Czy można zdiagnozować ADHD u niemowląt? Postępowanie 

Agnieszka Nowogrodzka i Bartosz Piasecki w artykule „Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytami uwagi (ADHD)” piszą, że ADHD diagnozowane jest u dzieci przed ukończeniem siódmego roku życia. Czy jednak można ocenić rozwój tego zaburzenia już u niemowląt, a więc w pierwszych trzech latach życia? Czy gwałtowne ruchy rączek i nóg, płaczliwość albo częste nocne wybudzenia mogą wskazywać na nieprawidłowy rozwój? 

Nieznane przyczyny ADHD 

Wedle wspomnianych we wstępie autorów, ADHD występuje w Polsce u około 3,4-5 proc. dzieci. Z kolei zespół chińskich i kanadyjskich naukowców zweryfikował, że zaburzenie wykrywane jest u 3,4-7,2 proc. maluchów.  

Mimo że diagnozowanie zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ang. Attention-Deficit/ Hyperactivity Disorder) jest coraz skuteczniejsze, to wciąż nieznane są jego przyczyny. Wiele wskazuje na to, że wiąże się z niektórymi genami, zmianami mikroRNA oraz innym obrazem mózgu odczytywanym podczas badania metodą rezonansu magnetycznego. To wyjaśnia, dlaczego dzieci rodziców z ADHD obarczone są większym ryzykiem wystąpienia zaburzenia. 

Kiedy można zauważyć pierwsze wyraźne symptomy ADHD? 

Dr n. med. Halina Kądziela-Olech w artykule „Zespół nadpobudliwości psychoruchowej w wieku przedszkolnym” wyjaśnia, że pierwsze symptomy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi można zaobserwować dopiero na etapie stawiania dziecku wyzwań edukacyjnych i społecznych.  

Mowa więc o etapie przedszkolnym, gdy maluch nie potrafi uporać się z bardzo intensywnie odczuwanymi emocjami. Dlatego reaguje frustracją, gdy coś nie dzieje się po jego myśli. Natomiast nieumiejętne przewidywanie konsekwencji swoich zachowań i wyborów prowadzi do konfliktów z rówieśnikami. Mogą pojawiać się też problemy z koncentracją oraz niemożność „usiedzenia na miejscu”. 

Wszystko to, co może zostać zauważone przez rodziców lub – częściej – przez wychowawców przedszkolnych czy pedagogów, nie jest łatwe do zaobserwowania u malucha w okresie niemowlęcym, a więc w pierwszych trzech latach życia. Właśnie dlatego przeważnie objęte opieką zostają dopiero dzieci w wieku 6 -9 lat, jak wyjaśnia Aneta Borkowska z Uniwersytetu Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie w artykule „Nadruchliwość i nieuwaga dzieci w ocenie nauczycieli i wynikach badania systemem ADScaner”. 

Co może świadczyć o ADHD u niemowlęcia? 

ADHD nie jest diagnozowane u niemowląt. Szukanie oznak początków tego zaburzenia u tak małych dzieci, skazane jest na porażkę, ponieważ zdolność do koncentracji i skupiania uwagi dojrzewa do nawet 7. roku życia. W związku z tym charakterystyczne symptomy ADHD, a więc nadruchliwość, impulsywność i zaburzenia koncentracji oraz uwagi nie mogą być stosowane u dzieci w pierwszych latach życia.  

Maluch w wieku 2-3. lat, który nie może usiedzieć na miejscu i jest hałaśliwy, wcale nie musi rozwijać się nieprawidłowo. Jeśli wtrąca się nieproszony i łatwo wpada w gniew, również najpewniej jest w pełni zdrowym dzieckiem. A ten, który łatwo się rozprasza, zapomina, co miał zrobić, nie odbiega w niczym od swoich rówieśników. 

Kiedy warto zaplanować konsultację ze specjalistą? 

Choć ADHD nie jest diagnozowane u niemowląt, to warto zaplanować wizytę u specjalisty na późniejszy okres, jeśli któreś z rodziców zmaga się również z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi ze względu na możliwość odziedziczenia zaburzenia. 

Podejrzenie ADHD może się pojawić, jeśli maluch jest wyraźnie nadpobudliwy, np. gwałtownie i często macha rączkami czy nóżkami. Ponadto zwiastunem nieprawidłowego rozwoju bywa zwiększona nerwowość oraz trudności ze snem. Podkreślić jeszcze raz należy, że mogą to być wyłącznie przesłanki do tego, aby podejrzewać ADHD, ale nie aby je zdiagnozować.  

Wszystkie wymienione zachowania są bowiem typowe dla rozwoju malucha w pierwszych latach życia. Przypisanie ich z całą pewnością ADHD może być powodem niepotrzebnych zmartwień, zwłaszcza u rodziców pierwszego dziecka, gdy nie są im znane typowe zachowania niemowlęcia. 

Bibliografia: 

1. Borkowska A. R., Nadruchliwość i nieuwaga dzieci w ocenie nauczycieli i wynikach badania systemem ADScaner, Polskie Forum Psychologiczne 2018, t. 23, nr 3, s. 205-515. 
2. https://przegladpediatryczny.pl/a1847/ADHD-jako-jednostka-chorobowa.html [dostęp 25.03.2025]. 
3. Kądziela-Olech H., Zespół nadpobudliwości psychoruchowej w wieku przedszkolnym Klinika Pediatryczna 2007, nr 4, s. 509-512. 
4. Kessi M., Duan H., Xiong J., Chen B., He F., Yang L., Ma Y., Bamgbade O. A., Peng KJ., Yin F., Attention-deficit/hyperactive disorder updates, Frontiers in Molecular Neuroscience 2022, vol. 15. 
5. Kiryluk B., Waś A., Otapowicz D., Sendrowski K., Czy możemy pomóc dziecku nadpobudliwemu? Sposoby leczenia ADHD, Neurologia Dziecięca 2011, vol. 20, nr 41, s. 111-114. 
6. Nowogrodzka A., Piasecki B., Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytami uwagi (ADHD) – rozpoznawanie nieadaptacyjnych schematów emocjonalnych i interwencje terapeutyczne, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia 2021, vol. XXXIV, nr 2, s. 133-142.