Czym jest bezsilność i jak się objawia? Jak sobie z nią radzić?

Bezsilność to trudne i męczące uczucie, z którym większość osób zetknęła się chociaż raz w życiu. Niestety poczucie bezsilności może zdominować nasze codzienne funkcjonowanie i utrudnić życie. Uczucie bezsilności może pojawić się w wielu różnych sytuacjach, jednak nie każdy wie, jak sobie z tym poradzić.

Bezsilność – czym jest i jak się objawia? 

Bezsilność można zdefiniować jako poczucie braku możliwości poradzenia sobie w danej sytuacji. Bardzo trudno jest dokładnie określić, czym jest bezsilność, jednak zdaniem autorów w jej skład wchodzą takie uczucia jak smutek, strach, ugodowość wobec trudnej sytuacji, a także oczekiwanie na dalsze zdarzenia. Warto wiedzieć o tym, że bezsilność może dotyczyć zarówno jednorazowych i krótkotrwałych sytuacji, jak i tych trwających znacznie dłuższej.  

Uczucie bezsilności w literaturze definiowane jest obecnie na trzech głównych poziomach: 

• jako bezsilność wobec podejmowania decyzji, a także poczucie, że indywidualne decyzje nie są brane pod uwagę; 
• brak kontroli nad tym, co w ogóle będzie brane pod uwagę w trakcie podejmowania decyzji (co może zdarzyć się na przykład w miejscu pracy); 
• poczucie całkowitej bezsilności i dominacji ze strony otoczenia, co może wiązać się na przykład z przemocą ze strony innych osób.  

Niestety uczucie bezsilności może pojawić się naprawdę w wielu różnych sytuacjach. Przede wszystkim dotyczy kwestii typowo osobistych, ale także zawodowych. O poczuciu bezsilności można mówić także w sytuacji, gdy pojawiają się spore problemy zdrowotne, a także wzmacnia się samotność egzystencjalna. Dodatkowo bezsilność mogą odczuwać rodzice dzieci lub nastolatków, a także osoby, które postanowiły mieć zwierzę i od pewnego czasu zajmują się kotem lub psem.

Zarówno małe dzieci, jak i zwierzęta mogą działać niezgodnie z zasadami logiki, a także być niegrzeczne. Z kolei osoby w wieku dorastania mogą przeżywać różne trudne chwile i wyrażać emocje w sposób nieakceptowany. To wszystko sprawia, że w takich sytuacjach czasami trudno jest sobie poradzić. 

W zdecydowanej większości przypadków uczucie bezsilności jest bardzo nieprzyjemnym, wszechogarniającym poczuciem, który wiąże się raczej z odczuwaniem negatywnych emocji. Bezsilność najczęściej jest uczuciem bardzo trudnym do zaakceptowania, ponieważ wskazuje na to, że jednostka nie ma pomysłu na to, co dalej zrobić i jak działać.  

Bezsilność wobec alkoholu – poważny problem 

W tym miejscu warto opisać inne uczucie, które dotyczy przede wszystkim osób zmagających się z nadmiernym spożyciem alkoholu, a nawet uzależnieniem od tej substancji. Zgodnie z definicją pierwszego kroku z dwunastu w terapii Anonimowych Alkoholików uznaje się, że „Przyznaliśmy, że jesteśmy bezsilni wobec alkoholu i że przestaliśmy kierować własnym życiem”. Niestety do takiej bezsilności bardzo trudno jest się przyznać i ciężko jest w nią uwierzyć. Osoby uzależnione od substancji chcą być silne, dlatego w żadnym stopniu nie mają zamiaru przyznać się do bezsilności, zwłaszcza na początku swojej drogi do trzeźwości. W tym wypadku radzenie sobie z bezsilnością wiąże się z wieloma różnymi etapami, a więc przede wszystkim spotkaniami grupowymi z innymi osobami z podobnym problemem, a także z chodzeniem na terapię indywidualną lub przyjmowaniem leków od psychiatry.

Jak sobie poradzić z bezsilnością? 

Niestety poczucie bezsilności może być trudne i wszechogarniające, bez względu na to, czy dotyczy czynników zewnętrznych, czy też wewnętrznych. Proces radzenia sobie z bezsilnością zależy w tym przypadku od tego, co ją wywołało. W przypadku konkretnej choroby można zacząć szukać na jej temat informacji, rozmawiać ze znajomymi lub spędzać czas w sposób spokojny i ciekawy. Z kolei w przypadku bezsilności w sytuacji przemocy w związku znacznie lepszym rozwiązaniem jest natychmiastowe szukanie pomocy. W wielu przypadkach dobrą opcją jest zaprzestanie walki z tym, co nieuniknione i znalezienie sobie innego rodzaju zajęć, rozrywek, znajomych. Często trzeba zaakceptować, że nie na wszystko ma się wpływ i tym samym konieczne jest uznanie faktów. Dobrze wiedzieć o tym, że w niektórych przypadkach poczucie bezsilności przydaje się, ponieważ wskazuje na to, że człowiek nie jest omnipotentny, ma słabości i trudności w życiu. Dodatkowo bezsilność może sprawić, że w umyśle ludzkim pojawią się pewne refleksje, ważne myśli, a czasami nawet pomysły.

Gdzie szukać pomocy w przypadku bezsilności? 

W sytuacjach, gdy poczucie bezsilności jest dominujące i nawet utrudnia codzienne funkcjonowanie, dobrym rozwiązaniem jest wizyta u psychologa lub psychoterapeuty. Bezsilność może być jednym z ważnych objawów depresji lub innych zaburzeń. Zwykle pierwszym etapem jest rozmowa wstępna z psychologiem, a więc na przykład w formie konsultacji. Następnie specjalista podejmuje decyzję, czy lepiej kontynuować leczenie w formie psychoterapii, czy też lepiej udać się do psychiatry. Oczywiście w przypadku samej bezsilności zwykle nie ma potrzeby zażywania leków, jednak jeśli dołączają się do tego inne symptomy, czasami farmakoterapia może być konieczna.  

Negatywne emocje w ludzkim życiu są czymś, co dotyczy praktycznie wszystkich (tak można stwierdzić nawet bez nadmiernych generalizacji). Bezsilność dotyka sporą część populacji na pewnym etapie życia. W sytuacjach, gdy uczucie to staje się obezwładniające i dominujące, można podejrzewać zaburzenia nastroju lub inne problemy. W takich przypadkach poza pomocą ze strony psychoterapeuty, ważne jest poszukiwanie wsparcia wśród osób bliskich, na przykład partnera, małżonka, rodzica, przyjaciółki.  

Źródła: 

1. http://enpuir.npu.edu.ua/bitstream/handle/123456789/35538/gum_41_2.pdf?sequence=3#page=27 [dostęp: 21.01.2023] 
2. https://edukacjaetyczna.pl/wp-content/uploads/2019/12/EE16.pdf#page=23 [dostęp: 21.01.2023] 
3. https://powerlessness.essex.ac.uk/the-phenomenology-of-powerlessness-green-paper [dostęp: 21.01.2023]