Czy osteoporoza to rak kości? Czy te choroby są ze sobą powiązane?

Czy osteoporoza to rak kości? Niekiedy można spotkać się z twierdzeniem, że tzw. zrzeszotnienie kości jest wstępnym stadium nowotworu. Tymczasem są to dwie zupełnie odrębne jednostki chorobowe, które nie mają ze sobą praktycznie nic wspólnego poza jednym – objawiają się w obrębie szkieletu. Czym jest osteoporoza, a kiedy mówi się o nowotworze kości? Jak diagnozuje się i leczy te choroby? 

Na czym polega osteoporoza? 

Osteoporoza jest chorobą szkieletu, która polega na stopniowym osłabianiu struktury kości i znacznym obniżeniu ich gęstości wyrażonej poprzez wskaźnik BMD (ang. Body Mass Density). Z reguły pojawia się w podeszłym wieku i znacznie częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn. Wśród czynników ryzyka predestynujących do rozwoju osteoporozy wymienia się przede wszystkim: 

• dietę ubogą w wapń, białko i witaminę D, 
• palenie papierosów i spożywanie alkoholu, 
• przyjmowanie niektórych leków (w tym takich, które stosuje się w terapiach nowotworowych, jak np. metotreksat, ale też barbiturany i przeciwzakrzepowe), 
• współwystępowanie takich chorób jak zespół Cushinga, cukrzyca czy reumatoidalne zapalenie stawów. 

U osób z zaawansowaną osteoporozą łatwo dochodzi do pęknięć i złamań kości nawet podczas codziennych czynności, takich jak pochylanie tułowia czy kaszel. Zrzeszotnienie kości nie powoduje jednak, że w organizmie chorego pojawiają się komórki nowotworowe. 

Czym jest rak kości? 

Pierwotne nowotwory kości to tzw. mięsaki. Są one rzadkie i dotyczą zaledwie 1% wszystkich nowotworów kości, jak wskazują Rolski i Kawecki w artykule pt. „Przerzuty do kości. Obraz kliniczny. Możliwości terapeutyczne w opiece paliatywnej”. Przeważająca większość zmian nowotworowych ma związek z przerzutami komórek rakowych z guza występującego m.in. w piersiach, płucach, nerkach i gruczole krokowym. 

Pierwszym objawem raka kości jest zwykle ból. Może on być zlokalizowany miejscowo lub promieniować na inne rejony organizmu. Dolegliwości często nasilają się podczas nocnego odpoczynku. U chorych obserwuje się też spadek masy ciała, osłabienie masy mięśniowej. Niekiedy dochodzi do patologicznych złamań. 

Osteoporoza a rak kości – diagnoza 

W przypadku wątpliwości najlepiej zwrócić się do lekarza o pomoc w skierowaniu na odpowiednią diagnozę, która powinna dać jednoznaczną odpowiedź co do stanu chorego. W przypadku podejrzenia osteoporozy podstawowym testem jest badanie DEXA, czyli densytometria. Jest ona całkowicie bezinwazyjna i polega na oznaczeniu gęstości mineralnej kości. Densytometria pomoże wykryć patologiczne zmiany, ale nie może stanowić podstawowego narzędzia dla diagnostyki nowotworu. 

Diagnostyka raka kości jest znacznie bardziej złożona i powinna objąć zarówno badania obrazowe (RTG, tomografię komputerową), jak i badania laboratoryjne oraz biopsję, czyli pobranie fragmentu tkanki do badań. 

Leczenie osteoporozy i raka kości 

Leczenie zrzeszotnienia kości polega przede wszystkim na uzupełnianiu diety w wapń i witaminę D, a także przyjmowaniu leków hamujących aktywność osteoklastów – komórek rozkładających tkankę kostną. W miarę możliwości należy wdrożyć też ćwiczenia oporowe, które pozwalają zwiększyć mineralizację tkanki kostnej. W przypadku nowotworów kości stosuje się radioterapię, chemioterapię lub operację – łącznie lub jedynie niektóre spośród tych metod, w zależności od stanu zdrowia pacjenta i typu zmiany. 

Bibliografia: 

1. Ferguson J. L., Turner S. P., Bone Cancer: Diagnosis and Treatment Principle, American Academy of Family Physicians 2018, 98(4):205-213. 
2. Porter J. L., Varacallo M. A., Osteoporosis, StatPearls 2023. 
3. Rolski W., Kawecki A., Przerzuty do kości. Obraz kliniczny. Możliwości terapeutyczne w opiece paliatywnej, Medycyna Paliatywna 2010, 4: 190-197.