Czy grozi ci przerost endometrium? Wymieniamy objawy i przyczyny 

Przerost endometrium to inaczej patologiczny rozrost błony śluzowej macicy, który może prowadzić do szeregu poważnych problemów zdrowotnych. Stan ten najczęściej dotyka kobiety w okresie okołomenopauzalnym, choć może wystąpić również wcześniej. Zwykle towarzyszy zaburzeniom hormonalnym. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie przerostu endometrium są kluczowe dla poprawy jakości życia pacjentek.  

Jakie są objawy przerostu endometrium? 

Przerost endometrium (ICD10 N85.0), czyli błony śluzowej macicy wyściełającej jej wewnętrzną warstwę, manifestuje się różnorodnymi objawami, które można przypisać wielu schorzeniom. Do najczęstszych symptomów należą:  

• nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych – mogą przybierać formę obfitych miesiączek (łac. menorrhagia) lub krwawień międzymiesiączkowych. Jest to objaw szczególnie niepokojący w przypadku kobiet po menopauzie, które przestały już miesiączkować, 
• bóle w podbrzuszu, 
• uczucie ciągłego dyskomfortu w obszarze miednicy mniejszej.  

U młodszych kobiet nierzadko pojawiają się też problemy z płodnością. W niektórych przypadkach objawy mogą być na tyle łagodne, że pacjentki zwlekają z wizytą u specjalisty, co utrudnia wczesne postawienie rozpoznania.  

Czy przerost endometrium jest groźny? Tak, to uciążliwa choroba, która może znacząco wpłynąć na jakość codziennego życia. A czy przerost endometrium to zawsze rak? Odpowiedź brzmi nie. Warto jednak w tym miejscu zaznaczyć, że przerost endometrium nie zawsze prowadzi do nowotworu, ale nieleczony zwiększa ryzyko jego rozwoju. 

Przyczyny przerostu endometrium 

Przerost endometrium najczęściej jest wynikiem zaburzeń hormonalnych, szczególnie dotyczących równowagi pomiędzy poziomem estrogenu i progesteronu. Estrogen stymuluje bowiem przyrost grubości endometrium, natomiast progesteron kontroluje ten wzrost i wspomaga jego złuszczanie się podczas cyklu menstruacyjnego. Brak równowagi hormonalnej prowadzi do niekontrolowanego rozrostu błony śluzowej macicy – najbardziej niekorzystny jest nadmiar estrogenów bez odpowiedniej ilości progesteronu. 

Przerost endometrium może być związany z zespołem policystycznych jajników (PCOS – ang. polycystic ovary syndrome), który objawia się zaburzeniami cyklu menstruacyjnego i nadmiernym wydzielaniem estrogenów. Również otyłość może przyczyniać się do zwiększonego poziomu estrogenów, ponieważ tkanka tłuszczowa przekształca androgeny w estrogeny.  

Kobiety po menopauzie, które przyjmują hormonalną terapię zastępczą, również mogą być narażone na rozwój patologii, zwłaszcza jeśli preparat nie zawiera odpowiedniej ilości progesteronu. Inne czynniki ryzyka obejmują:  

• wczesny wiek rozpoczęcia menstruacji,  
• późne nadejście menopauzy,  
• cukrzycę, 
• nadciśnienie tętnicze, 
• dziedziczne predyspozycje. 

Przerost endometrium a tarczyca 

Tarczyca odgrywa kluczową rolę w regulacji metabolizmu oraz równowagi hormonalnej w organizmie. Hormony tarczycy, tyroksyna (T4) i trijodotyronina (T3), wpływają na wiele procesów, w tym na funkcjonowanie układu rozrodczego. Zarówno nadczynność, jak i niedoczynność tarczycy mogą prowadzić do zaburzeń miesiączkowania i problemów z płodnością, co może mieć bezpośredni wpływ na stan endometrium. 

Niedoczynność tarczycy a przerost endometrium 

Niedoczynność tarczycy może prowadzić m.in. do zaburzeń w produkcji estrogenów, czyli hormonów stymulujących wzrost endometrium. Ich nadmiar prowadzi do hiperplazji błony śluzowej macicy. Badania wykazały, że kobiety z niedoczynnością tarczycy są bardziej narażone na przerost endometrium. 

Nadczynność tarczycy a przerost endometrium 

Nadczynność tarczycy może prowadzić do zmniejszenia poziomu estrogenów w organizmie, co teoretycznie powinno chronić przed przerostem endometrium. Jednak niektóre badania sugerują, że patologia odpowiada niekiedy za nieregularne cykle miesiączkowe i problemy z owulacją, co również wpływa pośrednio na zdrowie błony śluzowej macicy. 

Mechanizmy molekularne  

Badania nad molekularnymi mechanizmami wskazują, że receptory hormonów tarczycy obecne w tkance endometrium mogą bezpośrednio wpływać na proliferację komórek endometrialnych. Hormony tarczycy modulują ekspresję genów zaangażowanych w cykl komórkowy, co przyczynia się do niekontrolowanego wzrostu endometrium w przypadku zaburzeń funkcji tarczycy. 

Jak wykryć przerost endometrium? 

Diagnostyka przerostu endometrium opiera się na kombinacji wywiadu lekarskiego, badania fizykalnego oraz zaawansowanych metod obrazowania i testów laboratoryjnych. Pierwszym krokiem w diagnostyce jest dokładny wywiad ginekologiczny, podczas którego lekarz zbiera informacje na temat objawów pacjentki, jej cykli menstruacyjnych, historii zdrowia oraz przyjmowanych leków hormonalnych. 

Następnie przeprowadza się badanie ginekologiczne, aby ocenić stan narządów rodnych. W celu dokładniejszej oceny endometrium, lekarz wykonuje przezpochwowe badanie ultrasonograficzne (USG), które pozwala na wizualizację i pomiar grubości endometrium oraz wykrycie ewentualnych nieprawidłowości w jego strukturze. Zwykle grubość błony śluzowej macicy większa niż 4-5 mm u kobiet po menopauzie lub powyżej 16 mm u kobiet przed menopauzą budzi podejrzenia. 

W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, konieczne może być przeprowadzenie biopsji endometrium, która polega na pobraniu próbki tkanki za pomocą specjalnego narzędzia wprowadzonego przez szyjkę macicy. Próbka jest następnie badana pod mikroskopem w celu oceny obecności komórek atypowych, mogących wskazywać na rozwój nowotworu.  

Histeroskopia to kolejna metoda diagnostyczna, polegająca na wprowadzeniu cienkiego, elastycznego instrumentu (histeroskopu) przez szyjkę macicy do wnętrza macicy. Pozwala to na bezpośrednią wizualizację jamy macicy i pobranie celowanych próbek tkanki. 

Jak leczyć przerost endometrium? 

Łyżeczkowanie jamy macicy 

Jedną z najczęściej stosowanych metod leczenia jest łyżeczkowanie macicy, które polega na mechanicznym usunięciu nadmiernie rozrośniętej błony śluzowej. To procedura wykonywana zazwyczaj w krótkotrwałym znieczuleniu ogólnym. Nie tylko pomaga w redukcji objawów, ale również umożliwia pobranie próbek do badań histopatologicznych. U kobiet, u których występuje wysokie ryzyko transformacji nowotworowej, może być konieczne usunięcie macicy (histerektomia). 

Przerost endometrium – leczenie hormonalne 

Leki na przerost endometrium to przede wszystkim hormony. W przypadkach nawracającego przerostu endometrium, lekarz może rozważyć np. hormonalną terapię progesteronem, która pomaga w przywróceniu równowagi hormonalnej i zapobiega dalszemu rozrostowi błony śluzowej. 

Zioła na przerost endometrium 

Efektywność ziół w leczeniu przerostu endometrium nie jest jednoznacznie potwierdzona przez badania kliniczne. Większość dostępnych danych pochodzi z badań przedklinicznych lub doniesień anegdotycznych. Dlatego rośliny wymienione poniżej mogą być wykorzystane jedynie w celu wspomagającym właściwą terapię: 

• niepokalanek pospolity (łac. Vitex agnus-castus), 
• kozieradka (łac. Trigonella foenum-graecum), 
• kurkuma (łac. Curcuma longa), 
• mniszek lekarski (łac. Taraxacum officinale). 

Siemię lniane jako uzupełnienie leczenia przerostu endometrium 

Siemię lniane, czyli nasiona lnu, są bogate w fitoestrogeny, zwłaszcza lignany. Uważa się, że mogą one wpływać na gospodarkę hormonalną organizmu. Dodatkowo są źródłem kwasów tłuszczowych omega-3, które mają działanie przeciwzapalne. Jednakże badania dotyczące skuteczności siemienia lnianego w leczeniu przerostu endometrium są ograniczone, dlatego można je wykorzystać jedynie jako wsparcie tradycyjnej terapii. 

O ekspercie:

Daniel Kurczyński – ginekolog, onkolog, kierownik bloku operacyjnego Katowickiego Centrum Onkologii. Link do wywiadu: https://www.hellozdrowie.pl/jest-pewien-objaw-endometriozy-kompletnie-niemy-klinicznie-choroba-sie-rozprzestrzenia-a-pacjentka-nic-nie-czuje-mowi-lek-daniel-kurczynski/

 Bibliografia:

1. Chandra V., Kim J. J., Benbrook D. M., Therapeutic options for management of endometrial hyperplasia, Journal of Gynecologic Oncology 2016, 27(1):e8. 
2. Daud S., Jalil S. S., Griffin M., Ewies A. A., Endometrial hyperplasia – the dilemma of management remains: a retrospective observational study of 280 women, European Journal of Obstetrics and Gynecology and Reproductive Biology 2011, 159:172-175. 
3. https://www.acog.org/womens-health/faqs/endometrial-hyperplasia [dostęp z 06.06.2024]. 
4. Sanderson P., Critchley H. D., Williams A. R., New concepts for an old problem: the diagnosis of endometrial hyperplasia, Human Reproduction Update 2017, 23(2): 232-254.