Czy granulocytopenia jest niebezpieczna i czym grozi niski poziom granulocytów?

Wykonując podstawowe badanie krwi jakim jest morfologia, uzyskuje się parametry poszczególnych populacji komórek, w tym erytrocytów (czerwonych krwinek), trombocytów (płytek krwi) oraz leukocytów (białych krwinek). To właśnie w zakresie tych ostatnich można zaobserwować najczęściej odchylenia od normy w wielu jednostkach chorobowych. Leukocyty stanowią niejednorodną populację komórek. We krwi obwodowej wyróżnia się aż 5 subpopulacji tych komórek, a mianowicie: granulocyty obojętnochłonne (neutrofile),  kwasochłonne (eozynofile) i zasadochłonne (bazofile), limfocyty oraz monocyty. W przypadku linii leukocytarnej mówi się często o granulocytopenii bądź granulocytozie, czyli zbyt niskim  bądź zbyt wysokim poziomie białych krwinek.

Granulocytoza – definicja

Granulocytoza to zmniejszenie liczby granulocytów we krwi obwodowej poniżej dolnej granicy normy. Niski poziom granulocytów może być wynikiem zaburzeń produkcji prekursorów granulocytów, jak i może być konsekwencją nasilonego niszczenia granulocytów krążących we krwi obwodowej. Granulocytopenia dotyczy neutrofilii, ponieważ eozynofile czy bazofile mogą wynosić zero w badaniach laboratoryjnych. Dlatego też w przypadku granulocytopenii często używa się określenia neutropenii, gdyż dotyczy głównie subpopulacji granulocytów obojętnochłonnych czyli neutrofilii. 

O granulocytopenii mówimy, gdy liczba granulocytów we krwi obwodowej spada <1500 /ul. Kiedy ten poziom spada poniżej 500 /ul, mówi się o bardzo ciężkiej agranulocytozie. Granulocytopenia może występować jako izolowane odchylenie od normy w badaniach laboratoryjnych, jak również być częścią zaburzeń w zakresie kilku linii komórkowych w morfologii krwi.

Czy granulocytopenia jest niebezpieczna?

Jak już wspomniano, granulocytopenia może mieć formę izolowaną lub współistnieć z zaburzeniami w zakresie pozostałych linii komórkowych. Najczęściej w przypadku złożonych zaburzeń w badaniach morfologii krwi przyczyną są nowotwory układu krwiotwórczego oraz działanie uboczne chemioterapii. W przypadku formy izolowanej wśród przyczyn wymienia się wrodzone zaburzenia odporności, złożone mechanizmy reakcji immunologicznych organizmu i granulocytopenię poinfekcyjną.  

Bez względu na przyczynę należy pamiętać, że granulocyty, a w szczególności mowa tu o neutrofilach, spełniają kluczową rolę w mechanizmach odpornościowych organizmu. To dzięki nim dochodzi do uruchomienia mechanizmów odporności nieswoistej i zwalczania bakterii czy grzybów.  

Niedobór neutrofilii przekłada się na znacznie zwiększone ryzyko zakażeń, w szczególności tych bakteryjnych i grzybiczych. Przebieg infekcji u pacjentów z granulocytopenią, a szczególnie agranulocytozą, może być szczególnie niebezpieczny w związku z ryzykiem cięższego przebiegu infekcji, jak i łatwiejszego rozprzestrzeniania się patogenów w organizmie. Zdecydowanie częściej obserwuje się powikłania w postaci ropni, ropowicy czy sepsy.

Objawy granulocytopenii – jak wykryć problem?

Niski poziom granulocytów u dorosłych nie daje swoistych objawów klinicznych. Najczęściej jest to odchylenie przebiegające bezobjawowo, szczególnie jeśli mowa o postaci izolowanej. W przypadku granulocytopenii ze współistniejącym niedoborem pozostałych linii komórkowych, częściej obserwuje się objawy choroby zasadniczej. Niski poziom granulocytów jest więc często wykrywany zupełnie przypadkiem przy okresowo wykonywanych badaniach kontrolnych morfologii krwi. W przypadku ciężkiej postaci granulocytopenii obserwuje się zwiększoną tendencje do zakażeń czy cięższy ich przebieg . 

Podstawowym badaniem pozwalającym na rozpoznanie granulocytopenii jest badanie morfologii krwi z krwi obwodowej. W badaniu tym określa się zarówno bezwzględną liczbę granulocytów jak i wartości odsetkowe. U osoby dorosłej konieczne jest wykluczenie współistniejących innych odchyleń w badaniu laboratoryjnym, a przede wszystkim chorób układu krwiotwórczego. Czasem konieczne jest pogłębienie diagnostyki immunologicznej.

Czy granulocytopenię się leczy?

Sama granulocytopenia nie jest powodem do wdrażania leczenia. Istotne jest leczenie przyczyn obniżenia poziomu granulocytów. W przypadku wykonania badania morfologii krwi, uzyskania wyniku niskiego poziomu granulocytów konieczny jest kontakt z lekarzem pierwszego kontaktu, który po zbadaniu pacjenta, zebraniu wywiadu zleci dalszą diagnostykę różnicową. Często przy nieco obniżony poziomie granulocytów, lekarz zaleca wykonanie kontrolnego badania, a w przypadku podejrzenia podłoża chorobowego, kieruje pacjenta do hematologa. 

Mówiąc o leczeniu granulocytopenii należy wymienić dwa kierunki leczenia, a mianowicie uzupełnienie niedoborów czynnikiem stymulującym wzrost linii granulocytarnej (GM-CSF) czy substytucja immunoglobulinami, jak również leczenie powikłań granulocytopenii. Ciężkie zakażenia wynikające z granulocytopenii stanowią bezpośrednie zagrożenie życia chorego. 

Źródło: 

1. J. Gołąb, M. Jakóbisiak, W, Lasek, T. Stokłosa, Immunologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2017