Czym jest dyzartria? Jakie leczenie warto stosować oraz jakie ćwiczenia są podstawą terapii?

Dyzartria nie stanowi choroby samej w sobie. Jest objawem, który może towarzyszyć wielu poważnym chorobom, zwłaszcza dotyczących ośrodkowego układu nerwowego. Dyzartria polega na zaburzeniach artykulacji mowy. Jej nagłe pojawienie się powinno być bodźcem do pilnej konsultacji lekarskiej i rozpoczęcia diagnostyki.

Prawidłową artykulację warunkują ośrodki mowy zlokalizowane w obrębie mózgowia (ośrodek rozumienia mowy i ośrodek ruchowy mowy). Istotne są także struktury nosa, nosogardła, gardła i krtani, gdyż tylko ich prawidłowa budowa warunkuje właściwe wymawianie słów. Dyzartria to niewłaściwa artykulacja mowy, która może się pojawić nagle, u pacjentów w pełni sprawnych intelektualnie.

Przyczyny dyzartrii

Dyzartria objawia się jako mowa bełkotliwa, niezrozumiała dla otoczenia, co często jest powodem wstydu u pacjentów i staje się przyczyną ich izolacji społecznej. Poza tym nagłe pojawienie się dyzartrii może być wyrazem groźnych schorzeń, zwłaszcza dotyczących ośrodkowego układu nerwowego. Mogą być to guzy mózgu, może być też ona przejawem udaru niedokrwiennego mózgowia. Taka dyzartria, przebiegająca wtórnie do innych schorzeń, nazywana jest dyzartrią nabytą i stanowi zdecydowaną większość przypadków zaburzeń artykulacji. Pojawienie się dyzartrii wymaga pilnej konsultacji lekarskiej i wdrożenia procesu diagnostycznego, gdyż tylko szybka reakcja może uchronić chorego przed poważnymi powikłaniami. Przyczyn dyzartrii jest wiele. Należą do nich przede wszystkim stany, które uszkadzają struktury mózgowia zawierające ośrodki mowy. Wśród takich schorzeń znajdują się udary mózgu, urazy czaszkowo-mózgowe przebiegające ze wzrostem ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Dużą grupę stanowią nowotwory ośrodkowego układu nerwowego, ponadto wymienić należy chorobę Parkinsona, pląsawicę Huntingtona, stwardnienie zanikowe boczne, porażenie mózgowe i dystrofię mięśniową. Czasami przyczyny choroby mają podłoże infekcyjne i są związane z wtórnym zajęciem układu nerwowego (borelioza). Istnieją także inne, rzadsze przyczyny, np. Miastenia czy zespół Guillain-Barre. Zdarza się również, że występująca dyzartria związana jest z przyjmowaniem przez pacjenta leków lub innych środków (zwłaszcza narkotyków, leków uspokajających i nasennych). Dyzartria u dzieci może wiązać się z nieprawidłowościami samego aparatu mowy i utrudnieniem prawidłowego przepływu powietrza w czasie fonacji, np. przy przeroście migdałka gardłowego lub znacznym skróceniu wędzidełka.

Dyzartria – objawy wskazujące na zaburzenie mowy

Specyficzny sposób, w jaki wypowiadają słowa pacjenci, nazywa się mową dyzartryczną. Jej cechy to przede wszystkim brak wyraźności, który sprawia, że mowa staje się bełkotliwa i jest bardzo trudna do zrozumienia dla otoczenia, a ze względu na brak modulacji głosu często robi wrażenie monotonnych. Tempo wypowiedzi jest zdecydowanie mniejsze, ponadto pacjent może wypowiadać słowa bardzo cicho lub wręcz przeciwnie – nadmiernie głośno. Czasami mowa może mieć charakter nosowej, co często wiąże się z zaburzeniami budowy anatomicznej nosogardła. W przypadku, gdy nieprawidłowości dotyczą aparatu mowy, dyzartrii mogą towarzyszyć także zaburzenia żucia i przełykania pokarmów, czasami pojawia się nadmierne ślinienie się.

Jak potwierdzić zaburzenia mowy?

Celem zdiagnozowania dysartrii pacjent zwykle proszony jest o wykonanie pewnych czynności. Należy do nich przeczytanie na głos fragmentu tekstu, powtarzanie różnego rodzaju dźwięków, liczenie, zdmuchnięcie świeczki. Pacjent może także zostać poproszony o zaśpiewanie czegoś albo wytknięcie języka. Samo rozpoznanie dyzartrii wskazuje na obecność objawu, ale nie identyfikuje choroby. Konieczne jest zatem wykonanie różnego rodzaju badań potwierdzających etiologię dyzartrii. Może być to tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny, które wskażą zmiany poudarowe lub nowotwory mózgu. Czasami konieczne jest wykonanie punkcji lędźwiowej i analizy płynu mózgowo-rdzeniowego, zwłaszcza przy podejrzeniu etiologii infekcyjnej. Znaczenie ma również badanie elektromiograficzne i elektroencefalograficzne.

Dyzartria – leczenie zaburzeń mowy

Przy dyzartrii terapia powinna być ukierunkowana na leczenie schorzenia podstawowego. W aspekcie leczenia i łagodzenia zaburzeń mowy największe znaczenie ma w dyzartrii terapia logopedyczna, dzięki której stopień zaburzeń wymowy ma się zmniejszać. W przypadku dyzartrii ćwiczenia mają usprawniać mowę pacjenta. Ich celem jest pobudzenie i wzmocnienie mięśni, które są zaangażowane w powstawanie mowy. Poza tym duży nacisk kładziony jest na naukę wolnej i wyraźnej mowy. Równolegle prowadzone są ćwiczenia oddechowe, które mają ułatwić sposób artykulacji. Niestety nie zawsze udaje się osiągnąć zamierzony efekt, gdyż czasami w przypadku schorzeń układu nerwowego ruchowe pole mowy zostało trwale uszkodzone.