Czym jest dyskineza – rodzaje, przyczyny, obraz dolegliwości

Dyskineza to zaburzenie neurologiczne polegające na wykonywaniu nieskoordynowanych i niezależnych od woli pacjenta ruchów mięśni głównie kończyn, w obrębie tułowia lub w obrębie głowy a także narządów wewnętrznych – np. dyskineza pęcherzyka żółciowego.

Powstanie dyskinezy zwykle łączone jest z długotrwałym przyjmowaniem leków przeciwpsychotycznych, jako efekt uboczny wpływu ich substancji chemicznych na struktury nerwowe centralnego układu nerwowego. Mogą się również rozwijać się na tle chorób przewlekłych i genetycznych. Dyskinezy są wymagające w leczeniu ze względu na to, że stanowią objaw, a nie samodzielną jednostkę chorobową.

Czym są dyskinezy?

Dyskinezy to grupy zaburzeń ruchowych, charakteryzujące się występowaniem krótkich epizodów nieskoordynowanych i mimowolnych ruchów mięśni kończyn i całego ciała oraz niektórych narządów wewnętrznych. Dyskineza może stanowić zaburzenie na tle neurologicznym, powstałe na skutek działania substancji przeciwpsychotycznych, głównie z grupy neuroleptyków, tzw. dyskineza polekowa, bądź jako objaw chorób przewlekłych ośrodkowego układu nerwowego, np. dyskineza w chorobie Parkinsona, innych typów parkinsonizmu lub jednostek dotyczących zaburzeń pracy jąder podkorowych mózgowia. Do przyczyn dyskinezy zalicza się również uwarunkowania genetyczne, m.in. dyskineza rzęsek.

Dyskineza – charakter zaburzenia

Dyskineza może objawiać się poprzez cztery charakterystyczne obrazy ruchów mimowolnych:

• tiki, czyli nagłe, krótkotrwałe, niekontrolowane i powtarzalne ruchy mięśni lub wokalizacje, np. wysuwanie i chowanie języka, zaciskanie i rozluźnianie warg, chrząkanie,
• drżenia, czyli rytmiczna aktywność mięśni o małej amplitudzie, ale wysokiej częstotliwości, dotyczące głównie rąk, głowy, warg, języka oraz kończyn dolnych,
• dystonie, czyli skurcze mięśni objawiające się w postaci wyginania, prężenia i skręcania różnych partii ciała,
• pląsawica, czyli nagłe, szybkie lub powolne, niezależne od woli ruchy głównie dystalnych części kończyn, często kojarzone z tańcem,
• postacie mieszane, czyli konstelacje różnego rodzaju niekontrolowanych skurczy.

Rodzaje dyskinezy

Dyskineza odnosi się głównie do mięśni kończyn i twarzy, jednak jest związana również z niektórymi narządami wewnętrznymi i częściami ciała. Najczęściej występujące rodzaje dyskinezy to:

• wczesna dyskineza – charakteryzuje się krótkim samoograniczającym przebiegiem napadów mimowolnych ruchów po jednej stronie ciała lub zamiennie, z tendencją do obustronności i utrwalenia oraz postępu do postaci dyskinezy późnej;
• późna dyskineza – objawia się głównie pląsawiczym charakterem ruchów kończyn oraz tikami, np. mlaskaniem, ssaniem warg, skurczem mięśni twarzy, drżeniem rąk. Dyskineza tego typu to tzw. dyskineza polekowa lub dyskineza parkinsonowska, rozwijająca się na skutek długotrwałego zażywania środków neuroleptycznych lub antydopaminowych, wpływających na napęd ruchowy organizmu, koordynację ruchową oraz napięcie mięśni;
• pierwotna dyskineza rzęsek – oznacza genetycznie uwarunkowaną chorobę, podczas której dochodzi do nieprawidłowej budowy rzęsek pokrywających urzęsione nabłonki organizmu, m.in.: górne drogi oddechowe, tchawicę i oskrzela, woreczek łzowy, jajowody, kanaliki wyprowadzające z jąder i najądrzy. Dyskineza rzęsek, czyli ich nieprawidłowa ruchomość, może prowadzić do gromadzenia się nadmiernej ilości śluzu w drogach oddechowych, którego zaleganie sprzyja rozwojowi infekcji bakteryjnych, czego objawami są: przewlekły kaszel, nieżyt nosa, polipy nosowe, nadciśnienie płucne. Z kolei dyskineza rzęsek narządów rodnych może prowadzić do niepłodności, zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, ze względu na upośledzoną ruchomość plemników oraz ograniczoną motoryczność jajowodów transportujących komórkę jajową do jamy macicy;
• dyskineza łopatki – oznacza zaburzenie jej neutralnego ustawienia bądź upośledzenie ruchomości w trakcie pracy, objawiające się nadmiernym odstawaniem lub nieprawidłowym odwodzeniem czy rotacją, powstałe w wyniku zaburzeń funkcjonowania struktur w obrębie kompleksu barkowego, wad postawy i długotrwałego unieruchomienia;
• dyskineza jelita grubego – oznacza zaburzenia funkcji jelita, zakłócające jednocześnie funkcjonowanie innych narządów trawiennych i prowadzące do nieprzyjemnych objawów somatycznych związanych z zaleganiem niestrawionych, toksycznych dla organizmu resztek pokarmu w świetle jelita;
• dyskineza woreczka czy pęcherzyka żółciowego – oznacza zaburzenia motoryki i funkcji dróg żółciowych.
• Dyskineza serca – oznacza zaburzenia kurczliwości mięśnia sercowego, co może ewoluować w przewlekłe choroby niedokrwienne i wieńcowe, kardiomiopatie czy zapalenie serca. Spadek kurczliwości narządu skutkuje upośledzeniem frakcji wyrzutowej, odczuwane zwykle jako pogorszenie wydolności wysiłkowej, czyli szybszą męczliwość.