Czym grozi atonia macicy i kiedy najczęściej się pojawia? 

Atonia macicy, czyli brak zdolności mięśnia macicy do skurczu po porodzie, to poważne wyzwanie, które może prowadzić do groźnych powikłań. Jakie są przyczyny tego stanu? Czy atonia macicy rozwija się niezależnie od drogi porodu? Jak ją leczyć? Przeczytaj artykuł, aby dowiedzieć się więcej. 

Czym jest atonia macicy? 

Po porodzie macica obkurcza się gwałtownie, zamykając naczynia krwionośne tam, gdzie jeszcze chwilę wcześniej znajdowało się łożysko. Jest to kluczowy mechanizm, który zapobiega krwotokowi i wspomaga powrót organizmu do stanu sprzed ciąży. Gdy jednak z jakiegoś powodu narząd nie jest w stanie odpowiednio się skurczyć, dochodzi do stanu znanego jako atonia macicy. Jest to jedno z najpoważniejszych powikłań poporodowych, które może prowadzić do obfitego krwawienia i stanowi istotne zagrożenie dla życia kobiety. 

Przyczyny atonii macicy 

Atonia macicy może wynikać z różnych przyczyn, które zakłócają naturalną zdolność narządu do skurczu po porodzie. Najczęstsze z nich to: 

• przedłużony poród – długotrwały stres mięśniowy spowodowany przedłużającym się porodem wyczerpuje macicę, co ogranicza jej zdolność do skurczu po narodzinach dziecka, 
• niewspółmierność porodowa – stan rozwija się, gdy dziecko jest zbyt duże w stosunku do kanału rodnego matki, co może prowadzić do nadmiernego rozciągnięcia i osłabienia mięśni, 
• wielorództwo – kobiety, które wielokrotnie rodziły, często mają macicę bardziej podatną na atonię z powodu zmniejszonej elastyczności mięśniówki, 
• szybki poród – paradoksalnie, bardzo szybki poród może również skutkować atonią macicy, która nie jest w stanie odpowiednio zareagować i skurczyć się po wydaleniu dziecka i popłodu, 
• leki – niektóre leki podawane w trakcie porodu (środki znieczulające lub tokolityki) mogą hamować naturalne skurcze macicy. Ponadto, nadmierna stymulacja porodu za pomocą oksytocyny może prowadzić do wyczerpania macicy, 
• choroby matki – schorzenia takie jak cukrzyca, nadciśnienie, zaburzenia krzepnięcia czy przewlekłe choroby tkanki łącznej, mogą mieć wpływ na funkcjonowanie macicy i jej zdolność do skurczu po porodzie, 
• anomalie macicy – wady w budowie macicy lub obecność blizn po poprzednich zabiegach chirurgicznych (na przykład po cesarskim cięciu) ograniczają niekiedy naturalną zdolność macicy do skurczu, 
• łożysko przodujące lub inne patologie łożyska – nieprawidłowości w lokalizacji lub funkcji łożyska prowadzą do trudności w oddzieleniu się łożyska, a w konsekwencji do atonii. 

Atonia macicy po cesarce 

Cesarskie cięcie, chociaż często ratuje życie dziecka, wiąże się ze zwiększonym ryzykiem atonii macicy u rodzącej. W przypadku cesarki naturalne procesy, które powodują skurcze macicy po porodzie, są zakłócone. Przyczynia się do tego kilka czynników. Przede wszystkim „otworzenie” macicy może wpłynąć na jej zdolność do skurczów, ponieważ tkanka mięśniowa jest najpierw rozrywana, a następnie zszywana, co ogranicza efektywność naturalnego obkurczania się, niezbędnego do zahamowania krwawienia. 

Ponadto, podczas cesarskiego cięcia stosowane są różne środki farmakologiczne, które mogą osłabiać naturalną zdolność macicy do skurczu. Anestetyki, zwłaszcza te podawane do znieczulenia rdzeniowego, mogą wpływać na kurczliwość mięśniówki. Wzrost ryzyka wystąpienia patologii jest także związany z dłuższym czasem trwania operacji i większą utratą krwi. 

Jak leczyć atonię macicy? 

Leczenie atonii macicy skupia się przede wszystkim na szybkim przywróceniu skurczów macicy i zatrzymaniu krwawienia. Stosowane są różne metody, które mogą być wykorzystywane osobno lub w kombinacji, w zależności od stanu i reakcji pacjentki na leczenie: 

•  leki (oksytocyna, metylergometryna) podawane dożylnie w celu stymulacji skurczów macicy, 
• manualny masaż macicy, który stymuluje skurcze, 
• tamponada macicy – w przypadku, gdy leki i masaż nie przynoszą oczekiwanych efektów, jamę macicy wypełnia się gazą lub specjalnym balonem, który poprzez ucisk pomaga zatrzymać krwawienie, 
• embolizacja tętnic macicznych – w sytuacjach, gdy powyższe metody zawodzą, blokuje się dopływ krwi do obszarów krwawiących,  
• histerektomia (usunięcie macicy) – to rozwiązanie ostateczne, ale skutecznym w zapobieganiu dalszemu krwawieniu, które zagraża życiu. 

Atonia macicy po pierwszym porodzie powinna wpłynąć na decyzje dotyczące planowania kolejnej ciąży, bo ma znaczenie w kontekście jej przebiegu. Istotne jest dokładne przygotowanie i analiza czynników ryzyka, aby zminimalizować szanse na powtórzenie się tego stanu. 

Bibliografia: 

1. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/24010-uterine-atony [dostęp 09.05.2024]. 
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK493238/ [dostęp 09.05.2024]. 
3. Miller H. E., Ansari J. R., Uterine atony, Current Opinion in Obstetrics and Gynaecology 2022, 1, 34(2): 82-89.