Czym jest gruczolak przytarczyc? Jak go zdiagnozować i leczyć?

Gruczolak przytarczyc jest łagodną zmianą nowotworową, pojawiającą się przede wszystkim u osób w 5-6. dekadzie życia. Rozrost gruczołu skutkuje nadmierną produkcją parathormonu, co przyczynia się do powstawania hiperkalcemii i hipofosfatemii. Jakie objawy daje gruczolak przytarczyc? Które badania wykonuje się w celu jego wykrycia? Na czym polega leczenie tego schorzenia?

Czym jest gruczolak przytarczyc?

Gruczolak przytarczyc to niezłośliwy nowotwór, który u 80-85% chorych prowadzi do wystąpienia pierwotnej nadczynności przytarczyc (ICD-10 E21.0). Guz najczęściej osiąga wielkość do 2. cm i jest zlokalizowany na jednym gruczole przytarczycznym (w 65% przypadków gruczolak znajduje się w górnym gruczole), choć zdarzają się też gruczolaki mnogie, szczególnie u kobiet powyżej 5. dekady życia. U mężczyzn gruczolaki przytarczyc stwierdza się 3-4-krotnie rzadziej niż u kobiet. Najwięcej zachorowań obserwuje się u osób po 60. roku życia.

Wbrew obawom niektórych osób, gruczolak przytarczyc nie jest rakiem. Rak przytarczyc to rzadki nowotwór złośliwy, który jest przyczyną 1% przypadków nadczynności przytarczyc. Nie zaobserwowano zależności między występowaniem obu patologii. A jakie są przyczyny gruczolaka przytarczyc? Zwykle może się on rozwijać na podłożu genetycznym i być spowodowany mutacją genu MEN 1.

Jakie objawy wskazują na gruczolaka przytarczyc?

W wielu przypadkach nadczynność przytarczyc przez długi czas przebiega bezobjawowo. Z czasem osobom z gruczolakiem przytarczyc mogą zacząć dokuczać objawy związane z nadmiarem wapnia w organizmie, w tym zmęczenie i osłabienie. Hiperkalcemia prowadzi z kolei do osteopenii (zmniejszenia gęstości mineralnej kości), osteoporozy oraz kamicy nerkowej. Ponadto mogą pojawić się:

• dolegliwości reumatyczne: bóle mięśni, stawów i kości;
• złamania patologiczne;
• schorzenia układu pokarmowego: choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, objawy dyspeptyczne, brak apetytu, zapalenie trzustki;
• osłabienie siły mięśniowej;
• bóle kręgosłupa;
• zaburzenia ze strony układu moczowego: krew w moczu, poliuria;
• senność;
• nadciśnienie tętnicze krwi;
• cukrzyca;
• nieprawidłowa praca serca.

U dzieci objawy nadczynności przytarczyc są mniej swoiste, a sama choroba ma ostrzejszy przebieg. Młodzi pacjenci skarżą się na:

• bóle głowy;
• zmęczenie;
• dolegliwości żołądkowo-jelitowe: nudności i wymioty, biegunki, bóle brzucha;
• zaburzenia depresyjne i lękowe;
• bóle kostne i złamania kości.

Diagnostyka gruczolaka przytarczyc

Rozpoznanie gruczolaka przytarczyc opiera się na występujących objawach klinicznych oraz wynikach badań laboratoryjnych i obrazowych. U chorych stwierdza się podwyższone stężenie wapnia i parathormonu oraz obniżone stężenie fosforu. Aby ocenić stan przytarczyc, wykonuje się badanie ultrasonograficzne szyi. Gruczolak widoczny jest jako hipoechogeniczna zmiana zajmująca określony obszar.

Ponadto przeprowadza się scyntygrafię substrakcyjna przytarczyc, która polega na podaniu związków chemicznych z radioizotopem, a następnie rozpoznawaniu miejsc, gdzie w nadmiarze gromadzi się podany znacznik. Aby określić genetyczne podłoże choroby, wykonuje się badanie DNA w kierunku zespołu MEN 1.

Przewlekła nadczynność przytarczyc wiąże się z wystąpieniem objawów ze strony nerek i układu kostnego, dlatego w diagnostyce należy uwzględnić ocenę funkcji wspomnianych narządów oraz stanu kości, oznaczając stężenie kreatyniny czy wykonując badanie densytometryczne kości. Diagnostyka gruczolaka przytarczyc sprawia trudności ze względu na to, że objawy sugerują występowanie innych schorzeń. W konsekwencji rozpoznanie jest opóźnione w czasie i wynosi nawet kilka lat.

Leczenie gruczolaka przytarczyc

Podstawową metodą leczenia gruczolaka przytarczyc jest operacja. Chirurgiczne wycięcie zmiany poprzedza się badaniami obrazowymi, gdyż pomagają one w dokładnym zlokalizowaniu patologii, co zwiększa skuteczność podjętej interwencji. Dostęp do guza uzyskuje się poprzez nacięcie szyi. Pojedyncze gruczolaki usuwa się przy wykorzystaniu mało inwazyjnych metod paratyreoidektomii. Po zabiegu istnieje ryzyko wystąpienia powikłań: hipokalcemii i hipofosfatemii.

Leczenie farmakologiczne gruczolaka przytarczyc obejmuje suplementację witaminy D oraz stosowanie bisfosfonianów – leki te pomagają w utrzymaniu prawidłowej masy kostnej. Leczenie naturalne gruczolaka przytarczyc powinno polegać na prowadzeniu prozdrowotnego trybu życia, ograniczeniu spożycia produktów bogatych w wapń i jednoczesnym włączeniu do jadłospisu produktów zawierających dużą dawkę fosforu.

Bibliografia:

1. Krzewska A., Sieniawska J., Kapczuk I., Rysz I., Sikora P., Beń-Skowronek I., Nawracająca kamica dróg moczowych jako objaw gruczolaka przytarczyc u 16-letniej pacjentki, Endokrynologia Pediatryczna 2015,14.3.52.57-62.
2. Lulsegged A., Thomas A., Sinha P, Rak przytarczyc: opis dwóch przypadków i przegląd piśmiennictwa, NOWOTWORY Journal of Oncology 2009, volume 59, number 3, 168-173.
3. Łach J., Dyaczyński M., Buczkowski K., Pierwotna nadczynność przytarczyc. Opis przypadku 33-letniej pacjentki z gruczolakiem przytarczyc, Polski Przegląd Chirurgiczny 2020: 92 (3): 55-57.