Czy endometrioza to rak? Istnieje ryzyko przekształcenia w nowotwór?

Endometrioza to choroba, którą wiele kobiet uznaje za przekleństwo – jest ona bardzo wyniszczająca. Jak podaje Agencja Badań Medycznych, obecnie boryka się z nią tylko w naszym kraju aż 3 miliony pacjentek. Jednak czy endometrioza to rak? Czy pacjentki, które się z nią zmagają, powinny liczyć się z wyższym ryzykiem rozwoju nowotworu? 

Czym jest endometrioza? 

Endometrioza to choroba narządów płciowych u kobiet. Jest związana z endometrium, czyli błoną śluzową macicy. Pacjentki doświadczają sytuacji, gdy podobna do niej tkanka zaczyna się rozwijać poza miejscem docelowym, między innymi w płucach, jelitach, a nawet w oku. Dolegliwość charakteryzuje się głównie silnym bólem oraz niepłodnością. 

Czy endometrioza to rak? 

Odpowiedź na postawione w tytule pytanie brzmi: endometrioza to nie rak. Nie jest ona również stanem przednowotworowym. Warto jednak podkreślić, że w pewnym stopniu przypomina nowotwory złośliwe. Składa się ona wszak z komponentu zrębowego, naczyniowego oraz nabłonkowego. 

Endometrioza i rak endometrium – co je łączy, a co dzieli? 

Ze względu na nazwę endometriozę często porównuje się z rakiem endometrium. Jednak endometrioza, choć bywa niezwykle bolesna, nie jest chorobą śmiertelną. Jak można przeczytać w poradniku dla pacjentów ESMO/ACF pt. „Co to jest rak trzonu macicy (endometrium)?”, rak endometrium stanowi natomiast w Europie Zachodniej siódmą przyczynę śmierci wśród kobiet.   

Zarówno endometrioza, jak i rak trzonu macicy obejmują endometrium. Jeśli chodzi o endometriozę, tkanka podobna do tej, która w normalnych warunkach wyścieła wnętrze macicy, zaczyna się rozrastać poza jej obrębem. Jeśli chodzi o nowotwór endometrium, rozwija się on, gdy komórki w błonie śluzowej wyścielającej jamę macicy zaczynają w niekontrolowany sposób rosnąć. Do rozwoju obu chorób dochodzi zatem na skutek dwóch różnych procesów biologicznych. 

Czy endometrioza zwiększa ryzyko rozwoju raka? 

Istnieje jeszcze jedna korelacja między endometriozą a rakiem. Zwiększa ona ryzyko pojawiania się nowotworu jajnika – zarówno typu I, jak i II. Naukowcy z University of Utah przeprowadzili badanie, z którego wynikło, że istnieje związek również między ryzykiem nowotworu jajnika a konkretnymi podtypami endometriozy.  

W przypadku cięższych podtypów, kiedy to kobiety borykają się z mocno naciekającą endometriozą, ryzyko zachorowania na raka jajnika jest aż 19 razy większe niż u pacjentek bez tej choroby. Jeśli chodzi o lżejsze podtypy, kobiety w tym przypadku są 7,5 raza bardziej narażone od osób niemających nic wspólnego z omawianym przez nas schorzeniem. 

Aby dojść do wyżej opisanych wniosków, przebadano prawie 80 tys. kobiet zmagających się z endometriozą w wieku od 18. do 55. lat.  Badania na ten temat zostały opublikowane w czasopiśmie medycznym Journal of the American Medical Association w 2024 roku. 

Pacjentki z endometriozą częściej zmagają się również z nowotworem endometrium, rakiem piersi, chłoniakami nieziarniczymi, rakiem jelita grubego, rakiem płuc, czerniakiem, rakiem tarczycy oraz schorzeniami autoimmunologicznymi. Nie do końca wiadomo, jaki jest związek między nimi – pewne jest tylko to, że jakaś korelacja tutaj występuje. Na wszelki wypadek lekarze rekomendują zatem pacjentkom z endometriozą rutynowe badania przesiewowe. 

Bibliografia: 

1. Barnard M. E., Farland L. V., Yan B., Endometriosis Typology and Ovarian Cancer Risk, Journal of the American Medical Association 2024, 332(6):482-489. 
2. European Society for Medical Oncology (ESMO), Seria poradników dla pacjentów ESMO/ACF, Co to jest rak trzony macicy (endometrium)? 
3. https://abm.gov.pl/pl/aktualnosci/2865,Agencja-Badan-Medycznych-rozpoczela-realizacje-badania-z-uzyciem-testu-diagnozuj.html [dostęp 23.02.2025]. 
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK567777/ [dostęp 23.02.2025]. 
5. https://www.nih.gov/news-events/nih-research-matters/endometriosis-types-ovarian-cancer-risk [dostęp 23.02.2025]. 
6. Ye J., Peng H., Huang X., Qi X., The association between endometriosis and risk of endometrial cancer and breast cancer: a meta-analysis, BMC Womens Health, 2022.