Czarna ospa – przyczyny, objawy i leczenie

Czarna ospa powodowana jest przez wirusa ospy prawdziwej – variola maior lub variola minor. Sam wirus rozwija się dość szybko – od około 5 do 17 dni. U ludzi po zachorowaniu ryzyko śmierci wynosi około 30%.

Czarna ospa to dawna nazwa ospy prawdziwej. Obecnie uważa się ją za jednostkę eradykowaną, czyli taką, która nie występuje w żadnym z organizmów żywych. Ostatni przypadek zakażenia miał miejsce w roku 1978. W Polsce epidemia ospy prawdziwej miała miejsce we Wrocławiu w 1963 roku, po przywiezieniu wirusa z Indii przez oficera Służby Bezpieczeństwa. W tym okresie wirus przedostał się jeszcze do pięciu innych województw.

Przyczyny rozwoju ospy prawdziwej

Po wpisaniu w wyszukiwarkę słów „co to jest czarna ospa” można uzyskać informację o dwóch odmianach tej choroby: ospie wielkiej (postaci bardziej zaraźliwej) i ospie małej (postaci o łagodniejszym przebiegu). Odkąd w 1967 roku wprowadzono szczepienia obowiązkowe na czarną ospę, liczba zachorowań zaczęła gwałtownie spadać. Wirus wywołujący ospę prawdziwą to Orthopoxvirus, który przenoszony był drogą kropelkową. Był on wyjątkowo niebezpieczny, ponieważ człowiek zarażony wirusem był źródłem zakażenia na każdym etapie choroby.

Wielu ludzi myli ospę prawdziwą z ospą wietrzną, jednak choroby te nie posiadają żadnego pokrewieństwa. Przy czarnej ospie pierwsze objawy to gorączka, dopiero na późniejszych etapach choroby występowały zmiany skórne. W związku z tym każdym kontakt z chorym, nawet z jego odzieżą, bielizną czy pościelą, był potencjalnym źródłem zakażenia. Nie wiadomo wiele na temat możliwości przeniesienia wirusa ze zwierzęcia na człowieka.

Leczenie ospy prawdziwej

Jedynym sposobem walki z czarną ospą było leczenie objawowe w izolowanych szpitalach i lecznicach. Stosowano również antybiotyki, jednakże ze słabym skutkiem.

Objawy ospy prawdziwej

W przebiegu ospy prawdziwej można było wyróżnić dwa okresy choroby. Pierwszym z nich był okres inkubacji wirusa, który przedostawał się do błon śluzowych głównie górnych dróg oddechowych i namnażał się tam przez około dwa tygodnie. Po tym czasie u chorego pojawiała się bardzo wysoka gorączka, której towarzyszyło złe samopoczucie oraz bóle pleców i głowy. Po upływie około trzech tygodni rozpoczynał się okres wysypkowy. Na zainfekowanych błonach śluzowych oraz na twarzy pojawiały się charakterystyczne plamisto-grudkowe zmiany w postaci wysypki. Krosty były zazwyczaj bardzo głęboko osadzone i tworzyły z czasem strupy, które same odpadały.

Rodzaje ospy prawdziwej

Ospę prawdziwą dzieli się na dwa typy: ospę małą i ospę wielką. Aby je rozróżnić, stosuje się techniki wirusologiczne. Ospa wielka cechuje się większą zaraźliwością i co za tym idzie – śmiertelnością. W przeszłości w skali światowej dominowała postać ospy małej, która przebiegała znacznie łagodniej. Zgonem kończyła się zazwyczaj krwotoczna postać ospy.

Czarna ospa – szczepienia

Pomimo faktu, że szczepionka przeciwko wirusowi ospy prawdziwej okazała się skuteczna, niosła ze sobą również wiele powikłań. Była to pierwsza szczepionka, która zawierała w sobie wirulentne (czyli zdolne do namnażania się i uszkadzania komórek) wirusy CPXV. Co ciekawe, były to wirusy krowianki, które u ludzi nie wywoływały poważnych objawów. Dopiero później wirusa CPXV zastąpiono lepiej przebadanym szczepem o nazwie VACV. Po szczepieniu na skórze człowieka pojawiały się typowe wklęsłe pęcherzyki, grudki lub krosty, pozostawiające wklęsłe białe blizny. Tuż po szczepieniu obserwowało się niewielką gorączkę oraz lokalne powiększenie węzłów chłonnych, co było reakcją organizmu na wstrzyknięcie żywego wirusa. Częstymi powikłaniami szczepionek były m.in. zaburzenia krążenia krwi, zapalenia jąder, krowianka posocznicowa, zapalenie mózgu lub zakażenia bakteryjne.

W ostatnim czasie dość często mówi się o ospie prawdziwej jako o potencjalnej broni biologicznej. Jest to całkiem uzasadnione, ponieważ obecnie populacja nie ma odporności na tę chorobę, łatwo można pomylić ją z inną jednostką chorobową oraz jest wysoce zaraźliwa. Wszystko to sprawia, że ospę prawdziwą można rozpoznać jedynie na późnym etapie choroby, kiedy zakażony, nieświadomy swojego stanu zdrowia, zdążył zarazić wirusem dziesiątki osób. Użycie wirusa ospy prawdziwej jako broni biologicznej spowodowałoby również chaos służby zdrowia.