – objawy i powikłania

W większości przypadków nabyte zakażenie cytomegalią mija bezobjawowo. Czasami jednak w przebiegu choroby pojawiają się: gorączka, zapalenie gardła, kaszel, osłabienie organizmu, bóle mięśniowo-stawowe. Dodatkowo występuje powiększenie wątroby, śledziony i węzłów chłonnych. W badaniach laboratoryjnych u osób chorych na cytomegalię obserwuje się:

• spadek liczby płytek krwi i leukocytów,
• niedokrwistość,
• nieprawidłowy poziom prób wątrobowych i RF (czynnika reumatoidalnego) czy przeciwciał przeciwjądrowych,
• u chorych powyżej 18. roku życia może pojawić się żółtaczka.

Jeśli cytomegalia jest wynikiem zakażenia po transfuzji krwi, możliwymi konsekwencjami mogą być długotrwała gorączka oraz śródmiąższowe zapalenie płuc i wątroby.

U osób z upośledzonym układem immunologicznym może dojść do zapalenia mózgu, trzustki, nadnerczy lub naczyniówki, zapalenia i niewydolności wątroby, zapalenia nerek, przełyku, jelita grubego, rdzenia kręgowego, a także do wirusowego zapalenia płuc.

Diagnoza cytomegalii

W diagnozie cytomegalii wykonuje się badania serologiczne, najczęściej test immunoenzymatyczny ELISA. Pozwala to  na wykrycie przeciwciał z klas IgG oraz IgM. Alternatywą do badań ELISA jest metoda polimerazowej reakcji łańcuchowej (PCR). Jej zaletą jest możliwość zróżnicowania form zakażenia – aktywnej i utajonej. Między 21. a 22. tygodniem ciąży można wykonać badanie płynu owodniowego za pomocą PCR. Daje to odpowiedź na pytanie, czy doszło do aktywnego zakażenia cytomegalią.

Leczenie cytomegalii

U chorych, u których nie stwierdza się poważnych zaburzeń odporności, leczenie jest przede wszystkim objawowe. Lekarze podają leki działające przeciwgorączkowo oraz zalecają zdrową, lekkostrawną dietę. U zakażonych z ciężkimi niedoborami odporności (np. AIDS) standardowo stosuje się gancyklowir dożylnie przez około 21 dni. Niekiedy leczenie prowadzi się w warunkach szpitalnych. Lek ten można także podawać miejscowo lub doustnie. Rokowanie przed leczeniem, jak i po nim zależy od ogólnego stanu zdrowia pacjenta, a przede wszystkim od jego układu odpornościowego.

Jak chronić się przed zakażeniem wirusem cytomegalii

Niestety nie istnieje szczepionka przeciwko CMV. Najlepszym sposobem na obniżenie ryzyka zachorowania jest standardowa profilaktyka przeciwwirusowa, co jest szczególnie ważne dla kobiet ciężarnych i planujących ciążę.

Profilaktyka cytomegalii to higiena i częste mycie rąk, unikanie kontaktu ze śliną i innymi płynami ustrojowymi innych osób, a także ograniczenie kontaktu z osobami, u których podejrzewa się chorobę, w szczególności z dziećmi poniżej 2. roku życia.

Bibliografia:

1. Enzler M., Berbari E., Osmon D. R., Profilaktyka przeciwbakteryjna i przeciwwirusowa u dorosłych,  Medycyna po Dyplomie, 2012(06).
2. Sobolewska-Pilarczyk M.,Rajewski P., Rajewski P., Cytomegalia wrodzona — aktualne zalecenia dotyczące diagnostyki i terapii, Forum Medycyny Rodzinnej 2016, tom 10, nr 6, 309–313.
3. Woźniakowska-Gęsicka T., Wróblewska W., Wiśniewska-Ligier M., Rola wirusa cytomegalii w patologii
   wieku rozwojowego, Pediatr. Pol. 2006; 81: 674–678.