Częstoskurcz przedsionkowy – przyczyny, objawy, leczenie

Częstoskurcz przedsionkowy powstaje w przedsionku poza węzłem zatokowym. Może pojawić się zarówno u pacjentów, u których nie stwierdzono chorób serca, jak i tych z uszkodzonym mięśniem sercowym. Zazwyczaj problem ten występuje u osób w podeszłym wieku, choć zdarza się również u małych dzieci. Metodę leczenia dobiera się w zależności od stanu pacjenta.

Co to jest częstoskurcz przedsionkowy?

Częstoskurcz przedsionkowy to stosunkowo rzadka arytmia nadkomorowa, przy której rytm przedsionków jest przyspieszony i wynosi 100–250/min, a czasem nawet 300/min. Zwykle jest on również miarowy.

U zdrowego człowieka zlokalizowany w prawym przedsionku węzeł zatokowy generuje rytm serca. Jest to pewna grupa komórek, które mają zdolność do spontanicznych wyładowań – te z kolei rozpoczynają cykl pracy serca. Pobudzenia przenoszone są do węzła przedsionkowo-komorowego oraz komór serca. Częstoskurcz przedsionkowy powstaje w ognisku umiejscowionym w przedsionkach serca. Związany jest on z produkcją bodźców elektrycznych przed powstaniem prawidłowego bodźca w węźle zatokowym, a także w ognisku, które jest niezależne od owego węzła.

Rodzaje częstoskurczu przedsionkowego

Można wyróżnić częstoskurcz przedsionkowy:

• jednoogniskowy (jednokształtny) – pojawia się, gdy istnieje jedno lokalne ognisko, które generuje szybki rytm serca, częstoskurcz rozprzestrzenia się w obu przedsionkach w sposób wirowy,
• wieloogniskowy (wielokształtny) – mówi się o nim, gdy istnieje kilka ognisk, które mogą generować szybki rytm serca, przy czym jest to rytm niemiarowy – dlatego też często mylony jest on z migotaniem przedsionków, w tym przypadku dobrze widoczne są jednak w EKG załamki P (które różnią się jednocześnie wielkością, kształtem oraz kierunkiem), często przebieg takiego częstoskurczu jest bezobjawowy (choć niekiedy występują zaburzenia oddychania oraz duszności), zazwyczaj występuje on u noworodków i małych niemowląt. Niekiedy choroba pojawia się też u dzieci z wadami serca.

Przyczyny częstoskurczu przedsionkowego

Częstoskurcz przedsionkowy powstaje na skutek obecności ognisk arytmogennych (generujących pobudzenia) w obrębie przedsionków. Efektem jest patologiczny automatyzm przedsionków.

Główne przyczyny częstoskurczu przedsionkowego to:

• problemy z hormonami (np. nadczynność tarczycy),
• problemy z elektrolitami (np. hipokaliemia),
• schorzenia płuc (np. przewlekła obturacyjna choroba płuc, zapalenie płuc),
• schorzenia kardiologiczne (np. zawał serca, przewlekła choroba niedokrwienna, niewydolność serca, ostre zespoły wieńcowe),
• przedawkowanie leków (np. teofiliny, glikozydów naparstnicy – wywołuje to zwykle częstoskurcz z blokiem),
• nadużywanie alkoholu.

Częstoskurcz przedsionkowy – objawy

Główne objawy częstoskurczu przedsionkowego to:

• przyspieszone bicie serca lub podwyższone tętno,
• szybkie bicie lub kołatanie serca,
• osłabienie,
• duszności,
• zawroty głowy,
• omdlenia,
• ból i dyskomfort w klatce piersiowej,
• ograniczenie tolerancji wysiłku fizycznego.

Objawy częstoskurczu zależą w dużej mierze od choroby podstawowej. Jeśli występowanie częstoskurczu związane jest z ostrą chorobą, ustępuje on wraz z poprawą stanu zdrowia. W pozostałych przypadkach ma on charakter nawrotowy i doprowadza do kardiomiopatii tachyarytmicznej. Częstoskurcz może też powodować ogniskowe migotanie przedsionków, ale nie wywołuje powikłań zakrzepowo-zatorowych.

Częstoskurcz przedsionkowy – EKG i badanie elektrofizjologiczne

Aby rozpoznać częstoskurcz przedsionkowy, kluczowe jest badanie EKG, wykonuje się też monitorowanie EKG metodą Holtera oraz badanie elektrofizjologiczne. Badanie EKG bazuje na rejestracji zmian potencjałów elektrycznych, które powstają na ciele pod wpływem prądu, który jest produkowany i rozprzestrzeniany w komórkach serca. Elektrody znajdujące się na odpowiednich obszarach ciała odbierane i zapisywane są w postaci krzywej EKG – wszystko to jest możliwe dzięki takiemu urządzeniu, jak elektrokardiograf.

Zdarza się, że w samym zapisie EKG trudno jest uchwycić omawiany problem. Wówczas zastosowanie ma monitorowanie EKG metodą Holtera, które pozwala przez całą dobę rejestrować czynność elektryczną serca – wystarczy umieścić na klatce piersiowej pacjenta elektrody przyłączone do odpowiedniego urządzenia. Czasem wykonuje się również badanie elektrofizjologiczne. Pozwala ono rozpoznać typ oraz umiejscowić źródło arytmii. Dzięki niemu można wybrać też docelowe miejsce dla ablacji.

Leczenie częstoskurczu przedsionkowego

W leczeniu częstoskurczu przedsionkowego duże znaczenie ma stan pacjenta. Inaczej wygląda procedura u osoby, która źle znosi arytmię, a inaczej u osoby, u której objawy widoczne są jedynie w niewielkim stopniu. Jeśli szybko trzeba przerwać arytmię w szpitalu, wykorzystuje się kardiowersję elektryczną (ale tylko w niektórych przypadkach, co wyjaśniamy na końcu tego podrozdziału). Aby objawy częstoskurczu przedsionkowego ustąpiły, często stosuje się również podawaną dożylnie adenozynę. Dzięki obu tym metodom można przywrócić prawidłowy rytm serca.

W celu zmniejszenia częstości rytmu serca należy również zażywać inne leki przeciwarytmiczne, których skuteczność jest jednak, niestety, ograniczona. Ważne jest wówczas również leczenie choroby podstawowej, która sprzyja pojawianiu się częstoskurczu przedsionkowego. Czasem też wykorzystuje się ablację przezskórną, która umożliwia trwałe wyleczenie zaburzeń rytmu serca. Polega ona na wypaleniu ognisk arytmogennych, a więc obszarów mięśnia sercowego, które stanowią podłoże arytmii.

W celu przerwania częstoskurczu jednoogniskowego, stosuje się elektroterapię (kardiowersję elektryczną, stymulację przedsionkową) oraz zabiegi zwiększające napięcie nerwu błędnego, a także bloker kanału wapniowego lub β-bloker. W przypadku częstoskurczu wieloogniskowego nie stosuje się kardiowersji elektrycznej, wykorzystuje się natomiast bloker kanału wapniowego (werapamil bądź diltiazem) lub β-bloker).

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459152/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538317/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK542235/
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6931826/
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16182016/